رشد روزافزون تكنولوژي و ارتباطات در هر كشوري با رويكردي متفاوت رخ نمايان مي‌كند در كشور ما نيز اينترنت به نوعي مرزهاي انتقال اطلاعات را شكسته است تا آنجا كه اخبار و تصاوير در كمتر از چند ثانيه بر روي وب انتشار پيدا مي‌كند. اينترنت يك مسير انتقال آزاد اطلاعات و اخبار به شمار مي‌آيد اما اين آزادي گاهي اوقات با قوانين جاري كشورها، خصوصا كشور ما چندان سازگاري ندارد تا آنجا كه وقتي از تولد اين پديده عصر ارتباطات مدت زمان اندكي سپري نشده بود دولتمردان به فكر سدي به نام فيلترينگ افتادند كه به وسيله آن بتوانند اخبار و اطلاعات را بنا به شرايط سياسي و فرهنگي كشور پالايش كنند و در تمامي اين سال‌ها به نوعي كاربران اين گستره مجازي وب به خوبي مي‌دانند كه در مسير فيلترينگ گاهي اوقات سايت‌ها و منابع علمي نيز به دليل خوب عمل نكردن سيستم زير تيغ فيلتر رفته‌اند. به طور كلي فيلتر سايت‌ها و وبلاگ‌ها از يك سو و ورود فيلترشكن‌‌ها از سوي ديگر ميدان بهره‌برداري از اينترنت را به يك زورآزمايي تبديل كرده‌ است كه هر روز مسير پرفراز و نشيبي را طي مي‌كند و به نوعي بايد گفت گويا فيتلرينگ به نوعي با نام اينترنت همزاد شده است اما هيچ كاربري روزي را تصور نمي‌كرد كه فيلترينگ قدم به حريم خصوصي همچون تلفن همراه نيز بگذارد.

شكسته شدن طلسم

طبق آمارها گفته مي‌شود اولين بار تكنولوژي SMS در سال 1991 در اروپا و با شبكه GSM تولد يافت به همين علت اين وسيله ارتباطي در اين قاره با رشد چشمگيري روبه‌رو بوده و به مرور زمان استفاده از آن در ديگر كشورها نيز رواج يافته است و ورود اين پديده جذاب با تاخير چندساله از اواخر سال 81 درست زماني كه اكثر نقاط جهان پيام كوتاه را به عنوان يك سرويس كامل و جانبي تلفن همراه شناخته بودند اين وسيله در كشور ما مورد بهره‌برداري قرار گرفت.
اكثر كاربران تلفن همراه به ياد دارند كه با واريز مبلغ 2 هزارتومان مي‌توانستند اين سرويس جانبي را بر روي تلفن همراه خود داشته باشند اما رفته رفته استقبال گسترده مردم به حدي از اين پديده ارتباطي شدت گرفت كه مخابراتي‌ها را در ارايه اين نوع خدمات دچار مشكل كرد به نحوي كه ديگر استفاده از خدمات پيام كوتاه با تاخير چند ماهه به مشتركين ارايه مي‌شد.
به هرحال سالها از اين ماجرا سپري شده و اپراتور اول براي اين قشر عظيم از مشتركان خود به غير از استفاده از پيام كوتاه هيچ سرويس ديگري را تا كنون ارايه نداده است و همين سرويس بارها و بارها دچار اختلالات شده است و به طبع آن مشكلات شديدي را نيز براي مشتركين به همراه داشته است اما با تمامي اين مشكلات جالب آن است كه سرويس پيام كوتاه به نوعي يك سرويس پرطرفدار بين كاربران تلفن همراه شناخته شده است تا آنجا كه سود‌آوري خوبي را براي مخابرات به همراه داشته است و در طي اين سالها براي رشد اين شبكه اقدام خاصي صورت نگرفته است و همچنان مشكلات ارسال پيام كوتاه براي مشتركين پابرجاست و در اين ميان از ارايه ديگر سرويس‌ها نيز تا كنون خبري منتشر نشده است تا اينكه اواخر سال گذشته ايرانسل اپراتور دوم طلسم را شكست و در يكي از تبليغات خود به كاربران مژده استفاده از سرويس GPRS را اعلام كرد. همان سرويسي كه استفاده از MMS( امكارن ارسال صوت و تصوير) بر روي آن تعريف شده است در همان روزهاي ابتدايي بسياري از كاربران ايرانسل جذب اين خدمات جديد شدند بعضي‌ها از اينترنت سرعت بالاي آن سخن مي‌گفتند و بعضي ديگر از عدم راه‌اندازي اين سرويس اما به طور كلي هيج كس نمي‌دانست به زودي اين سرويس ارزش افزوده دچار تگنا‌هاي براي عرضه خواهد شد.

شايد وقتي ديگر

گفته مي‌شود در حال حاضر عرضه سرويس GPRS تنها براي مشتركين ايرانسل راه‌اندازي شده است كه در مقابل مشتركين اپراتور اول رقم بسيار ناچيزي است هر چند ذكر اين نكته ضروري است كه نسل 5/2 تلفن همراه يا همان GPRS كه به مشتركين امكان مي‌دهد كه به اينترنت دسترسي داشته باشد و از طريق آن بتوانند صوت، تصوير و ديتا را با يكديگر مبادله كنند مدت‌هاست كه وعده راه‌اندازي آن از سوي اپراتور اول عنوان شده است اما به دلايلي هر بار راه‌اندازي آن به زمان ديگري موكول مي‌شود و به عبارتي بايد گفت، گويا در ميان گفته‌هاي مسئولان مخابراتي به نوعي تناقض‌هاي مشهود است. به عنوان نمونه مي‌توان به گفته وحيد صدوقي مديرعامل شركت ارتباطات سيار اشاره كرد كه در اولين نشست مطبوعاتي خود در سال گذشته درباره‌ وضعيت شبكه‌هاي نسل ‌‌5/2 تلفن همراه گفته بود: براي سال ‌85 براي ‌‌20 هزار مشترك در تهران، استفاده از اين شبكه در نظر گرفته شده است كه در ابتدا در منطقه‌ خاصي بهره‌برداري از آن را خواهيم داشت. اما صدوقي چندي بعد در يك نشست ديگر اعلام كرده بود كه در زمينه‌ GPRS اميدواريم تا پايان امسال ( البته سال گذشته ) بتوانيم اين سرويس را به حداقل تا پنج هزار مشترك ارايه دهيم و در آخرين اظهار نظر نيز وعده عملياتي شدن سرويس GPRS را به شهريور ماه سال جاري موكول كرده است. وزير ارتباطات نيز در اين خصوص گفته بود،قسمت اعظم تجهيزات مربوط به ايجاد شبكه‌ نسل ‌‌5/2 تلفن همراه خريداري شده و به احتمال زياد، تا پايان سال جاري (سال ‌85) نسل ‌‌5/2 را ارايه كرده و به صورت عملياتي در سال ‌‌86 اجرايي مي‌كنيم. به گفته‌ وي با راه‌‏اندازي نسل ‌‌5/2 تلفن همراه از بسياري از قابليت‌‏هاي اين سيستم نمي‌‏توان استفاده كرد و مشكلاتي در زيرساخت ارتباطي كشور وجود دارد كه ارسال ديتا از طريق تلفن همراه را امكان‌‏پذير نخواهد كرد. بنابراين ما در حال ايجاد سيستم كامل و جامعي هستيم كه مشتري داشته باشد؛ اما اگر هم‌‏ اكنون نسل ‌5/2 تلفن همراه ارايه شود، مشتري زيادي نخواهد داشت، به همين دليل اجراي اين تكنولوژي در سال ‌‌86 خواهد بود. سليماني همچنين با بيان اين كه اين سيستم به صورت مرحله‌‏اي در حال انجام است، پيش‌‏بيني‌‏ كرده است كه نسل ‌‌5/2 تلفن همراه در مرحله‌ اول حدود ‌‌2 ميليون مشترك را در بر خواهد گرفت. اين در حالي است كه وفا غفاريان رييس هيات مديره‌ شركت مخابرات ايران در سال گذشته و در پاسخ به اين پرسش كه آيا GPRS براي سال ‌‌85 آماده‌ي بهره‌برداري خواهد شد، گفته بود: در شرايط فعلي تنها يك پايلوت بسيار كوچك از سيستم GPRS در منطقه‌ محدود و تنها براي تست زدن از بعد فني مورد آزمايش قرار خواهد گرفت و اين مسئله به معناي بهره‌برداري GPRS به عنوان يك سرويس عملياتي نخواهد بود و همان طور كه قبلا وزير هم گفته بود، سرويس عملياتي اين سيستم كه شامل MMS و اينترنت است، مستلزم گسترش تجهيزات و زيرساخت‌هاي آن در سطح وسيعي از كشور است.
غفاريان همچنين خاطرنشان كرده بود: GPRS امسال كاربرد عملي براي مشتركان نخواهد داشت و تنها آزمايش كاربرد فني و اندازه‌گيري براي سنجش اينترنت سريع برروي تلفن همراه در تهران است و به طور طبيعي زماني كه اين زيرساخت‌ها آماده شود براي كاربري مشتركان اعلام خواهد شد و بالاخره اينكه غفاريان در آخرين اظهار نظر خود در اين خصوص اعلام كرد كه طراحي كلي سرويس GPRS شبكه اپراتور اول تلفن همراه انجام شده اما با اين حال بعيد مي‌‏دانم كه اين سرويس طي سال جاري (سال ‌86) به مرحله‌ عملياتي برسد.

تا اطلاع ثانوي ممنوع

در حالي كه ايرانسل براي مشتركان اندك خود سرويس GPRS را راه‌اندازي كرده بود و اپراتور اول نيز در تلاش بود به نوعي براي عقب نماندن از بازار رقابت هرچه سريعتر اين سرويس را به مشتركين خود ارايه دهد. زمزمه‌هاي دال بر فيلترينگ MMS ها شوكي را به همان مشتركان اندك ايرانسل و باقي مشتركان در انتظار اپراتور اول وارد كرد.
پس از آن اخبار و اطلاعاتي مبني بر تصويب فيلتر شدن MMS بر روي خروجي خبرگزاري‌ها و رسانه‌هاي ديگر انتشار يافت تا آنجا كه شوراي انقلاب فرهنگي در همين زمينه اطلاعيه‌اي صادر كرد در اين اطلاعيه آمده بود:« مصوبه‌اي در هيئت نظارت بر اجراي مقررات و ضوابط شبكه‌هاي اطلاع رساني‌ رايانه‌اي و بنا بر درخواست وزارت ارتباطات و فناوري صورت گرفت كه در اين جلسه پس از ارايه گزارش كارشناسان وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات مقرر شد اين وزارتخانه به‌منظور جلوگيري از تبادل داده‌ها و اطلاعات مغاير با قانون، شرع و اخلاق عمومي در سيستم ? ,MMS?دستورالعمل کنترل آنها را صادر كند. اين اطلاعيه افزوده است: دستورالعمل تهيه سخت‌افزار، نرم‌افزار، تجهيزات لازم و ساير سازوکارهاي مقتضي براي صيانت از فضاي شبکه‌هاي اطلاع رساني را به شرکت‌هاي طرف قرارداد اعلام کرده است تا پس از فراهم آوردن تمهيدات لازم و تائيد وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات، سرويس ? MMS?ايجاد و فعال شود».
پس از ابلاغ اين اطلاعيه در تازه‌ترين اظهارنظر از نوع مخابراتي، وفا غفاريان اعلام كرده است كه ايران براي سالم‌سازي فضاي MMS از كشورهايي مانند چين و مالزي الگوگيري كرده و آنچه مناسب فرهنگ ايران است انتخاب شده و در حال تبديل به طرحي عملياتي است. وي در خصوص نحوه فيلترينگ MMS ها نيز مي‌گويد، شوراي عالي انقلاب فرهنگي به صورت كلي به وزارت ارتباطات ابلاغ كرد كه كنترل‌هاي لازم را براي فرستادن MMS ها انجام دهد و اين طرح چند بعد دارد نخست اينكه اپراتور ارائه كننده اين سرويس مركزي ايجاد كند تا افرادي كه مورد حمله MMS هاي نامطلوب قرار مي‌گيرند بتوانند با گرفتن يك كد مشخصات فرستنده را براي رسيدگي و پيگيري به آن ارجاع دهند در بعد ديگر بايد اگر مشترگي چندين بار مرتكب چنين خلافي شد در فهرست سياه قرار گيرد و ممكن است در اين مرحله ارتباط MMS او نيز قطع شود و در مرحله آخر معرفي فرد متخلف به مراجع قضايي خواهد بود.
گفته مي‌شود ايرانسل تنها اپراتوري كه در كشور به ارايه خدمات MMS مي پردازد براساس ابلاغيه‌اي از سوي رگولاتوري موظف شده است تا زمان نصب و تجهيزات مورد نياز فيلترينگ از ارايه خدمات MMS به مشتركان خوداري كند ولي گويا اين اپراتور همچنان اين خدمات را به مشتركين خود عرضه كرده است و دليل اين كار را مديرعامل ايرانسل در گفت‌وگو با ايلنا چنين بيان كرده است:« تا كنون هيچگونه دستورالعمللي در خصوص فيلترينگ MMS به اين شركت ارسال نشده است».
****
در حاليكه هنوز كمتر از دو ماه از ارايه سيستم GPRS توسط ايرانسل سپري نشده است و به نوعي بهره‌برداري از سرويس MMS تنها براي قشر اندكي از مشتركين اين اپراتور فراهم شده است نگراني از ايجاد فضاي ناسالم به نوعي مسئولين را به تكاپو واداشت تا آنجا كه شوراي عالي انقلاب فرهنگي در روزهاي نخستين سال جديد با تائيد اعضاي خود (وزير ارتباطات،وزير ارشاد و رئيس صدا و سيما) توانست به اين تصميم‌گيري برسد كه بايد MMS غيرقانوني فيلتر شود. گرچه كلمه فيلتر براي اكثر مردم ما خصوصا كاربران اينترنت كلمه دور از ذهني نيست اما اين حقيقت را بايد پذيرفت كه فيلتري كه در دنياي مجازي وب صورت مي‌گيرد با فيلتري كه قرار است بر روي پيام‌‌هاي مشتركين انجام شود فرسنگ‌ها فاصله است چرا كه به گفته اكثر كارشناسان براي فيلتر كردن MMS هاي ارسالي توسط مشتركان هيچ راهي جز مانيتور كردن آنها وجود ندارد در همين زمينه رمضانعلي صادق‌زاده رئيس كميته مخابرات مجلس نيز مي‌گويد،تصاوير و فيلم‌هاي ارسالي به وسيله تلفن همراه يا همان MMS جزو مصاديق حريم خصوصي افراد است و كنترل آن از موارد شنود و غيرقانوني است مگر اينكه با حكم دادگاه صورت گرفته باشد.