اين بار نه كاربران و نه بخش‌خصوصي انتقاد خود را نسبت به كمي پهناي باند اعلام كرده‌اند؛ بلكه يك شركت دولتي كه از دل شركت مخابرات برخاسته است دست به اعتراض نسبت به وضعيت موجود زده است.
براساس شواهد موجود با آغاز ثبت‌نام اينترنتي سيم‌كارت‌هاي 150هزار توماني همراه اول بسياري از متقاضيان به پورتال همراه اول مراجعه كردند اما به علت بروز اختلال در روند كار نتوانستند ثبت‌نام خود را تكميل و به اتمام برسانند.
ابوالفضلي، مدير كل روابط عمومي شركت ارتباطات سيار علت اختلال در سيستم ثبت‌نامي اينترنتي سيم‌كارت‌هاي 150هزار توماني را كمبود پهناي باند موردنياز شركت‌ها و سازمان‌ها دانست و گفت: تا زماني كه به طور كلي پهناي باند در كشور افزايش نيابد و ميزان بيشتري نيز به سازمان‌ها و شركت‌ها اختصاص داده نشود با اين مشكل مواجه خواهيم بود.
گفته‌هاي ابوالفضلي در حالي است كه در چند هفته گذشته بارها وزير وزارت ICT ميزان پهناي باند موجود در كشور را نه تنها مناسب اعلام كرده بلكه اظهار داشته بود كه كشور بيش از نيازش پهناي باند در اختيار دارد.
انحصاري در دست دولت
طي چند سال گذشته در مورد ميزان پهناي باند و كيفيت آن انتقادات و بحث‌هاي زيادي از طرف شركت‌هاي ارائه دهنده خدمات اينترنتي مطرح شده است، هر يك از اين شركت‌ها دلايل خاصي را براي وضع نامناسب پهناي باند كشور ذكر كرده‌اند و هر بار هم با مخالفت مسوولان ICT روبه‌رو شده‌اند، اما چه دليلي دارد كه هنوز هيچ يك از مسوولان مخابرات و مخصوصا شخص وزير وزارت ICT زير بار اين كمبود پهناي باند و مشكلات مربوط به آن نرفته‌اند، مشخص نيست.
به گفته صاحبنظران و فعالان حوزه اينترنتي يكي از معضلات اصلي پهناي باند انحصاري بودن آن در دست دولت است كه سبب عدم رقابت ميان ارائه‌دهندگان اين سرويس و كيفيت نامطلوب آن شده و ترافيك خطوط اينترنتي در ايران به دليل همين كيفيت پايين اينترنت و پهناي باند، بالا رفته و پاسخگوي نياز فعلي كاربران نيست.
گفته مي‌شود اين مشكل نيز راه‌حل دارد و آن خصوصي‌سازي عرضه پهناي باند است؛ چرا كه با خصوصي‌سازي پهناي باند رقابت سالم به وجود آمده و عرضه آن از انحصار خارج و با كيفيت بهتري به مشتريان عرضه شود.
كاظم قنبري، مدير يك شركت خدمات‌دهنده اينترنتي با تاكيد بر موضوعات ذكر شده مي‌گويد: «در ايران روز به روز ترافيك اينترنتي افزايش مي‌يابد اما به دليل عدم ارتقاي پهناي باند توسط مخابرات مشكلات زيادي براي مشتريان به وجود آمده است.»
وي خصوصي‌سازي پهناي باند را تاثيرگذار مي‌داند و مي‌افزايد: «خصوصي‌سازي باعث خارج شدن انحصار و به وجود آمدن رقابتي سالم مي‌شود و در نهايت اين امر به نفع مشتريان تمام خواهد شد.»
علاوه بر مساله انحصاري بودن عرصه پهناي باند مشكلات ديگري نيز در اين زمينه ديده مي‌شود و آن كمبود يا نبود پهناي باند كافي است به طوري كه ميزان عرضه پهناي باند اينترنت در كشور كمتر از ميزان مصرف آن است كه همين امر باعث قطعي‌هاي مداوم مي‌شود.
رضا نشاط، مدير يك شركت اينترنتي در گفت‌وگو با ايسنا در اين باره مي‌گويد: «با وجود مبالغ پرداختي چند شركت ICP در طول ماه‌هاي اخير به منظور ارتقاي پهناي باند، هنوز پهناي باند كافي به شركت‌ها ارائه نشده است.»
به گفته نشاط تامين پهناي باند كافي، از نظر اقتصادي مقرون به صرفه بوده و مورد استفاده و تمايل كاربران و دانشجويان در پيشبرد پروژه‌هاي تحقيقاتي قرار مي‌گيرد.
در مقابل اين اظهارات نيكسار، عضو هيات مديره انجمن ISPها ضمن تاكيد گفته‌هاي نشاط مي‌گويد: «علاوه بر كمبود پهناي باند، مشكل بزرگ‌تر در اين حوزه نحوه توزيع پهناي باند است. چرا كه در حال حاضر زيرساخت مناسب، كافي و از طرفي كانال‌هاي ارتباطي لازم براي رساندن پهناي باند مناسب به دست ISPها وجود ندارد.
وي با اشاره به قابل حل بودن مشكل پهناي باند مي‌افزايد: «وقتي بحث پهناي باند در كشور مطرح مي‌شود مي‌توان گفت كه اين موضوع به صورت انحصاري در دست دولت است در صورتي كه بهتر است مخابرات اين كار را به عهده فعالان اين حوزه يعني ISP و ICPها قرار دهد تا آنها بتوانند وارد اين مقوله شده و با تامين پهناي باند مورد نياز اقدام كنند.»
به اعتقاد نيكسار اگر عرضه پهناي باند به بخش خصوصي سپرده شود به صورت 100درصد مشكلات موجود برطرف شده و ديگر كشور با كمبود پهناي باند مواجه نخواهد شد.
ضعف مديريتي
براساس اطلاعات به دست آمده اختلالات در شبكه اينترنتي بيشتر در زمان‌هايي چون ثبت‌نام اينترنتي دانشجويان دانشگاه‌هاي متفاوت، بررسي نتايج قبولي در سازمان سنجش، خريد اينترنتي محصولي پرطرفدار در محدوده زماني معين و اكثر مواردي كه در مقطع مشخص از زمان است، رخ مي‌دهد.
بنابر اظهارات پيام كرباسي، عضو كميسيون سازمان نظام صنفي رايانه‌اي بروز چنين اختلالاتي مي‌تواند به 6 دليل رايج يعني1 - مشكلات سيستم‌هاي سخت و نرم‌افزاري كاربر، 2- اختلالات ارتباطي (با شبكه) در سمت شبكه، 3- اختلالات ارتباطي در بستر شبكه ميان كاربر منتهي به سايت خدمتگزار، 4 – اختلالات يا كمبود پهناي باند ارتباط با شبكه در سايت مقصد، 5- اختلالات در سخت‌افزار، نرم‌افزار پايگاه داده و شبكه داخلي موجود در سايت مقصد و 6- موارد نادر ديگر باشد.
به گفته كرباسي زماني كه ثبت‌نام اينترنتي براي قشر وسيعي از كاربران با اختلالاتي مواجه است، مي‌توان بلافاصله از دليل بروز اختلال به علل 1 و 2 و 6 فوق چشم‌پوشي كرد.
وي در ادامه مي‌افزايد: «با توجه به اظهارنظر فوري مدير كل روابط عمومي ارتباطات سيار مبتني بر اين كه به دليل حجم بالاي متقاضيان بروز اختلال امري طبيعي است و تا زماني كه پهناي باند و سرعت اينترنت افزايش پيدا نكند در اين زمينه دچار مشكل خواهيم بود. بنابراين واضح است كه اين شركت علت اصلي اختلال را عامل چهارم يعني همان اختلالات يا كمبود پهناي باند ارتباط با شبكه در سايت مقصد معرفي كرده است.»
به گفته يكي از كارشناسان حوزه IT ممكن است مشكل پيش آمده در هر نوع ثبت‌نام مربوط به سروري هم باشد كه آن شركت سازمان يا دانشگاه از آن استفاده مي‌كند.
كرباسي در اين زمينه مي‌گويد: ممكن است در بعضي از موارد مشكلات پيش آمده مربوط به سرور باشد اما از همراه اول به عنوان يك شركت دولتي و اين كه در دل وزارتخانه‌اي كار مي‌كند كه از بهترين سرويس و امكانات زيرساختي استفاده مي‌كند.
نمي‌توان انتظار رخ دادن چنين مشكلي را داشت؛ مشكلي كه خود مسوولان ارتباط سيار هم آن را تصديق مي‌كند.
وي در ادامه مي‌افزايد: «بروز چنين معضلي براي يكي از سودآورترين شركت‌هاي مخابراتي كشور و بزرگ‌ترين شركت‌هاي ارائه كننده خدمات تلفن‌همراه در منطقه خاورميانه با توجه به روابط نزديك آنها با شركت ارتباطات زيرساخت جاي بسي تاسف و شگفتي دارد.
بنابر اظهارات اين عضو كميسيون سازمان نظام صنفي رايانه‌اي عدم مديريت صحيح در بستر شبكه داخلي ديتاي كشور نيز مي‌تواند از ديگر عوامل مهم و تاثيرگذار در بروز اختلال در عمليات اجرايي فراخوان‌هاي عمومي تحت پايگاه‌هاي اطلاع‌رساني داخلي براي مراجعه كنندگان كشور باشد.
به عبارتي سادتر زماني كه كاربري از داخل كشور و از طريق يكي از شركت‌هاي تامين كننده اينترنتي (ISP) اقدام به مراجعه به پايگاهي در شبكه داخلي كشور (مثل پورتال شركت ارتباطات سيار با هدف ثبت‌نام اينترنتي) مي‌كند، بايد بتواند حتي در زمان قطعي كامل ارتباط كشور با شبكه جهاني اينترنت نيز نسبت به انجام امور لازم در آن پايگاه، بدون وجود اختلال اقدام كند.
آنچه به نظر مي‌رسد اين موضوع است كه به دليل حجم بسيار اندك بسته‌هاي اطلاعاتي حاوي ثبت‌نام‌هاي مشابه، بروز چنين اختلالات وسيعي در سطح كاربران كشور مي‌تواند نشانه‌هايي از خروج بي‌دليل اين بسته‌ها از شبكه داخلي كشور به شبكه اينترنت و بازگشت مجدد آن به شبكه داخل كشور باشد به نحوي كه كمبود پهناي باند اينترنتي كشور در هفت ماه گذشته، شهره خاص و عام در عرصه دست‌اندركاران و متخصصان فناوري اطلاعات كشور شده است، بار ديگر خودنمايي كند.
قطعي‌هاي متناوب
پهناي باند عاملي براي رشد توسعه صنايع آي‌تي و همچنين تبادلات اطلاعاتي كشور با متخصصان ديگر نقاط جهان در پيشبرد پروژه‌هاي تحقيقاتي است، اما متاسفانه كاربران ايراني به دليل كيفيت نامناسب پهناي باند از استفاده خدمات نوين فناوري اطلاعات و ارتباطات محروم هستند.
همچنين علاوه بر نامناسب بودن پهناي باند مورد نظر، كاربران از مشكل قطعي پهناي باند نيز به شدت رنج مي‌برند به طوري كه در زمان قطعي پهناي باند كيفيت خدمات ارائه شده به شدت دچار افت مي‌شود.
مسوولان مخابرات و وزارت ICT كم‌كاري بخش‌خصوصي را سبب قطعي‌هاي پهناي باند قلمداد مي‌كنند و البته در اين بين بر طبق عرف، مسوولان بخش‌خصوصي نيز معتقدند مخابرات با فراهم كردن تسهيلات لازم و محدود كردن سرعت اينترنت ADSL سبب عدم موفقيت برنامه‌ها و فعاليت‌هاي 11 شركت Pap شده است.
به‌رغم مشكلات موجود در كشور بحث پهناي باند اينترنت صابر فيضي، مديرعامل مخابرات در گفت‌و‌گو با يكي از رسانه‌ها عنوان كرده است كه مشكلي با عنوان پهناي باند وجود ندارد و تمام كاستي‌هاي اين بخش مربوط به خدمات ارائه شده از سوي هاستينگ‌هاست. وي با عنوان اينكه كاربران ايراني با سرعت كم نيز مي‌توانند به اطلاعات مورد نظر خود در اينترنت دست پيدا كنند، مي‌افزايد: «معمولا حجم بالاي مراجعان اينترنتي به يك سايت باعث به وجود آمدن مشكلاتي مي‌شود كه ما آنها را به قطعي يا كمبود پهناي باند تعبير مي‌كنيم.»
وي در ادامه اظهار مي‌داردكه ترافيك ورودي كاربران و عدم پيش‌بيني مسوولان سايت مورد نظر براي اختصاص باند كافي سبب به وجود آمدن كاستي‌هايي مي‌شود در غير اين صورت در ايران مشكلي با عنوان پهناي باند وجود ندارد.»
با اتفاقي كه براي اپراتور شركت بزرگ ارائه‌دهنده خدمات تلفن همراه افتاده كاملا مي‌توان به گفته‌هاي مديرعامل مخابرات شك كرد. مجموعه اين اتفاقات اين فكر را در ذهن پرورش مي‌دهد كه هر انتقاد و شكايتي كه تا قبل از اين مساله توسط شركت‌هاي خصوصي فعال در اين حوزه بيان مي‌شده مطابق با واقعيت بوده است.
شايد مشكلات پيش آمده در ثبت‌نام همراه اول بي‌حكمت هم نبود؛ چراكه مشكلات پي‌در‌پي در اتصال به اينترنت اين بار يك شركت دولتي را نشانه گرفته كه تا قبل از آن اين مشكلات از طرف شركت مادر آن يعني مخابرات تكذيب مي‌شد.
رخ دادن اين مشكل مي‌تواند همانند جرقه‌اي باشد كه مسوولان و فعالان اين حوزه را متوجه عمق فاجعه كند و آنها را به فكر اساسي براي برطرف كردن مشكلات موجود بر سر راه توسعه اينترنت پرسرعت كشور بياندازد.