بزرگراه فناوري - باب اول
به ‌همراه خانواده و دوستان در رستوران شيکي در بهترين نقطه شهر نشسته‌ايد. مهمان داريد و غذاي مفصلي سفارش داده‌ايد. پس از صرف غذا نوبت به پرداخت هزينه سفارش‌ها رسيده است. به‌طور حتم شما بيشتر از 15000 تومان در جيب نخواهيد داشت. اين مبلغ کفاف يک نفر را خواهد داد و به ‌احتمال زياد بقيه افراد دور ميز بايد آماده ظرف شستن شوند، بالاخره کلاس گذاشتن هزينه‌هاي خود را دارد. بارباپاپا عوض مي‌شود و شما براي اينکه فک مهمانان محترمتان را به گرانيت خنک کف رستوران بچسبانيد سعي مي‌کنيد که پول مورد نظر را از طريق موبايل نسل سومي محترم خود که به‌ تازگي تهيه کرده‌ايد و به‌جاي بوي شکلات بوي خرزهره مي‌دهد، پرداخت کنيد. وارد شبکه پرداخت از طريق موبايل بانک اشکانيان شده و شرايط امنيتي را يک به يک پشت سر مي‌گذاريد، اندکي پس از ظاهر شدن پيغام "اتصال به شبکه شتاب ميسر نشد" موبايل شما خاموش خواهد شد. به احتمال زياد يکي از مهمانان شما به قصد مزاح و در بدترين زمان ممکن از طريق شبکه‌ بي‌سيم Bluetooth‌، سيستم‌عامل گوشي شما را Restart کرده است. در دل چند فحش آبدار با احترام به خود تقديم کرده و حسرت همان Nokia 1100 قديمي را خواهيد خورد. هرچه سعي مي‌کنيد گوشي روشن نمي‌شود، مجبوريد تا مهمان وقت‌نشناس ( همان ... سابق) را ببخشيد، چاره‌اي نيست چراکه سه‌ ماه پيش گوشي ويروسي پسرخاله محترم‌تان را به پدر همان مهمان انداخته بوديد و آن گوشي نازک‌دل پس از يک ماه تب‌ولرز به رحمت ايزدي پيوست. پس يک بر يک!

از خير پرداخت موبايلي گذشته و کارت Prepaid خود را رو مي‌کنيد. قبلا کارت اعتباري داشتيد و از آن‌جا که اعتبار بانک‌ها و به‌تبع آن اعتبار شما با تغيير متوليان امور بالا و پايين مي‌شود، از خير آن گذشته و کارت Prepaid‌را گزينه‌بهتري يافتيد. درخواست دستگاه کارت‌خوان (POS) کرده و کارت خود را در داخل POS فرو مي‌بريد. متصدي دستگاه به شما تذکر خواهد داد که کارت را بکشيد. از عمل خود خجالت کشيده و ياد روزگاران قديم مي‌افتيد که از کارت اعتباري ثمين استفاده مي‌کرديد. شيوه استفاده از کارت ثمين را بارها به‌ کمک قرص، کاردرماني، موسيقي‌درماني، يوگا و ورزش‌هاي هوازي فراموش کرده بوديد، اما گاه و بي‌گاه اين رفتار بازگشته، موجبات شرمساري شما را فراهم خواهد آورد. اين بار نيز خود را خواهيد بخشيد.

چشمانتان از حدقه درخواهد آمد وقتي پيغام موجودي کافي نيست را مشاهده فرماييد. کمي غر زده و کارت بانک تازه‌تاسيس آس‌وپاس را از کيف خواهيد آورد، مانند يک حرفه‌اي رفتار کرده و منتظر پاسخ دستگاه خواهيد ماند. "دسترسي به شبکه بانک آس‌وپاس امکان پذير نيست"، متن پيغام ظاهر شده روي نمايشگر POS روي روان شما رژه خواهد رفت. بانک آس‌و‌پاس قراردادهاي لازم را با بانک اشکانيان منعقد نکرده و از طرف ديگر دستگاه‌هاي POS اين بانک تازه‌تاسيس توزيع نشده‌اند. باز هم خود را چند لعن و نفرين آبدار مهمان کرده و سخنان پدربزرگ خدابيامرزتان را به‌ياد خواهيد آورد که وصيت کرده بود تمام فرزندانش کارت‌هاي تمام بانک‌هاي ايران و خاورميانه را تهيه کنند تا بي‌پول و بي‌آبرو نمانند. فاتحه‌اي براي آن مرحوم خوانده و قسم ‌خورده که روز بعد آن را عملي سازيد.

خندان به جمع مهمانان خود اضافه شده و ترفند ديگري را امتحان مي‌کنيد. همواره به دوران خبرنگاري خود افتخار کرده و بدون ترس آن را براي اطرافيان بازگو کرده‌ايد. هرچه باشد کامپيوتر همراهي را (Laptop) که در کنار خود داريد به اين بهانه به شما انداخته‌اند. کامپيوتر مذکور را طوري روي ميز قرار مي‌دهيد تا لوگوي IBM آن مستقيم در چشمان مهمان اصلي فرو رود. پس از کور کردن فرد مذکور، شبکه بي‌سيم Wi-Fi رستوران را با دستگاه خود جست‌وجو خواهيد کرد. رستوران مذکور براي ‌مشتريان خود خدمات اينترنت بي‌سيم فراهم کرده است و براي خود کلي مرکز اينترنتي (Hotspot) است. پس از يک ربع ساعت سر خود را از نمايشگر بالا آورده و اعلام مي‌کنيد که سرويس اينترنتي اين رستوران مشکل‌دارد و سخنراني کوتاهي درباره پياده‌سازي ناقص تکنولوژي در ايران و عدم ورود فرهنگ استفاده از آن ايراد خواهيد کرد. سپس يکي از گارسون‌هاي برچسب‌دار را با قيافه حق به‌جانب صدا خواهيد زد. گارسون‌هاي برچسب‌دار افرادي هستند که دوره‌هاي ICDL، Advanced ICDL و آشنايي با شبکه را طي کرده‌اند. فرد مذکور قبل از تکميل فرآيند ارسال دستورات از مغز، تحريک ماهيچه‌هاي فک، باز شدن فک، ارسال مفاهيم مورد نظر براي ابراز و قبل از چرخش زبان در دهان، سيستم شما را وارد شبکه اينترنتي رستوران خواهد کرد. شما ضايع شده‌ايد، اما به روي مبارک نخواهيد آورد. از گارسون تشکرکي خشک و خالي کرده و اشاره مي‌کنيد که برود. چند سايت خبري معتبر خارجي را باز کرده تا به مهمانان محترم وانمود کنيد انگليسي را خوب فهميده و به‌روز هستيد. از سرعت محدود اينترنت رستوران کلافه شده‌ايد. به گوشه‌‌وکنار زيرزيرکي نظري انداخته و مشاهده خواهيد کرد که چند کامپيوتر ‌همراه ديگر نيز به اينترنت متصل هستند. فرد مستقر در ميز کناري در حال به‌روز کردن وبلاگ خود است. اين فرد در حال Upload‌تازه‌ترين نرم‌افزار crack شده‌اي ‌است که در اختيار گرفته و آن را براي استفاده عموم در وبلاگ خود قرار خواهد داد. دو پسر جوان در گوشه‌وکنار در حال بازي Online هستند. از اينکه آدم‌هاي اطراف خود فرهنگ استفاده از کامپيوتر را ندارند دلگير خواهيد شد و آدرس اينترنتي سايت رستوراني که در حال جلوس فرموده‌ايد را وارد مي‌کنيد. روز گذشته هنگام رزرو ميز از سايت رستوران، کدي به آدرس پست الکترونيکي شما ارسال شد. در محل ورود به‌ رستوران مجازي، آدرس پست الکترونيکي (e-mail) و کد دريافت شده را وارد مي‌کنيد. پس از چند دقيقه ليست سفارش‌ها و هزينه هر يک را مشاهده خواهيد کرد. گزينه‌هاي مختلفي براي پرداخت Online در اختيار کاربر قرار گرفته است. هزينه کل را تاييد کرده و براي پرداخت Online بانک آس‌وپاس را انتخاب خواهيد کرد. اول باور نمي‌کنيد، کم مانده است که شاخ دربياوريد. سايت بانک آس‌وپاس به آدرس ass-o-pass-bank.ir فيلتر شده است. بهت‌تان زده و دهانتان بازمانده است. موضوع را براي افراد دور ميز بازگو خواهيد کرد و هر کس نظر خود را بي‌توجه به نظرات ديگران مطرح خواهد کرد. به‌دليل اينکه دانش زبان انگليسي افراد دور ميز از حد It’s a book فراتر نمي‌رود، راه به‌جايي نخواهيد برد. پسرتان خواهد گفت که سايت عليرضا عصار خواننده معروف ايراني مجاز نيز فيلتر شده است. شما دليل خواهيد آورد که سايت بانک مورد تاييد بانک ‌مرکزي را نمي‌توان با سايت خواننده يکي کرد و در ادامه و به‌شکل تلويحي چيزي به فرزند دلبندتان خواهيد گفت که معني مودبانه آن مي‌شود "اگر حرف نزني کسي اعتراض نخواهد کرد".

تمام راه‌هاي پرداخت تکنولوژيک بر شما بسته شده است. به‌ فکر دوست‌تان مي‌افتيد و به‌سرعت مسنجر خود را فعال مي‌کنيد. دوست‌تان بالا نيست، ديگر دوستان و همکاران خود را جست‌وجو کرده و راه به‌جايي نخواهيد برد. ناگهان يکي از دوستان صميمي شما On شده و به‌سرعت با اين فرد تماس مي‌گيريد. روي نمايشگر دستگاه شما ابتدا تصوير لنگر کشتي نمايان شده و سپس اينترنت شما قطع خواهد شد. احتمال خواهيد داد که فيبرنوري کف خليج‌فارس دوباره قطع شده باشد. از هرچه واژه‌الکترونيک‌دار مانند شهر ‌الکترونيکي، تجارت ‌الکترونيکي، بانکداري الکترونيکي و غيره متنفريد. به پدر محترمتان تلفن کرده و با عرض شرمندگي درخواست ارسال چند چک مسافرتي کرده تا موضوع به خوبي و خوشي فيصله يابد.

باب دوم

اطلاعات منتشر شده در منابع اينترنتي اين‌گونه عنوان مي‌کنند که تعداد کاربران اينترنت در ايران از سال 2000 ميلادي تا 2006 ميلادي حدود سه‌هزار برابر شده است. اگر تعداد کاربران اينترنت در سال 2000 ميلادي در حدود 250 هزار نفر بودند، در سال 2006 ميلادي اين ‌تعداد نزديک به هفت ميليون و پانصد هزار نفر رسيده است. هرچند مسؤولان محترم متولي اينترنت در ايران اين ارقام را با تفاوت‌هايي اعلام مي‌کنند و اين تعداد کاربر را قبول ندارند. ضريب نفوذ اينترنت فاکتوري است که از تقسيم کاربران اينترنت بر جمعيت به‌دست خواهد آمد. اگر جمعيت کنوني ايران را 70 ميليون نفر فرض کنيم و با توجه به آمار مصرف‌کننده اينترنت، ضريب نفوذ اينترنت (Internet Penetration) در ايران حدود 8/10 درصد خواهد بود. ضريب‌نفوذ اينترنت در ايران در منطقه خاورميانه قابل قبول است اما در کل عدد قابل دفاعي نخواهد بود. بالاترين ضريب نفوذ در اينترنت از آن ايسلند با بيش از 6/86 درصد است. اين ضريب براي کشورهايي چون کره و ژاپن 6/67 درصد بوده و براي کشورهاي اسکانديناوي و آمريکاي شمالي بين 67 تا 75 درصد خواهد بود.

در منطقه خارميانه تفاوت‌هاي جمعيتي بسيار بالاست، براي مثال اين فاکتور در قطر 7/20 درصد است، اما تعداد کل مصرف‌کننده اينترنت در اين کشور حدود 2/2 درصد تعداد مصرف‌کننده اينترنت در ايران را شامل خواهد شد. در منطقه خاورميانه بيشترين ضريب نفوذ اينترنت در اختيار اسرائيل با 52 درصد است. 7/3 ميليون نفر از جمعيت حدود هفت ميليون نفري اين منطقه کاربر اينترنت هستند. جالب اين‌جاست که کل منطقه خاورميانه 19 ميليون کاربر اينترنت دارد که 39 درصد آن از آن ايران است. ايران با 2900 درصد (290 برابر) رشد در سکوي اول بيشترين ميزان رشد در منطقه از سال 2000 تا 2006 ميلادي قرار دارد.

آمارهايي که توسط منابع جهاني در باب تعداد مصرف‌کننده اينترنتي اعلام مي‌شود بر پايه سخت‌افزار خواهد بود. به‌ بيان ديگر اينترنتي که ايران دريافت خواهد کرد از مبادي خاصي خواهد بود. بررسي گزارش‌هاي اطلاعات اين تجهيزات نشان‌دهنده آمار تقريبي و نزديک به ميزان واقعي خواهد بود.

چيزي از اين تجهيزات سخت‌افزاري قابل استخراج نيست، ‌کيفيت افراد استفاده‌کننده از اينترنت است. اميدوارم که تعريف دقيقي از کيفيت براي مصرف‌کننده اينترنت تدوين شود تا بتوان درباره آن اظهارنظر کرد. به ‌بيان ديگر کميت کاربران به‌راحتي قابل استخراج اما کيفيت کاربران امري بس دشوار خواهد بود. از اين منظر تعداد کاربران اينترنت در ايران افزايش قابل توجهي داشته است، اما به‌راحتي نمي‌توان درباره کيفيت کاربران ايراني سخن گفت. از يک لحاظ و در اين مرحله موضوع کيفيت چندان اهميت نداشته، چراکه حضور صرف کاربران در اينترنت نوعي آماده‌سازي فرهنگي براي استفاده‌هاي بعدي خواهد بود به‌شرطي که اين حضور با کنترل‌ها و البته آموزش‌هايي همراه باشد که متاسفانه اهرم فيلتر کردن سايت‌ها تنها حربه متوليان امور در اين زمينه است. به‌ بيان ديگر هر قدر دامنه فيلتر کردن سايت‌ها افزايش يابد، حرص ديدن اين سايت‌ها افزايش خواهد يافت و تا آموزش در اين ميان به‌کار گرفته نشود،‌جنگ دوطرفه مسدود کردن سايت‌ها توسط متوليان امر و رويت فرافيلتري آن‌ها توسط کابران ادامه خواهد داشت و به هيچ سرانجامي نخواهد رسيد. به‌زعم نگارنده اگر متوليان امور قصد آسايش رواني و روحي خود و ارتقاي سطح کاربران را دارند، به‌جاي هزينه‌هاي ميليوني براي خريد قوي‌ترين فيلتر‌ها که تنها بخشي از آن منطقي است، به ايمن‌سازي بستر دسترسي به اينترنت و بسط آموزش کاربران اقدام کنند. به بيان ديگر ارتقاي سطح فرهنگي کاربران بدون ارتقاي سطح فرهنگي متوليان امر و استفاده از ابزارآلات مناسب امکان‌پذير نخواهد بود و اوضاع همان است که گوشه‌اي از آن در باب اول تصوير شد.