حضور فعال و گسترده جوانان چيني در شبکه‌هاي اجتماعي توجه بسياري از جامعه‌شناسان را در سراسر جهان به خود جلب کرده‌است.

نارضايي از وضع موجود و نبود رسانه‌هاي خصوصي در چين باعث شده است شبکه‌هاي اجتماعي به يک مديوم انقلابي در دست جوانان معترض چيني تبديل شود که حق خود را از سياست و اقتصاد اين کشور مي‌خواهند؛ کشوري که با رشد اقتصادي سالانه هشت درصدي به يکي از قطب‌هاي جهان امروز تبديل شده است.

«يانگ لان» يک زن تاجر و شو من چيني که به «اوپراي چين» معروف است در سخنراني‌اي که متن کامل آن را مي‌توانيد در وب‌سايت Ted.com بيابيد، نگاهي جامع دارد به نسل جديد چين از دريچه شبکه‌هاي اجتماعي.

او با بررسي شرايط اجتماعي و اقتصادي در چين زندگي و مشکلات نسل جديد را واکاوي کرده و تلاش مي‌کند اين مساله را بررسي کند که نسل جديد با مديوم جديد خود که همان شبکه‌هاي اجتماعي است چگونه مي‌تواند سرنوشت خود را در دست گرفته و منشاء اثر شود.

تبعات ناگوار يک پست ساده

او بحث خود را با يک پست دختري چيني در مايکروبلاگر نسخه چيني توييتر آغاز مي‌کند که جنجال فراواني ايجاد کرد. اين دختر در يک پست عادي با انتشار تصويري از خود در کنار يک خودرو لوکس اعلام کرد وي مدير کميته صليب سرخ چين است. اين پست با واکنش نهادهاي اجتماعي و دولتي چين مواجه شد، طوري که تحقيقاتي در اين زمينه آغاز شد و بحث‌هاي فراواني در فضاي مجازي درباره اخلاق مجازي بين کاربران درگرفت. به گفته خانم لان اين پست ساده نشان مي‌دهد که يک بي‌اعتمادي و شکاف گسترده بين مردم و نهادهاي دولتي وجود دارد.

او البته افزود از همين پست مي‌توان متوجه قدرت و تاثيرات عميق شبکه‌هاي اجتماعي نيز شد.

لشکر بزرگ کاربران چيني

او سپس به رشد حيرت‌انگيز تعداد کاربران اينترنتي در چين اشاره کرد و افزود: مايکروبلاگ در سال 2010 رشد فراواني داشت و تعداد کاربران آن در اين سال دوبرابر و تعداد ساعاتي که در آن صرف شد سه‌برابر شد.

بر اساس آخرين آمار، وب‌سايت‌هاي «سينا» و «تنسنت» که در واقع دو پورتال خبري در چين هستند، در سال 2010 هر کدام به ترتيب 140 ميليون و 200 ميليون کاربر داشته‌اند.

اين آمار همچنين حاکي است که 80 درصد از کاربران مايکروبلاگ افراد جوان هستند (زير 30 سال)،لان گفت: با توجه به اينکه رسانه‌هاي سنتي تحت کنترل دولت هستند شبکه‌هاي اجتماعي يک مفر محسوب مي‌شوند و با توجه به اينکه مفر ديگري براي بيان احساسات و افکار وجود ندارد اين شبکه‌ها اغلب بسيار قدرتمند و بعضا خشن هستند. بنابراين مايکروبلاگ يک منشاء خوب براي شناخت نسل جديد در چين است.

شرايط ناگوار جوانان

به گفته لان، بيشتر جوانان چيني در دوراني به دنيا آمده‌اند که سياست تک‌فرزندي حاکم بوده است. با توجه به اينکه بسياري از خانواده‌هاي دوستدار پسر، جنين دختر را سقط مي‌کردند تا فرزند پسر داشته باشند، اکنون شاهد افزايش چشمگير پسران بر دختران هستيم (حدود 30 ميليون). اين مساله هرچند براي جامعه خطرناک است اما با توجه به اينکه ما در عصر جهاني شدن زندگي مي‌کنيم، آنها مي‌توانند براي انتخاب همسر سراغ اتباع ديگر بروند.

لان افزود بيشتر جوانان چيني از تحصيلات خوبي برخورداند. درصد بيسوادي در ميان آنها زير يک درصد است اما اين نسل با يک نسل پير مواجه است که بر اساس يک سنت چيني بايد از آنها حمايت کند. کسب درآمد در چين آسان نيست.

رقابت سنگين است. همه جوانان مجبورند به حقوق کم رضايت دهند و در فضاهاي محدود با حضور افراد مختلف کار کنند. آنها براي خريد آپارتمان جهت تشکيل خانواده مجبورند 30 سال کار کنند، در حالي که در امريکا پنج سال کار براي تهيه يک آپارتمان کفايت مي‌کند. در اين ميان پديده‌اي به اسم مهاجرت روستاييان به شهر نيز وجود دارد. از 200 ميليون مهاجر در شهرهاي بزرگ چين 60 درصد جوان هستند.

اين افراد با تبعيض‌هاي فراواني مواجه هستند. اخيرا در گزارش‌ها اعلام شد که 13 نفر از کارگران يک کارخانه در چين در اعتراض به وضع ناگوار کار و زندگي دست به خودکشي زدند. وجود شکاف و نابرابري بين فقرا و ثروتمندان باعث ايجاد نفرت طبقاتي در چين شده است. مروري بر محتويات شبکه‌هاي اجتماعي اين نفرت را به خوبي به نمايش مي‌گذارد.

مطالبات جوانان چيني در شبکه‌هاي اجتماعي

به گفته لان، اصلي‌ترين مطالبات جوانان چيني در شبکه‌هاي اجتماعي را «عدالت اجتماعي» و «مسووليت‌پذيري دولت» تشکيل مي‌دهد. لان افزود: دولت چين که با دقت محتويات شبکه‌هاي اجتماعي را رصد مي‌کند متوجه اين نارضايي شده و تاکنون اقداماتي را براي اصلاح ساختار قانوني و تفويض برخي اختيارات به مقام‌هاي محلي آغاز کرده است.

از ديگر دغدغه‌هاي جوانان چيني در شبکه‌هاي مجازي مشکلات عمومي مثل آلودگي هوا و آلودگي غذايي است. وقتي مسائلي از اين دست مطرح مي‌شود، جوانان چيني هيچ ابايي از طرح اعتراضات خود به عملکرد دولت ندارند و صريحا اقدام به انتقاد مي‌کنند.

داشتن نقش بيشتر در سياستگذاري از ديگر خواسته‌هاي جوانان چين است. آنها معتقدند در تدوين قوانين به آنها توجهي نمي‌شود اما آنها برخلاف نسل قبل حاضر به پذيرش اين شرايط نيستند و صريحا خواستار تغيير برخي ساختارهاي قانونگذاري هستند.

اما يک ويژگي جالب توجه در ميان نسل جديد چين، تجمل‌گرايي است که به گفته خانم لان بسيار شوک‌آور است. او افزود: در چند سال آينده چين از لحاظ تجمل‌گرايي امريکا را نيز پشت سر خواهد گذاشت. جالب اينکه نيمي از جوانان چيني که به تجمل‌گرايي روي آورده‌اند حقوق ماهيانه‌اي کمتر از دو هزار دلار امريکا دارند. آنها تجمل‌گرايي را بخشي از هويت و شان اجتماعي خود مي‌دانند.

اما اينترنت و شبکه‌هاي اجتماعي صرفا ابزاري براي ابراز اعتراض براي جوانان چيني نيست. خانم لان معتقد است بر اساس تحقيقات صورت‌گرفته جوانان چيني از اين مديوم براي اقدامات خيرخواهانه و اجتماعي نيز استفاده مي‌کنند که نمونه بارز آن تشکيل گروه‌هاي حامي حقوق حيوانات است.