در حالي که در کشور‌هاي چون کره جنوبي، انگلستان، آمريکا، نروژ و.... صحبت از انتقال اطلاعات با سرعت مگابيتي و استفاده از راه‌هاي متنوع براي اتصال به شبکه اينترنت وجود دارد در ايران کاربران براي استفاده از اينترنت، با سرعت پاييني چون 128 کيلو بيت در ثانيه بايد متحمل سختي‌هاي فراواني شوند.

روزي نيست که هر کدام از ما با سرعت نامطلوب اينترنت و قطعي‌هاي متناوب آن دست و پنجه نرم نکرده باشيم. در حالي که هر روز بر تعداد ناراضيان نسبت به سرعت شبکه اينترنت کشور بيشتر مي‌شود، اما مسوولان دولتي و از جمله وزير ارتباطات همين سرعت 128 کيلو بيتي را نيز براي کاربران کافي مي‌دانند و بر اين باورند که هنوز کاربران نياز به سرعت بالا را حس نکرده‌اند، اما از طرف ديگر همين مسوولان وقتي پاي مجلس و شکايت مجلسيان نسبت به وضعيت اينترنت کشور و نرسيدن به برنامه‌هاي توسعه‌اي باز مي‌شود، پيشرفت اينترنت پرسرعت در کشور را کند دانسته و مقصران اين شرايط را هم شرکت‌هاي بخش خصوصي معرفي مي‌کنند.

وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات تاکنون برنامه‌هاي مختلفي را براي سروسامان دادن به بازار اينترنت کشور ارائه داده است. فراخوان براي كاهش قيمت اينترنت، قرار دادن جايگاه ويژه‌اي در سايت سازمان تنظيم مقررات براي جمع‌آوري شكايت‌هاي كاربران مبني بر كم فروشي اينترنت و... از جمله فعاليت‌هاي مسوولان اين وزارتخانه در حوزه اينترنت پرسرعت ظرف چند سال گذشته بوده است؛ كه به نوعي مي‌توان گفت هيچ يك از اين برنامه‌ها باعث پيشرفتي در حوزه ارائه اينترنت پرسرعت در كشور نشده است. در آخرين اقدام نيز شرکت فناوري اطلاعات با قرار دادن سامانه سرعت‌سنج در سايت خود کاربران را دعوت به سنجش سرعت خود کرده تا از اين طريق بتوان مقصران اصلي را شناسايي کرد.


11سرور در 7 استان
تقريبا در بهمن ماه سال 87 بود که شرکت فناوري اطلاعات به عنوان يکي از چند متولي حوزه آي‌تي کشور، در سايت خود به آدرس ITC.IR بخشي را با عنوان سنجش اينترنت را به صورت آزمايشي راه‌اندازي کرد تا از اين طريق كاربران سرعت اينترنت خود را در حال استفاده، به صورت وب‌بيس اندازه‌گيري كنند.

اين بخش نمايش‌دهنده نقشه ايران با استان‌هاي تفكيك شده است و استان‌هايي را كه داراي سرور براي اندازه‌گيري سرعت اينترنت هستند با ستاره نمايش داده است. طبق آنچه در اين نقشه ديده مي‌شود و نيز به گفته مسوولان، تاكنون 11 سرور در 7 استان كشور براي اين منظور راه‌اندازي شده است كه سه سرور در استان تهران، 2 سرور در استان خراسان رضوي، 2 سرور در استان اصفهان و در استان‌هاي قزوين، خوزستان، فارس و هرمزگان هر كدام يك سرور قرار دارد. كاربران بايد از بين نقاط مشخص شده نزديك‌ترين سرور را انتخاب كنند.

با توجه به توافق‌نامه‌اي که ميان شرکت فن‌آوري اطلاعات و سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي منعقد شده است، مقرر شده تا از اين سرورها به عنوان مرجع اندازه‌گيري سرعت و کيفيت استفاده شود.


محمدرضا توكلي، كارشناس معاونت توسعه و مديريت شركت فن‌آوري اطلاعات ايران، هدف از ايجاد امكان سرعت‌سنجي اينترنت براي كاربران خانگي فرهنگ‌سازي اين موضوع دانست و افزود: «طبق يك اصل هرقدر در شبكه شفافيت بيشتر باشد، مشكلات بيشتر مشخص مي‌شوند، پس راحت‌تر مي‌توان آنها را حل كرد. سرعت‌سنجي اينترنت يكي از راه‌هاي شفاف‌سازي بهره‌مندي از بستر حضور در فضاي مجازي و ارتباطات داخلي و بين‌المللي براي پيشبرد امور در تمام زمينه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي است.»


وي همچنين تصريح کرد که استفاده از اين سرعت‌سنج کاربردهاي بسياري دارد از جمله اين كه شبهه ايجاد شده براي كاربر مبني بر كم‌فروشي ISPها را از بين مي‌برد.


وي در ادامه اظهار کرد که در صورتي كه كم‌فروشي از طريق سرعت‌سنجي اينترنت براي كاربران ثابت شود، كاربر يك هيت (اشاره) به ISP ارسال مي‌كند و آن را از اين كه از كم‌فروشي اطلاع دارد، باخبر مي‌سازد و يك رونوشت الكترونيكي هم براي سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي ارسال مي‌كند كه به‌عنوان تقاضا براي رفع يك مشكل است كه اين عمل تيكتينگ ناميده مي‌شود؛ با توجه به تيكتي كه ايجاد مي‌شود سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي مورد را پيگيري مي‌كند.


شکايت‌هاي بي‌نتيجه
طبق اعلام مسوولان هر کدام از ISDPها يا ISPهايي که احساس مي‌کنند سرويس‌هاي خود را با کيفيت مناسبي به کاربران ارائه مي‌کنند، مي‌توانند يکي از اين سرورها را روي سيستم خود قرار داده و امکان اندازه‌گيري سرعت را براي کاربران فراهم کنند.

محمود رضا خادمي، رييس کميسيون اينترنت سازمان نظام صنفي رايانه‌اي در خصوص استفاده از اين سرعت‌سنج‌ها مي‌گويد: ‌«قبل از ارائه اين نرم‌افزار توسط شرکت فناوري اطلاعات ما برنامه‌اي در کميسيون اينترنت سازمان نظام صنفي رايانه‌اي داشتيم که در آن به اعضا پيشنهاد کرديم تا سامانه‌اي را راه‌اندازي کنيم که در آن کاربران بتوانند به کيفيت و سرعت ارائه شده به آن‌ها دسترسي داشته باشند، اما بعد از ارائه اين سرويس توسط شرکت فناوري اطلاعات اين برنامه به تعويق افتاد.» به اعتقاد خادمي هرچند سنجش سرعت اينترنت شرکت فناوري اطلاعات ممکن است آن‌چنان که بايد دقيق نباشد، اما راه خوبي است براي اينكه کاربر بداند که سرعت واقعي اينترنت او به چه ميزاني است.

در همين زمينه علي توسلي، مديرعامل شرکت نيونت مي‌گويد: «اين سيستم در صورتي مي‌تواند مفيد باشد که در مقدمه آن مجموعه کارهايي انجام شده باشد. از جمله اينکه به طور شفاف مشخص شود که چه ميزان پهناي باند وارد کشور مي‌شود و چه ميزان از آن به ارائه‌کنندگان خدمات اينترنتي داده مي‌شود. در کل اگر اين سيستم به درستي طراحي شده باشد که کاربر بتواند سرعت خريداري شده خود را براساس SLA که فروشنده به او ارائه کرده است، کنترل کند مي‌تواند مفيد باشد.» اگر تا به حال از سيستم سنجش سرعت اينترنت شرکت فناوري اطلاعات استفاده کرده باشيد، حتما متوجه اين موضوع شده‌ايد که سنجش سرعت شما در زمان‌هاي مختلف متفاوت است. به باور كارشناسان، متفاوت بودن سرعت اينترنت در زمان‌ها و مكان‌هاي مختلف به پارامترهاي گوناگوني از جمله كيفيت خدمات دهنده سرويس، خطوط مورد استفاده (مسي يا Dailup بودن)، بارندگي، كيفيت سايت مورد استفاده و ... بستگي دارد. بنا بر اظهارات خادمي وقتي كاربر اينترنت پرسرعت، با سرعت 128كيلوبيتي مي‌خرد، هيچ‌گاه نبايد انتظار داشته باشد كه در هر مكان يا هر زماني كه از اينترنت استفاده مي‌كند، سرعت آن از 128كيلوبيتي بالاتر برود؛ چراكه بسته به پارامترهاي مختلف سرعت اينترنت كاهش پيدا مي‌كند.

اما نكته جالب در اين زمينه اين است كه كاربران ايراني هيچ گاه طعم سرعت واقعي را كه خريداري كرده‌اند، نچشيده و هميشه با كاهش و قطعي سرعت اينترنت رو‌به‌رو بوده‌اند. توسلي در اين زمينه مي‌گويد: «اين شرايط هيچ گاه براي شرکت‌هاي بخش خصوصي پيش نمي‌آيد؛ يعني اين شرکت‌ها براساس تعهد خود خدمات مورد نياز کاربر را ارائه کرده‌اند. اگر هم در اين بين کاربر نتوانسته از سرعت واقعي خود استفاده کند به مشکلاتي از جمله زيرساخت شبکه يا عدم ارائه پهناي باند کافي از سوي مخابرات به عرضه‌کنندگان برمي‌گردد. به عنوان مثال در چند هفته گذشته و به اذعان مسوولان سرعت اينترنت کشور با افت 20 درصدي مواجه بود که به نظر من اين افت بالا 50 درصد بود. در چنين شرايطي سرعت پايين و قطع وصل اينترنت ربطي به شرکت‌هاي بخش خصوصي ندارد، ولي از آنجا که کاربران با ما در ارتباط هستند شکايت‌هاي خود را با ما مطرح مي‌کنند.»
براساس اظهارات اين فعال حوزه اينترنت، 80 درصد مشکلاتي که کاربران در زمينه اينترنت با آن مواجه هستند به بسترها يا حجم پهناي باندي برمي‌گردد که مخابرات در اختيار عرضه‌کنندگان مي‌گذارد. به باور وي شرکت‌هاي فعال در اين حوزه تمام پيش‌بيني‌هاي لازم را براي از بين بردن مشکلات احتمالي مي‌کنند، اما وقتي که مخابرات، همکاري لازم را به عمل نمي‌آورد و پهناي باند مورد نياز را در اختيار فعالان اين بازار نمي‌گذارد کاري از دست بخش خصوصي بر نمي‌آيد.


به گفته فعالان حوزه اينترنت در اين بين تنها کاري که کاربران مي‌توانند انجام دهند اين است که با سنجش سرعت اينترنت خود شکايت خود را به شرکت‌هاي مربوطه ارائه کنند تا در صورتي که اين مشکل مربوط به شرکت‌هاي خدمات‌دهنده باشد خسارت را با توجه به تعهدات موجود پرداخت کنند.
در حالي كه قرار است طي يك برنامه 5 ساله تنها كاربران تهراني بتوانند به اينترنت پرسرعت 128كيلوبيتي دست پيدا كنند. در اكثر كشورهاي پيشرفته و حتي كشورهاي منطقه خاورميانه صحبت از اينترنت با سرعت بالاي 4 مگابايت است. مقايسه بيشتر سرعت اينترنت ايران با كشورهاي ديگر چيزي جز افسوس براي كاربران به دنبال نخواهد داشت، اما مي‌توان اين اميد را داشت كه حداقل تا 5 سال آينده كاربران بتوانند به اينترنت پرسرعت با همان محدوديت قبلي دسترسي داشته باشند و با سنجيدن سرعت اينترنت خود شكايات خود را به مراكز ذي‌ربط انتقال دهند، اما در نهايت جوابي را نيز دريافت نكنند و به نتيجه خاصي هم نرسند.


سازماني غير پاسخگو
براي پيگيري از مراحل شکايت کاربران و ميزان گزارش‌هاي ارسالي به سازمان تنظيم مقررات و نتيجه گزارش‌هاي ارسالي بارها با روابط عمومي اين سازمان تماس گرفتيم، اما طبق روال هميشگي مديريت اين روابط عمومي يا در جلسه حضور داشتند يا از ارائه پاسخي روشن امتناع مي‌کردند.