بزرگراه فناوري - يک جامعه کوچک که صدها کيلومتر با نزديک‌ترين شهر اصلي فاصله داشته باشد، يک روستاي دورافتاده که از نزديک‌ترين مرکز مخابراتي ساعت‌ها دور باشد يا يک اردوگاه پناهندگان که پس از يک فاجعه طبيعي مانند سيل يا زلزله برپا شده باشد، همگي سوژه‌هايي مناسب براي ايجاد تاسيسات مخابراتي بي‌سيم به‌حساب مي‌آيند، زيرا اين شيوه برقراري ارتباط بسيار مقرون به‌صرفه و قابل اعتماد است.



خاورميانه به‌علت ويژگي‌هاي خاص جغرافيايي و زيست‌محيطي مملو از چنين جوامع و روستاهايي است، علاوه بر اين بسياري از نقاط حاورميانه هم همه‌ساله دستخوش سيل، طوفان، زلزله و ديگر بلاياي طبيعي هستند. بنابراين شکي نيست که ايجاد تاسيسات مخابراتي بي‌سيم در اين نقطه از جهان از اولويت خاصي برخوردار است. ساده‌ترين راه براي حل اين مشکل استفاده از يک لينک ماهواره‌اي و توزيع زميني آن است.

اما استفاده از لينک‌هاي ماهواره‌اي هم گرفتاري‌هاي خاص خودش را دارد. اگر منطقه مورد نظر ما از نظر جمعيتي محدود بوده ولي اين جمعيت در محدوده وسيعي پراکنده باشند، توزيع مقرون به‌صرفه اين لينک احتمالا ممکن نخواهد بود. از سوي ديگر شايد مديران شبکه نتوانند زيرساخت‌هاي مناسب زميني مورد نياز را ايجاد کنند.

از نظر بسياري از سازمان‌هايي که با چنين چالش‌هايي روبه‌رو هستند، استفاده از فناوري بي‌سيم راهي فوق‌العاده مقرون به‌صرفه است. با اين حال ايجاد تاسيسات بي‌سيم نيز امري پيچيده و فوق‌العاده تخصصي است و ايجاد يک شبکه ساده LAN بي‌سيم از نوع wi-fi در شرايط محيطي دشوار عزمي فوق‌العاده مي‌طلبد.

با اين حال طارق حسن مدير پشتيباني فروش Symbol در خاورميانه معتقد است: "ايجاد يک شبکه LAN بي‌سيم در مناطق دورافتاده از ايجاد آن در يک شهر ساده‌تر است. علت آن است که فضاي شهرها بسيار شلوغ و آلوده به انواع فرکانس‌هاي راديويي است، اما در مناطق دورافتاده اين مشکل وجود ندارد و در عوض چالش پيش روي ما دسترسي به نيروهاي متخصص و آموزش ديده براي ايجاد، مواظبت و نگهداري از شبکه‌هاست."

وي با اين گفته‌هاي خود بر نکته‌اي دست مي‌گذارد که به هنگام راه‌اندازي شبکه‌هاي بي‌سيم از اهميت کليدي برخوردار است: "نگهداري". در اين‌جا تنها فاصله محل برپايي شبکه با مناطق صنعتي و شهرها يا هزينه اين کار دخيل نيست، بلکه جغرافيا هم عامل مهمي به‌حساب مي‌آيد. به‌عنوان مثال اگر يک سايت مخابراتي فرستنده- گيرنده در يک منطقه کوهستاني قرار داشته باشد، شايد دسترسي به آن به‌علت شرايط بد آب و هوايي (بارش برف و باران) براي مدت طولاني ممکن نباشد.

بايدها و نبايدهاي شبکه‌هاي بي‌سيم

انور شوايح مدير شرکت E-Saudi طرح‌هاي متعددي را براي ايجاد شبکه‌هاي بي‌سيم در برخي نواحي دورافتاده در کشور عربستان سعودي به مورد اجرا گذارده است. برخي از اين شبکه‌ها در کوهستان‌هاي اطراف مکه و مدينه برپا شده‌اند. به گفته وي زيرساخت‌هاي شرکت مخابرات عربستان را نمي‌توان در برخي مناطق برپا کرد. بنابراين در چنين مواردي بايد از فناوري مناسب کمک گرفت. اين فناوري چيزي نيست جز آنتن‌هاي بي‌سيم مناسب با جهت‌گيري صحيح که نتايج حاصل از استفاده از آن‌ها گاهي اوقات از دکل‌هاي مخابراتي هم بهتر است.

در اين صورت تعداد سايت‌هاي مورد نياز کاهش يافته و از هزينه‌ها کاسته مي‌شود. مسئله ديگري که به پايداري و تداوم عملکرد مناسب يک سايت بي‌سيم کمک مي‌کند، استفاده از تجهيزات استاندارد است. هاني ديا مدير فروش شرکت لبناني International Access که در همين زمينه فعال است مي‌گويد: ما طرح‌هايي را در آفريقا و خاورميانه اجرا کرده‌ايم که بسيار موفق بودند. برخي تجهيزاني که در اين مناطق نصب کرده‌ايم، از نوامبر سال 1999 به اين سو فعال بوده‌اند. بنابراين اگر از امکانات مناسبي برخوردار باشيد، مي‌توانيد شبکه‌اي برپا کنيد که بدون دردسر حتي تا يک دهه فعال باشد.

به گفته او تجهيزاتي که توسط اين شرکت به‌کار گرفته شده‌اند تا بدان حد قدرتمند هستند که حتي در صورت تابش نور مستقيم آفتاب نيز به فعاليت خود ادامه مي‌دهند و تا حداکثر 60 درجه سانتي‌گراد حرارت را مي‌توانند تحمل کنند.

به گفته آقاي ديا شرکت International Access مدت طولاني را صرف آزمايش تجهيزاتي مي‌کند که قصد خريد آن‌ها را دارد تا مطمئن شود آن‌ها در سخت‌ترين شرايط هم به‌درستي کار مي‌کنند. البته امروزه ابزار خودکار مديريت سايت‌هاي بي‌سيم هم عرضه شده که بدون دخالت انسان مي‌توانند مشکلات احتمالي را شناسايي کنند.

يکي از فناوري‌هايي که به نحوي روزافزون براي تقويت شبکه‌هاي بي‌سيم به‌کار مي‌رود، به‌اصطلاح mesh ناميده مي‌شود. يک شبکه بي‌سيم mesh متشکل از تعدادي گره است که در يک محدوده جغرافيايي معين با هم همپوشاني دارند. در اين صورت کاربر يک شبکه مي‌تواند در صورت ضعف شبکه از يک گره به گره ديگر منتقل شود.

دو شرکت سعودي Symbol و آمريکايي موتورولا هر دو از اين فناوري در اين کشور خشک و کويري استفاده مي‌کنند. شبکه‌هاي mesh حتي در شهرها هم به‌راحتي قابل ايجاد هستند.

اما در منطقه خاورميانه با استفاده از اين فناوري مي‌توان منطقه گسترده‌اي را به‌راحتي و با استفاده از يک شبکه بي‌سيم خوداتکا تحت پوشش قرار داد، هر چند که هزينه استفاده از اين روش اندکي زياد است.

نکته ديگري که براي راه‌اندازي چنين شبکه‌هايي بايد مورد توجه قرار گيرد، تامين منابع برق مورد نياز است. خوشبختانه در اکثر مناطق خاورميانه مشکل تامين برق وجود ندارد و در معدود مواردي که اين مشکل وجود دارد، سيستم‌هاي UPS به کمک آمده است. البته بايد به‌خاطر داشت که دستگاه‌هاي UPS يک راه‌حل موقت هستند و تنها چند ساعت مي‌توانند برق مورد نياز را تامين کنند.

مشکل ديگري که اين شبکه‌هاي بي‌سيم و به‌خصوص آن‌هايي که نقش ISPهاي راه ‌دور را بر عهده دارند، با آن مواجهند، اختصاص پهناي باند است. با توجه به هزينه فوق‌العاده زياد اجاره پهناي باند ماهواره‌اي، ISPهاي بي‌سيم بايد به مشتريان خود تضمين بدهند که خدمات خود را با کيفيت مناسب ارايه مي‌کنند.

به هر حال شکي نيست که فناوري بي‌سيم هنوز يک طفل نوپاست. در حال حاضر تعداد زياد استاندارد بي‌سيم در جهان وجود دارد که هيچ يک به‌طور کامل با ديگر استانداردها سازگار نيست.

از سوي ديگر مشکل کمبود نيروي انساني متخصص در اين حوزه در خاورميانه در مقايسه با آمريکا و اروپا دو برابر ديگر مناطق است، به‌خصوص که کمتر متخصصي حاضر است در شرايط نامساعد جغرافيايي و در نواحي دورافتاده چنين شبکه‌هايي را مديريت کند.

همين مسئله موجب شده تا شرکتي مانند International Access مسئله آموزش را جدي بگيرد. اين شرکت هم‌اکنون به نقطه‌اي رسيده که در صورت وقوع مشکل حتي در دورافتاده‌ترين نقاط آفريقا تنها در ظرف چهار ساعت آن را برطرف مي‌کند.

عراق بحران‌زده بي‌سيم مي‌شود

به‌طور قطع در ميان کشورهاي خاورميانه، نامناسب‌ترين کشور براي سرمايه‌گذاري در حوزه فناوري‌هاي جديد عراق است. بحران‌هاي سياسي و امنيتي و اقتصادي حاصل از اشغالگري آمريکا باعث شده که شرايط بدي بر اين کشور حاکم شود و لذا کمتر شرکت خارجي حاضر به فعاليت بلندمدت در عراق است.

با اين حال برخي شرکت‌هاي ICT منطقه علي‌رغم همه مشکلات موجود در عراق فعال شده‌اند. United Consultants and Impulse از جمله اين شرکت‌هاست که براي ايجاد شبکه‌هاي ارتباطي بي‌سيم در مناطق دورافتاده عراق تلاش مي‌کند. محمد عامد علي مدير اين شرکت که اصالتا عراقي است چندي قبل به‌علت بي‌ثباتي کشورش به اردن رفت و حال در تلاش است به فعاليت‌هاي تجاري خود در سراسر خاورميانه و از جمله عراق و امارات رونق ببخشد.

او مي‌گويد: "مردم عراق نمي‌توانند به‌راحتي به فناوري‌هاي مدرن دسترسي داشته باشند. نبود فناوري‌هاي جديد ارتباطي باعث شده آن‌ها از آنچه که در جهان خارج در جريان است بي‌خبر باشند، از سوي ديگر همين امر باعث شده که بسياري از مردم در بقيه نقاط جهان از آنچه که در عراق مي‌گذرد اطلاعي نداشته باشند."

وي مي‌افزايد: "ما از نظر فني مرتب در حال افت هستيم و اين يکي از مشکلات جدي ماست. عراقي‌ها نمي‌توانند براي حضور در يک نمايشگاه ICT در آمريکا يا اروپا به‌راحتي ويزا بگيرند. از سوي ديگر کسي هم به‌راحتي نمي‌تواند به عراق بيايد. با توجه به شرايط بغرنج عراق اقشار تحصيل‌کرده به سرعت اين کشور را ترک مي‌کنند تا در محيطي آرام به فعاليت بپردازند. از آن سو شرکت‌هاي خارجي هم تمايلي به فرستادن پرسنل آموزش ديده خود به عراق براي ايجاد تاسيسات نوين ارتباطي و مخابراتي ندارند."

محمد عامد علي معتقد است براي رفع مشکل کليدي عراق - برقراري ارتباط با جهان خارج- بايد دسترسي همگان به اينترنت تسهيل شود و با توجه به نبود زيرساخت‌هاي مخابراتي مناسب تنها راه حل مناسب موجود استفاده از لينک ماهواره‌اي است.

وي مي‌گويد: "براي دسترسي به اينترنت در عراق دو راه وجود دارد: استفاده از ISP دولتي و VSAT. هيچ‌کس در عراق از سيستم دولتي استفاده نمي‌کند، چون بسيار کند است و اصلا خوب کار نمي‌کند. بنابراين خيلي‌ها به سراغ VSAT مي‌روند که ما در آن تخصص داريم. کافه‌هاي اينترنتي از سيستم‌هاي VSAT استفاده مي‌کنند. آن‌ها لينک دريافتي اينترنت را با استفاده از سيستم‌هاي بي‌سيم توزيع مي‌کنند. آن‌ها معمولا يک دکل را براي انتقال بي‌سيم امواج روي پشت‌بام نصب مي‌کند و سپس از تجهيزات CP يا Customer Premesis براي تسهيل دسترسي مشترکانشان به اينترنت استفاده مي‌کنند."

به اعتقاد آقاي علي استفاده از شبکه‌هاي بي‌سيم در عراق با دو مشکل اساسي مواجه است: کمبود برق و تداخل امواج.

علي در مورد مشکل اول مي‌گويد:" عدم وجود زيرساخت‌هاي اساسي در عراق و از جمله نيروي برق مردم را مجبور به استفاده از ژنراتور کرده است. اما اکثر اين ژنراتورها ساخت چين هستند و کيفيت خوبي ندارند. البته بهترين ژنراتورهاي دنيا حداکثر سه تا شش ساعت در روز مي‌توانند کار کنند و اگر هر روز مورد استفاده قرار گيرند مستهلک مي‌شوند. اين کار هزينه زيادي دارد. علاوه بر اين مصرف سوخت مشکلات زيادي به‌دنبال مي‌آورد، تا قبل از جنگ پر کردن باک ماشين تنها دو دلار هزينه داشت، اما حالا اين کار 40 تا 50 دلار خرج برمي‌دارد."

وي در مورد مشکل تداخل امواج هم معتقد است: "عدم وجود نهاد قانون‌گذار در عراق باعث شده تا افراد و سازمان‌هاي مختلف آزادانه از انواع تجهيزات بي‌سيم ارتباطي با هر قدرت و در هر منطقه‌اي استفاده کنند. همين مسئله موجب شده که در عراق و حومه آن تداخل فرکانس يک مشکل جدي باشد. در اکثر کشورها استفاده شخصي از تجهيزاتي که بيش از يک وات قدرت دارند مجاز نيست، با اين وجود در عراق به‌سادگي از تجهيزاتي که تا چهار وات قدرت دارند استفاده مي‌شود."

علي علي‌رغم همه مشکلات موجود نسبت به آينده صنعت بي‌سيم در عراق خوش‌بين است. وي که به‌تازگي از همکاري شرکت آمريکايي Wireless Intervactive هم بهره‌مند شده تاکيد مي‌کند: "کمک چنين شرکت‌هايي براي بازسازي عراق ضروري است. آنان پول، نيروي انساني و بسياري از ديگر منابع را در اختيار دارند. لذا مي‌توانند کارهاي خاصي در عراق انجام دهند. هنگامي که در نقشه به عراق نگاه مي‌کنيد متوجه مي‌شويد که اين کشور بين اروپا و آسيا قرار دارد. عراق قلب منطقه است و مي‌تواند کانون جهان باشد، اما هنوز تا آن نقطه فاصله دارد."