معمولا «پرفروش‌‌ترين‌‌ها» در بازار محصولات مختلف مقوله جالبي براي اغلب افراد است، مخصوصا اگر قصد خريد در آن بازار را داشته باشند. اين مقوله جذاب و جالب، اما در هر نقطه‌‌اي از دنيا تعريف خاص خودش را دارد که اين تعريف علاوه بر روابط و ضوابط حاکم بر تجارت و بازار آن کشور، تا حد زيادي متاثر از فرهنگ مردم و خريداران در آن کشور است.

در کشور ما هم تعريف از يک برند يا محصول پر فروش به گونه‌‌اي است که در نهايت حتي مي‌‌تواند شرايط تجاري آن برند را در بازار متحول کند؛ به اين معنا که يا سود قابل توجهي را نصيب آن شرکت کند يا در مقابل آن را به قعر فهرست پرفروش‌‌ها بفرستد.

حالا اگر اين موضوع را به بازار پرينتر در ايران تعميم بدهيم، خيلي زود مي‌‌توانيم معماي برندي را که سال‌‌ها نام پرفروش را در اين بازار به يدک مي‌‌کشيد براي خودمان حل کنيم. تا همين چند وقت پيش هم نظرسنجي‌‌هاي انجام شده توسط S&P و آمارها نشان از فروش خوب پرينترهاي HP در بازار داشتند. بر اساس اين نظرسنجي‌‌‌ها تا سال گذشته HP با 6/41‌ درصد از سهم شاخص محبوبيت در مکان اول فهرست پرفروش‌‌ترين‌‌هاي بازار پرينتر ايستاده بود. هر چند اين برند نسبت به مدت مشابه سال قبلش در بازار ايران کاهش 9/0‌ درصدي را شاهد بوده است. بعد از اين برند، Canon با سهم 6/20 در جايگاه دوم جدول قرار داشت. اين برند هم نسبت به سال گذشته‌اش کاهشي 4/0 ‌درصدي را شاهد بود؛ چرا که سال 87 با سهمي ‌21 ‌درصدي در همين جايگاه قرار داشته است. Epson هم جايگاه سوم را با 4/20‌ درصد از محبوبيت در اختيار داشت؛ در حالي که اين برند سال 87 جايگاه دوم بازار را در اختيار داشت. Epson هم 15‌ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبلش کاهش رشد داشته است؛ چرا که در آن زمان با 9/21‌ درصد اندکي بالاتر از Canon قرار داشته است، اما جايگاه چهارم فهرست به پرينترهاي Samsung اختصاص داشت. اين برند توانسته با 1/6‌ درصد رشد با سهم 1/10‌ درصدي جايگاه چهارم فهرست را در سال 87 به خودش اختصاص دهد و اين درحالي است که سال گذشته در همين جايگاه و با سهمي‌ 4/9‌ درصدي تکيه زده بود.


جنگ برندها در سايه تحريم


اين روند اما خيلي زود با اعمال تحريم‌‌هاي شرکت‌‌ها HP بر بازار ايران تغيير کرد. حالا جاي برندهاي پرفروش در اين بازار تا حدودي عوض شده است؛ البته ديدگاه‌‌هاي مختلفي درباره پر فروش‌‌هاي بازار پرينتر در ايران وجود دارد؛ اما گويا موضوعي که اغلب کارشناسان و فعالان اين بازار درباره آن توافق نظر دارند اين است که آگاهي خريداران تا حد قابل توجهي بالا رفته است و اين موضوع باعث شده تا آنها انتخاب‌‌هاي دقيق و منطقي‌‌تري را با احتساب جوانب مختلف انجام بدهند. با اين همه، اما همچنان جنگ برندها براي کسب سهم بيشتر در اين بازار ادامه دارد، يکي از فعالان بازار پرينتر در مورد کمرنگ‌‌تر شدن حضور HP در بازار پرينتر بعد از تحريم‌‌هاي اين شرکت و پر رنگ شدن حضور برندهاي ديگر مي‌‌گويد: «به عقيده من بهتر است کمي تعريف‌مان را از پر فروش تغيير بدهيم.


متاسفانه در ايران برند و محصول پر فروش؛ يعني بهترين انتخاب. اين در حالي است که در اغلب کشورها و بازارهاي پيشرفته بهترين انتخاب مربوط به برند و محصولي با بيشترين کيفيت و بهترين خدمات است. درست به همين دليل هم هست که بحث گارانتي و خدمات پس از فروش در همه جاي دنيا اهميت زيادي دارد؛ چون هميشه محصول خوب گارانتي خوبي هم دارد.» او همچنين درباره فرهنگ‌سازي در ايران و تاثير آن بر بازار مي‌‌گويد: «در سال‌‌هاي اخير خدمات گارانتي‌‌هاي معتبر آنقدر خوب بوده است که وقتي يک مشتري آن را تجربه کرده باشد ديگر کمتر به سمت برندهاي تقلبي يا بدون متولي مانند HP مي‌‌رود. هر چه باشد اين شرکت ديگر در بازار ايران متولي و نمايندگي رسمي نداشته و به اين دليل نمي‌‌تواند خدمات گارانتي خوبي را به خريدارانش ارائه دهد. اين همان موضوعي است که خريداران به تدريج آن را متوجه شده‌‌اند.»


اين در حالي است که بعضي ديگر معتقدند بازار پرينتر در ايران آنقدر رشد کرده که تخصصي شده است. مطوري، مدير عامل شرکت تيوا افزار که در زمينه پرينترهاي Samsung و HP فعاليت مي‌‌کند، در اين مورد مي‌‌گويد: «پرينترهاي Samsung در سال‌‌هاي اخير فروش خوبي در بازار داشته‌‌اند. البته پرينترهاي ليزري اين برند با اقبال بهتري در بازار مواجه شده‌‌اند. اين در حالي است که انتظار مي‌‌رود تحريم‌‌هاي کره‌جنوبي به بازار Samsung در ايران هم برسد. با اين همه، اما همچنان مدل‌‌هاي چند کاره اين شرکت به خاطر سرعت بالاي موتورش در چاپ فروش خوبي داشته است. پرينترهاي HP و Canon بيشتر در تکنولوژي InkJet کيفيت خوبي دارند؛ اما بازار هدف اين روزها به سمت تکنولوژي کامل‌‌تر پيش مي‌‌رود. شايد اين هم يکي از دلايلي است که باعث مي‌‌شود خريداران حالا کمتر سراغ پرينترهاي HP بروند. از طرف ديگر در سال 2009 توليد پرينترهاي HP کم شد يا دست کم بيشتر به بازار مناطق ديگر ‌‌رفتند. به اين ترتيب عرضه آن در بازار ايران کم شد تا کمپاني‌‌هاي ديگري مانند Samsung و Canon بازار را در دست بگيرند.»


مطوري از طرفي درباره تاثير قوانين جديد بر بازار مي‌‌گويد: «به تازگي اداره استاندارد اعلام کرده است که پرينترهايي که وارد مي‌‌شوند، بايد داراي برچسب انرژي باشند. به همين خاطر هم پرينترهاي HP از آنجايي که متولي رسمي در بازار کشور ندارند، دچار مشکل شده‌‌اند. اين در حالي است که برندهاي ديگري که نمايندگي رسمي دارند مشکلي با اين قوانين ندارند.»

در مقابل اما نمايندگان HP در بازار معتقدند که پرينترهاي HP همچنان در بازار پر فروشند و به طور کلي شرايط بازار براي همه برندها چندان مناسب نيست. به عقيده آنها «هنوز هم برندهايي مانند Samsung يا Canon نتوانسته‌‌اند جاي HP را بگيرند چون نتوانسته‌‌اند
آن طور که بايد مواد مصرفي پرينترهاي آن را تامين کنند. HP همچنان بيشترين تقاضا را در ميان خريداران دارد و همان نمايندگي‌‌هاي قديمي با وجود تحريم خدمات خوبي را هم به کاربرانشان ارائه مي‌‌دهند چون براي اين کار هزينه مي‌‌کنند و اين کاري نيست که هر شرکت متفرقه‌‌اي بخواهد يا بتواند انجام بدهد».


با اين همه، اما قطعا نمي‌‌توان تاثير اين تحريم‌‌ها بر کاهش تقاضا براي خريد پرينترهاي HP را در اين سال‌‌ها از طرفي و رشد برندهاي ديگر ناديده گرفت.


کارتريج‌‌هاي تقلبي طرح در بازار

ماجراي حضور محصولات تقلبي و ريمارک انگار تنها به پرينترها منتهي نمي‌‌شود. کارتريج‌‌ها به عنوان مواد مصرفي مهم اين محصولات هم حالا تحت تاثير ورود محصولات تقلبي قرار گرفته‌‌اند. اين موضوع از مدتي پيش و با ورود کارتريج‌‌هاي چيني به نام طرح که براي همه برندها وارد بازار شدند، شکل جدي‌‌تري به خودش گرفت. اين کارتريج‌‌ها کيفيت مناسبي نداشته و تنها به خاطر قيمت ارزان نسبت به نمونه‌‌هاي اورجينال فروش خوبي در بازار دارند. اين در حالي است که اين کارتريج‌‌ها بيشتر با برند HP در بازار عرضه مي‌‌شوند.


مطوري درباره حضور اين کارتريج‌‌هاي تقلبي در بازار مي‌‌گويد: «اين کارتريج‌‌ها در واقع همان کارتريج‌‌هاي برگشت از توليد و بي‌کيفيت هستند. درست به همين دليل هم علاوه بر سرطان‌زا بودن، ضررهاي محيط زيستي زيادي را به همراه دارند. اين در حالي است که کيفيت چاپ اين کارتريج‌‌ها هم پايين است و باعث افزايش استهلاک پرينترها هم مي‌‌شود. مدل HP اين کارتريج‌‌ها در بازار بيشتر است و علت اين موضوع هم به سابقه بيشتر پرينترهاي اين برند در بازار و البته نداشتن متولي و نبودن کنترل روي بازار محصولات HP مربوط مي‌‌شود». نمايندگان HP اما معتقدند که بايد کارتريج را تنها از نمايندگي اصلي (!) خريداري کرد. آن‌‌ها مي‌‌گويند اين کارتريج‌ها از آنجايي که قيمتي تا يک سوم کمتر از کارتريج‌‌هاي اصل دارند، مورد توجه خريداران قرار گرفته‌‌اند.


رييس هيات‌مديره اتحاديه ماشين‌‌هاي اداري و صنف رايانه اما معتقد است که نقص قانون باعث رواج اين محصول تقلبي در بازار شده است. شهرام شيرمست در اين مورد مي‌‌گويد: «اين کارتريج‌‌ها اورجينال نيستند و به اين خاطر که با قيمت بسيار ارزان‌‌تري نسبت به مدل‌‌هاي اصلي در بازار عرضه مي‌‌شوند، از نظر قانون ما غير قانوني و تقلبي به حساب نمي‌‌آيند و تنها يک جنس درجه 2 هستند. با اين اوصاف است که تشخيص درجه 2 بودن و انتخاب آن را به عهده خود خريداران مي‌‌گذارند. ما حتي چند مورد شکايت هم کرديم، اما نتوانستيم به نتيجه‌اي برسيم».


او درباره شکايت از کارتريج‌‌هاي طرح مي‌‌گويد: «علت بيشتر بودن کارتريج‌‌هاي طرح براي HP اين است که اين برند متولي قانوني و رسمي در بازار ما ندارد و به اين دليل هم نمي‌‌توان براي آن شکايتي داشت، اما برندهاي ديگر که نمايندگي رسمي دارند مي‌‌توانند به دادسراي خاص ثبت علايم شکايت کنند، البته اين منوط به داشتن اجازه رسمي براي شکايت از شرکت اصلي آن برند است. البته ما گزارش‌‌هايي هم درباره وجود اين کارتريج‌‌هاي تقلبي براي برند Canon به وزارت بازرگاني داده‌‌ايم». شيرمست درباره کيفيت و ضررهاي زيستي اين کارتريج‌‌هاي تقلبي هم مي‌‌گويد: «اين کارتريج‌‌ها هيچ ضرر جسمي براي کاربران نداشته و ضرر جسمي آنها تنها به افرادي که کار شارژ اين کارتريج‌‌ها را به عهده دارند، محدود مي‌‌شود، اما اين کارتريج‌‌ها آسيب زيادي را در طول زمان به دستگاه پرينتر مي‌‌زنند. از طرف ديگر کيفيت چاپ با اين کارتريج‌‌ها تا حد زيادي پايين مي‌‌آيد. به همه اين دلايل ما طرح‌‌‌‌هايي را هم به نهادهاي محيط زيستي و بهداشتي ارائه کرديم، در اين مورد، اما ما خودمان قدرت اجرايي نداريم».



رشد دو برابر بازار جهاني

 بازار جهاني پرينتر و دستگاه‌‌هاي چند کاره، در يک سال گذشته رشدي تا دو برابر را تجربه کرده است. به طور کلي، اما اين بازار تا پايان فصل دوم سال 2010 تا 20 درصد رشد سالانه داشته است. بر اساس گزارش موسسه تحقيقاتي IDC، ارزش صادرات جهاني اين بازار هم با رشد 14 درصدي همراه بوده و به 3/13 ميليارد دلار رسيده است. در بازار جهاني، اما همچنان HP پرفروش است.