در دنياي كنوني اينترنت و دسترسي به آن به نوعي به بخش جداناپذير زندگي و كار مردم تبديل شده است و هرچه جامعه‌اي پيشرفته‌تر باشد اين وابستگي شديدتر چهره نمايان مي‌كند تا آنجا كه از كار گرفته تا تفريح روي اينترنت خلاصه مي‌شود حتي در بعضي اوقات زندگي افراد خصوصا جوانان با اينترنت گره خورده است به هرحال اين تكنولوژي نوين تا حدي مورد توجه جوامع قرار گرفته است كه اين روزها يكي از معيارهاي پيشرفت يا عقب‌ماندگي هر كشور را عملا به تعداد مشتركان و نحوه دسترسي آنها به اينترنت ارتباط مي‌دهند و در اين ميان روش دسترسي به اينترنت يكي از پارامترهاي مهم به شمار مي‌آيد، همان پارامتري كه در كشور ما از آن به عنوان اينترنت پرسرعت ياد مي‌شود در مجموع بايد گفت اهميت اينترنت پرسرعت زماني بالا گرفت كه در شاخص‌هاي مخابراتي‌ جهان، اينترنت پرسرعت جاي شاخص اتصال به اينترنت را گرفت در واقع امروزه كشوري توسعه‌ يافته‌تر تلقي مي‌شود كه تعداد كاربران بيشتري در آن از اينترنت پرسرعت بهره‌مند باشند.
قصه از كجا شروع شد
داستان اينترنت پرسرعت در كشورمان اولين بار در اواخر زمستان 82 آغاز شد، زماني كه روي خروجي يكي از خبرگزاري‌ها آمده بود كه در راستاى اجراى سياست‌هاى برنامه‌ سوم، توسعه‌ اقتصادى دولت مبنى بر خصوصى سازى و واگذارى تعدادى از بخش‌هاى مختلف امور مخابراتى به بخش خصوصى،اولين پروانه‌ نصب، راه اندازى و بهره‌بردارى شبكه‌ ملى انتقال داده‌ها با پهناى باند پرسرعت در سطح كشور (PAP) به شركت پارس آنلاين اعطا شد. بعد از آن رفته رفته بر تعداد اين شركت‌ها افزوده شد اما مرتبا ارايه اين خدمات با تاخيرهاي متوالي همراه بود تا آنجا كه در اوايل آذر 83 با به تاخير افتادن متوالى ارايه خدمات اينترنت پرسرعت توسط شرکت‌هاى دارنده پروانه خدمات انتقال داده‌ها (PAP) نهاد متولى اين بخش طى اطلاعيه‌اي به شركت‌هاي PAP (ارايه دهنده اينترنت پرسرعت) هشدار داد كه اگر نتوانند به تعهدات خود در قبال ارايه خدمات اينترنت پرسرعت عمل کنند طبق قانون جريمه خواهند شد.اين موضوع واکنش شرکت‌هاى خدمات دهنده اينترنت را برانگيخت چرا كه آنها در طى ماههاى گذشته بارها از مخابرات به خاطر آنکه فضاى لازم براى بهره بردارى از اين سرويس را در مراکز مخابراتى خود فراهم نکرده بود انتقاد داشتند و اين در حالى بود که مخابرات هم در مقابل همين موضوع را به کندى فعاليت شرکت‌هاى خدمات دهنده اينترنت نسبت داده بود اما طبق گفته بسياري از كارشناسان صنعت آي‌تي مهمترين مشكلي كه شركت‌هاي ارايه دهنده اينترنت پرسرعت با آن مواجه بودند موضوع نصب تجهيزات مربوط به خطوط ADSL در مراکز مخابراتي بود چرا كه اين شركت‌ها براي ارايه خدمات به مشتركان خود بايد از طريق سيستم ويژه‌اي كه در مراكز مخابراتي نصب مي‌شد به نوعي مشتركان را به شركت‌هاي اينترنتي متصل مي‌كردند كه گويا بسياري از مراكز مخابراتي با حضور يك شركت خصوصي در مراكز خود چندان راضي نبودند و به همين علت بستر لازم را براي نصب تجهيزات شركت‌هاي ارايه دهنده خدمات اينترنت پرسرعت را به سادگي مهيا نمي‌كردند هرچند مقامات مخابراتي همچنان بر اين باور بودند كه به هيچ عنوان از سوي مراكز آنها كارشكني صورت نگرفته و اين خود شركت‌ها هستند كه به تعهدات خود عمل نكرده‌اند و در همين زمينه محمود خسروي مديرعامل سابق شركت مخابرات نيزمي‌گويد:اين گفته صحت ندارد كه مراكز مخابراتي براي توسعه اينترنت پرسرعت با شركت‌ها همكاري نمي‌كنند چرا كه ما براي تامين فضاي فعال شركت‌هاي PAP مجبور به همكاري با آنها نبوديم اما براي اينكه كار به تعويق نيفتد، هر جا كه توانستيم فضا را در اختيار آنها قرار داده‌ايم چرا كه به اين اصل معتقديم اگر اين شركت‌ها فعال شوند و بتوانند مشتركيني را از طريق اين روش جذب كنند به طبع بار ترافيك كاذبي كه به شدت شبكه ما را تهديد مي‌كند، به نحوه مطلوبي كاسته مي‌شود. بنابراين حركت شركت‌‌هاي PAP براي واگذاري خطوط ADSL نه تنها به ضرر ما نيست بلكه براي شبكه بسيار سودمند است و شركت مخابرات از همان ابتدا به شدت از اين طرح استقبال و آن را دنبال كرده است. اما اگر گاهي اوقات از طرف شركت‌هاي PAP عدم همكاري از سوي مراكز مخابراتي عنوان مي‌شود، شايد به اين موضوع برگردد كه سازمان تنظيم مقررات راديويي به خاطر پروانه صادر شده، شركت‌هاي PAP را به دلايلي بازخواست مي‌كنند كه اين شركت‌ها اين مشكلات را نيز به گردن مراكز مخابراتي مي‌اندازند.
به هر حال در آن زمان كه شركت مخابرات مقصر اصلي تاخير متوالي ارايه خدمات اينترنت پرسرعت را شركت‌هاي PAP مي‌دانست و به عكس اين شركت‌ها مقصر را مخابرات مي‌ناميدند سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي براساس اطلاعيه‌اي اعلام كرد، شركت‌هايي که به هر دليل تمايل دارند پروانه ارائه خدمات انتقال داده‌هاي خود را عودت دهند فرصت دارند تا پايان وقت ادارى ( ساعت 16 روز 25 آذرماه 83) تقاضاى کتبى خود را به همراه عين پروانه به دبيرخانه سازمان تحويل و رسيد اخذ كنند تا نسبت به لغو پروانه و آزادسازى ضمانت نامه حسن انجام تعهدات آنان مشروط بر آن که هيچ تعهد متضمن بار مالى با مشترکين خدمات خود نداشته باشند اقدام گردد و گويا شركت فناوري ارتباطات سگال نخستين شركتي بود كه در آن زمان تقاضاي لغو پروانه‌اش مورد تا‌ئيد قرار گرفت و اين اطلاعيه پاياني بر تاخير ارايه خدمات اينترنت پرسرعت نبود چرا كه داستان اينترنت پرسرعت با همان حال و هواي اوليه خود به فعاليت لاك‌پشتي ادامه مي‌داد و در اين ميان نيز گاه بخشنامه‌‌هاي نيز همچون عدم ممنوعيت ارايه اينترنت بيش از 128 كيلوبايت به كاربران خانگي به نوعي شوك عظيمي را به بدنه ضعيف اينترنت پرسرعت وارد آورد تا آنجا كه در همان زمان بسياري از كارشناسان و صاحب‌نظران صنعت آي‌تي نسبت به اين بخشنامه اعتراض و آن را اقدامي غيراصولي عنوان كردند و در همين زمينه رمضانعلي صادق زاده رييس کميته مخابرات مجلس نيز ضمن اعتراض شديد نسبت به اين بخشنامه اعلام كرد، وقتي تمامي كشورها جهان به سمت مدرنيزه شدن حركت مي‌كنند و مي‌توان گفت يكي از عوامل اساسي مدرنيزه شده در جهان دستيابي به اينترنت پرسرعت است بايد استدلال‌هاي مسئولين سازمان تنظيم مقررات را براي تثبيت طرح ممنوعيت ارايه اينترنت پرسرعت با ظرفيت بيش از ? 128?كيلو بيت بر ثانيه را شنيد و در خصوص آن تصميم‌گيري کرد. به گفته صادق زاده ارايه سرويس‌ها با سرعت بالا نيازمند پهناي باند وسيع است و هر چقدر اينترنت با سرعت بالا ارائه شود شاهد اطلاعات جامع‌تري خواهيم بود و مي‌توان گفت محدوديت سرعت و پهناي باند، جامعه اطلاعاتي کشور را با خطر جدي مواجه خواهد کرد.
اعتراض به محدوديت ارايه اينترنت پرسرعت تنها به اظهارنظر شخصيت‌ها ختم نشد چرا كه بسياري از كاربران نيز به اين بخشنامه اعتراض كردند تا آنجا كه عده‌اي از كاربران با نوشتن نامه‌اي و قرار دادن آن روي اينترنت در صدد جمع‌آوري امضا براي رفع اين محدود سازي شدند و گفته مي‌شود درهمان زمان مسئولين بر اثر اعتراض‌هاي صورت گرفته تا حدودي از اجراي بخشنامه چشم‌پوشي كردند و در همين زمينه مدير يكي از شركت‌هاي خدمات دهنده اينترنت نيز مي‌گويد در حال حاضر ما موظف هستيم به كاربران خانگي اينترنت بالاي 128 را ارايه ندهيم اما جالب است بدانيد اكثر كاربران خانگي كه تا ديروز از ما اينترنت با سرعت 64 يا 128 كيلوبيت مي‌خواستند با اعلام بخشنامه به نوعي خواهان اينترنت با سرعت بيش از 128 را خواستار شدند كه ما نيز با شرايطي آن را واگذار مي‌كنيم.
به دنبال مقصر پاسخگو
سالها پس از مطرح شدن اينترنت پرسرعت در كشور اين سئوال به ذهن مي‌رسد كه چه مشكلاتي بر سر توسعه اينترنت پرسرعت وجود دارد كه هنوز اتصال راحت به اينترنت براي همگان در كشور ميسر نيست و اكثر كاربران براي دسترسي به اينترنت تنها با يك گزينه روبه‌رو هستند و آن روش بسيار قديمي و منسوخ شده DIAL UP است.
ملودي نظريان كارشناس فروش پارس‌آنلاين در خصوص مشكلات پيش روي توسعه اينترنت پرسرعت در كشور مي‌گويد:يكي از مشكلاتي كه رشد و توسعه ADSL در جامعه را با تاخير مواجه كرده است نبود ارتباط ميان تجهيزات نصب شده در مراكز مخابراتي با شركت‌هاي ارائه دهنده اينترنت پرسرعت است كه براي حل اين مشكل بايد هماهنگي بين مخابرات و شركت‌ها به طور جدي صورت بگيرد و از طرف ديگر بايد به گران بودن خطوط نيز اشاره داشت كه مخابرات مي‌تواند با پائين آوردن تعرفه‌ها به شركت‌هاي خدمات دهنده اينترنت كمك كند ولي در مجموع اصلي‌ترين مشكل پيش رو براي توسعه اينترنت پرسرعت به ناكافي بودن امكانات و قديمي بودن كابل‌ها برمي‌گردد.
افتخار زاده كارشناس شركت خدمات دهنده اينترنت شاتل نيز در اين خصوص مي‌گويد: ما بايد سرويس و امكانات مناسب را از مخابرات دريافت كنيم تا بتوانيم خدمات را با كيفيت به كاربران ارايه دهيم و اين در حالي است كه در حدود 30 درصد از خطوط تلفن‌هاي ما قديمي هستد كه اين مسئله ارايه سرويس ADSL را به كاربران دچار مشكل مي‌كند در كل براي برطرف كردن مشكلات پيش روي توسعه اينترنت در كشور بايد بسترسازي اطلاعات توسط نهادهاي فني نظير وزارت ارتباطات و فناري اطلاعات صورت بگيرد و در كنار آن مراكز خصوصي نيز در توليد محتواي اينترنتي تلاش كنند كه ماحصل اين كار افزايش استفاده از اينترنت پرسرعت در كشور را سبب مي‌شود
هرچند به نظر بسياري از كارشناسان عدم رشد و توسعه خطوط ADSL در كشور به نوعي به زيرساخت‌ها يعني همان قديمي بودن كابل‌ها و ضعيف بودن مراكز مخابراتي ارتباط پيدا مي‌كند اما جالب آن است كه اين مسئله از سوي مخابراتي‌ها هنوز چندان جدي گرفته نشده است و بسياري از مديران مخابراتي اعتقاد دارند كه تعلل در ارايه اينترنت پرسرعت به ناتواني شركت‌هاي خدمات دهنده اينترنت مربوط مي‌شود كه در قبال تعهدات خود كوتاهي انجام داده‌اند هرچند با يك حساب سرانگشتي مي توان مشخص کرد که شرکتي که ميليارد‌ها تومان براي تجهيزات اينترنت پرسرعت هزينه کرده زودتر در انديشه بهره برداري از آن است و نبايد در كار خود تعلل كند.
داوود زارعيان مدير روابط عمومي شركت مخابرات در خصوص اصلي‌ترين چالش در عرصه اينترنت در كشور مي‌گويد: عمده‌ترين مشكلي كه در كشور وجود دارد اين مسئله است كه تعداد كاربران ADSL در كشور ما بسيار محدود است چون در واقع دولت الكترونيك در بين مردم جا نيفتاده و بسياري از كارهاي سازماني كه معمولا در كشورهاي پيشرفته از طريق اينترنت صورت مي‌گيرد در كشور ما همچنان به صورت سنتي انجام مي‌شود بنابراين وقتي در يك كشور كاربردي عمومي نشود در نتيجه استقبال هم كم مي‌شود.
بعضي از مناطق مخابراتي هنوز امكان واگذاري خطوط اينترنت پرسرعت را ندارند در اين خصوص نيز زارعيان مي‌گويد: چون مشتري بعضي از مناطق خيلي اندك است بنابراين براي بسياري از شركت‌‌هاي ارايه دهنده خدمات اينترنت چندان اقتصادي نخواهد بود كه به ارائه خدمات در اين مناطق بپردازند به همين علت بايد سعي شود تعداد مشتركان در اين مناطق افزايش پيدا كند تا اين شركت‌‌ها تمايل به سرمايه‌گذاري داشته باشند
به هرحال وضعيت اينترنت پرسرعت در ايران به گونه اي است که حتي دولت از اعلام ميزان پورت هاي واگذار شده به مشترکان خودداري مي کند. به گفته کارشناسان شاخص هاي اينترنت پرسرعت در ايران طي سالهاي اخير به اندازه اي پايين بوده که وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات حتي تصميم گرفته آمارهاي مربوط به اينترنت پرسرعت را کاملا از آمارهاي خود حذف کند تا مجبور به پاسخ گويي درباره دلايل عدم رشد در اين بخش نباشد. از سوي ديگر اعلام سياست هايي چون محدوديت سرعت اينترنت براي کاربران خانگي در چنين رکودي کاملا موثر بوده است.
گفته مي شود عقب ماندگي شاخص هاي اينترنت پرسرعت از پيش بيني هاي برنامه سوم توسعه آنقدر زياد است که اگر وزارت ارتباطات همين امروز تصميم بگيرد که ناگهان تحولي در اين زمينه ايجاد کند احتياج به يک دوره چهارساله ديگر خواهد داشت.
از سوي ديگر مشکلات فني نيز عرصه گشوده ديگري بر سرراه اينترنت پرسرعت است. موج گسترده اي که طي سال هاي اخير از سوي مخابرات براي توسعه ضريب نفوذ تلفن ثابت در شهرهاي بزرگ آغاز شد حالا ضعف هاي خود را نشان ميدهد. بسياري از خطوط تلفن در تهران و بسياري از شهرهاي بزرگ داراي نويز زيادي هستند و اين به دليل آن است که مخابرات براي توسعه تلفن ثابت از سيستمي بهره گرفته که نويز زيادي را در هنگام استفاده از اينترنت و ديتا روي اين خطوط ايجاد مي کند. مشترکان مخابرات هنگام استفاده عادي از تلفن متوجه چنين نويزي نمي شوند اما زماني که به شرکت هاي اينترنتي مراجعه مي کنند تا خطوط اينترنت پرسرعت را دريافت کنند به آنها گفته مي شود که به دليل اين مشکل امکان نصب ADSL براي آنها مهيا نيست. اين مشکل فني نه تنها اعتراض بسياري از کاربران را به همراه داشته بلکه مخابرات را نيز با اين پرسش روبه رو کرده که اگر خطوط تلفن ثابت برخي از مشترکان امکان نصب اينترنت پرسرعت و بسياري از سرويس هاي ديگر انتقال ديتا را ندارد چرا اين شرکت اين خطوط را با همان قيمت تلفن هاي معمولي به مشترکان واگذار مي کند؟ نکته ديگر اين که در حالي که بسياري از شهروندان به خاطر چنين مشکلاتي عملا قادر به اتصال به شبکه با سرعت بالا نيستند مقامات وزارت ارتباطات اعلام مي کنند که پهناي باند بسيار بالايي را فراهم کرده اند و اين مردم هستند که براي دريافت پهناي باند بالا مراجعه نمي کنند.
دعواهاي قديمي بين شرکت هاي خدمات دهنده اينترنت و مخابرات نيز عامل ديگري در توسعه نيافتن اينترنت پرسرعت قلمداد مي شود. هم اکنون بسياري از مناطق مرکزي و اصلي در شهرهاي بزرگي چون تهران عملا اينترنت پرسرعت وجود ندارد. دليل آن هم عدم اجازه برخي مراکز مخابراتي به شرکت هاي خصوصي براي بهره برداري از اينترنت پرسرعت در اين مناطق است. مخابرات براي چنين موضوعي دلايل مختلفي را عنوان مي کند مثلا اين که در اين مراکز فضاي کافي براي نصب تجهيزات ADSL وجود ندارد اما شرکت هاي خصوصي گفته اند که مخابرات تلاش مي کند با محفوظ نگاه داشتن تعدادي از مناطق اصلي شهر، فضا را براي ارايه اينترنت پرسرعت توسط خود مخابرات مهيا کند.
***
بر اساس آمارهاي اعلام شده اينترنت پرسرعت نسبت به سايرتکنولوژي هاي ارتباطي رشد سريع تر و گسترده تري در جهان پيدا کرده است. هم اکنون ميزان دسترسي به اينترنت پرسرعت در کشورهاي اروپايي به بالاي هشتاد درصد رسيده است و اين در حالي است که اينترنت DIAL UP که هنوز بيش از 90درصد اتصالات اينترنت ايران را به خود اختصاص داده عملا در جهان در حال منقرض شدن است.
هم اکنون بسياري از کشورهاي اروپايي به ضريب نفوذ بسيار بالايي دست پيدا کرده اند و تنها برخي کشورهاي آفريقايي و توسعه نيافته در زمينه دسترسي به اينترنت پرسرعت چندان پيشرفتي نداشتند.
طبق آمارهاي ارايه شده از 10 كشوري كه بيشترين رشد در استفاده از اينترنت پرسرعت را داشته‌اند مي‌توان به ايرلند و قرار گرفتن آن در جايگاه نخست اشاره داشت و بعد از آن تركيه، يونان، تايلند، روسيه، هند، فيليپين، اكراين، ويتنام و اندونزي به ترتيب جايگاه‌هاي بعدي را در اختيار گرفته‌اند و اين در حالي است كه نام ايران نه تنها در ليست كشورهاي رشد يافته قرار نگرفته است بلكه طبق آمارها گفته مي‌شود ايران در قعر جدول جا خوش كرده است و اين فاجعه زماني رخ داده است كه در كشورمان قرار است اكثر فعاليت‌هاي سازمان‌ها و بانك‌ها به سمت الكترونيكي شدن پيش برود و در اين خصوص تبليغات فراواني نيز صورت گرفته است و در اين ميان اين سئوال مطرح مي‌شود كه وقتي هنوز دستيابي به اينترنت پرسرعت در كشور با چالش‌ها و مشكلات فراواني روبه‌رو است چگونه مي‌توان انتظار داشت كه امور كشور به سمت الكترونيكي شدن پيش برود.