بازار ديجيتال - اين روزها بر اساس تقويم جهاني هفته ميراث فرهنگي و گردشگري است. هفته‌اي که در آن بسياري از کشورهاي جهان به خصوص کشورهاي داراي جاذبه‌هاي گردشگري يا ميراث فرهنگي و صنايع دستي برنامه‌هاي متنوعي را اجرا مي‌کنند.


اما در اين بين يکي از رازهاي موفق‌ترين کشورها در به‌کارگيري جاذبه‌هاي توريستي خود استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات است.

فناوري اطلاعات و ارتباطات طي سال‌هاي گذشته کمک فزاينده‌اي به رشد کشورها در جذب توريست کرده است. شايد مشخصه مهم اين کمک معرفي جاذبه‌هاي گردشگري از طريق وب‌سايت‌هاي گردشگري باشد. وب‌سايت‌هايي که بعدها و با فراگير شدن تجارت الکترونيک امکان رزرو کردن هتل‌ها، خريد اينترنتي بليت هواپيما يا حتي برگزاري يک تور مجازي را براي توريست‌ها فراهم کرده‌اند. در دنياي امروز، ‌فناوري تمام اطلاعات موجود در محيط پيرامون را در برابر مسافران قرار داده است. به جز وب، امکانات و تجهيزاتي همچون تلفن‌هاي همراه اين اجازه را به ما مي‌دهند تا از هتل خود خارج شده، جي پي اس تلفن خود را فعال، به وسيله آن رستوران‌ها و اماکن تفريحي را پيدا کرده، اخبار روز را مورد بررسي قرار داده، به جست‌وجو در نقشه‌هاي راهنما پرداخته و حتي براي تعطيلات جا و بليت تهيه کنيم يا حتي از برنامه‌هاي موزه‌ها يا اطلاعاتي پيرامون اماکن تاريخي اطلاع کسب کنيم.

فوايد گردشگري اينترنتي
بر اساس آمارها بيش از 60 درصد از کاربران اينترنتي معتقدند وب‌سايت‌هاي گردشگري الکترونيک خدمات بهتري نسبت به آژانس‌هاي مسافرتي ارائه مي‌دهند.

اين آمار بر گرفته از تحقيقاتي است که چندي پيش از بيش از دو هزار و 500 کاربر اينترنتي در قسمت‌هاي مسافرت‌هاي تفريحي و تجاري به دست آمده است. طبق اين نظرسنجي تقريبا 30 درصد از گردشگران تفريحي عنوان کرده بودند که خدمات ارائه شده از طريق وب‌سايت‌ها، نسبت به آژانس‌هاي مسافرتي بهتر بوده است. اگر چه برخي از آنها هيچگاه از اين خدمات استفاده نکرده بودند.
آمار نشان داده است که 66 درصد از کاربران رايانه‌اي کشورهاي توسعه يافته خدمات ارائه شده از سوي وب‌سايت‌هاي مسافرتي را بهتر و مناسب‌تر از آژانس‌هاي مسافرتي دانسته‌اند. طبق اين بررسي تنها يک سوم از کاربران اينترنت آژانس‌ها را به وب‌سايت‌هاي مسافرتي ترجيح مي‌دهند، اين چيزي است که مي‌تواند براي آينده اين بخش تا حدودي نگران‌کننده باشد. طي يک سال اخير ميزان اطمينان مسافران تجاري به خدمات وب‌سايت‌هاي مسافرتي بيش از مسافران تفريحي بوده است. زيرا ميزان استفاده بازرگانان از اين سيستم 33 درصد است که يک درصد نسبت به گردشگران معمولي بالاتر بوده، اين در حالي است که دو سال پيش اين ميزان براي بازرگانان تنها 25 درصد بود. نفوذ وب‌سايت‌هاي گردشگري بدان معنا است که امروزه افراد بسياري به اينترنت دسترسي دارند و استفاده از خدمات گردشگري الکترونيکي براي رزرو جا و خريد برخي از کالاهاي مرتبط با اين بخش امري کاملا طبيعي شده است. با نگاهي بر تاييد حضور گردشگري الکترونيکي در تامين نيازهاي اطلاعاتي کاربران در مي‌يابيم بيش از نيمي از گردشگران از اين فن‌آوري براي کسب اطلاعات مسافرتي و قيمت‌هاي منطقه‌هاي مختلف استفاده مي‌کنند. در اين بين 55 درصد از گردشگران تجاري اينترنت را بهترين گزينه براي کسب اطلاعات کاري عنوان کرده‌اند. در واقع بيشتر کاربران اينترنتي چه در زمينه مسافرت‌هاي تفريحي و چه تجاري، مهم‌ترين مزيت چنين وب‌سايت‌هايي را در اختيار نهادن ارزان‌ترين پروازها، هتل‌ها و ديگر امکانات مسافرتي مي‌دانند.


ايران و گردشگري اينترنتي
اما در ايران اين آمار تفاوت‌هاي بسياري دارد که شايد ميزان دسترسي به اينترنت يا در حقيقت ضريب نفوذ اينترنت يکي از دلايل آن باشد. از سوي ديگر در حالي که کشورمان ايران داراي جاذبه‌هاي بي‌نظير و بکري چه در بخش گردشگري و چه در بخش ميراث فرهنگي است اما متاسفانه تعداد سايت‌هاي فعال در اين دو بخش شايد آنچنان که بايد براي گردشگران حرفه‌اي خارجي با زبان‌هاي مختلف کافي نباشد.

در بخش بازاريابي براي ورود گردشگر به کشور آنچنان فعاليت خاصي صورت نگرفته است. البته شايد مهم‌ترين دليل اين موضوع که عموما از سوي کارشناسان گردشگري مطرح مي‌شود بحث تحريم و قطع ارتباط کشور ما با سيستم مالي معتبر و پرمخاطبي چون ويزا کارت يا مستر کارت باشد. هر چند در اين بخش طي سال‌هاي گذشته از سوي برخي از بانک‌هاي خصوصي فعاليت‌هايي همچون کارت اعتباري گردشگري ويژه توريست‌ها درنظر گرفته شده است اما با اين حال و به دليل عنوان شده عدم پذيرش ويزا کارت و مستر کارت در سيستم بانکي ايران باعث شده حداقل در بخش رزروهاي اينترنتي از خارج به داخل رشد قابل توجهي شاهد نباشيم. در نقطه مقابل اما ظهور سايت‌هاي گردشگري داخلي باعث شده مخاطبان ايراني به راحتي بتوانند براي سفرهاي خارجي خود برنامه‌ريزي کنند. سايت‌هايي چون «بريم سفر» اين امکان را براي کاربران ايراني فراهم آورده است تا بتوانند از طريق کارت‌هاي بانکي عضو شتاب هتل مورد نظر خود در هر كجاي جهان را رزرو، هزينه آن را پرداخت و حتي با خريد اينترنتي بليت هواپيما، برنامه مسافرتي خود را کاملا مجازي انجام دهند.
ميراث ديجيتال
در کنار اقدامات صورت گرفته در بخش گردشگري‌هاي مجازي و همچنين به‌کارگيري سايت‌هاي اينترنتي براي معرفي جاذبه‌هاي تاريخي، فناوري اطلاعات کمک‌هاي ديگري نيز به ميراث فرهنگي و گردشگري کرده است.
دانش بشر از تمدن‌هاي باستان‌ تا دو قرن پيش محدود و منوط به اسناد مکتوب تاريخي بود که وابستگي و رابطه‌اي مستقيم و تنگاتنگ به نحوه نگارش مورخان از وقايع و حوادث اطراف آنها و اهدافشان براي نسل‌هاي آينده داشته است. رفته‌رفته و با آغاز قرن نوزدهم ميلادي منابع و مدارک به دايره فهم و دانش انسان از تمدن‌هاي باستان افزوده شد. از مهم‌ترين اين يافته‌ها اسناد و نشانه‌هاي باستان‌شناسي است که اغلب ديدگاه محققان را نسبت به مردم و وقايع اطراف تغيير داده به نحوي که پرسش‌هايي عميق را در خصوص تاريخ و قدمت همان مردم و وقايع مطرح مي‌ساختند. اين فرآيند رفته‌رفته اطلاعات مربوط به زندگي روزانه مردم را افزود و شروع به واضح و واضح‌تر کردن تصاوير مبهمي کرد که با هر بار اکتشاف و تحقيق و مطالعه بيشتر و تطبيق آن با داشته‌هاي موجود زندگي، چهره‌اي روشن‌تر از گذشته را نمايان مي‌ساخت. اکنون که در اوايل قرن بيست و يکم و هزاره سوم قرار داريم، مي‌توانيم دريابيم که نسل‌هاي بعدي ما چگونه اطلاعات مربوط به نسل امروز را به دست آورده و تصاويري قابل فهم از آنچه در عصر ما در حال انجام بوده ارائه مي‌دهند.

در عصر حاضر نيز بسياري از اعداد و ارقام روزانه و کارهاي روزمره در رايانه‌هاي خانگي ما ثبت و ذخيره شده‌اند. اين اطلاعات که در هر لحظه و زماني قابل بازگشت و دسترسي سريع را دارند در آرشيو‌ها و محفظه‌هاي ديجيتالي محفوظ هستند.

در همين بخش در کشور ما نيز فعاليت‌هاي زيادي انجام شده است. به عنوان مثال تبديل اسناد تاريخي به اسناد ديجيتالي اعم از عکس، فيلم و نوشتار که اين روزها به عنوان پروژه‌هاي مختلف در موزه‌هاي کشور به کار گرفته و در حال تکميل است يکي از اين فعاليت‌ها است.
فروش هنر در بستر وب
اما به جز اقدامات عنوان شده در بالا در بخش صنايع دستي نيز هم‌اکنون فناوري اطلاعات علاوه بر نقش اطلاع‌رساني خود در بعد تجاري نيز سود‌هاي سرشاري را براي کشورهاي فعال در اين بخش فراهم آورده است. علاوه بر اين ارائه آموزش‌هاي الکترونيک چه بر بستر لوح‌هاي الکترونيک و چه بر بستر اينترنت توانسته نقش مثبتي را در گسترش آموزش اين هنرها ايفا کند.

در ايران اما در هر دو بخش طي چند سال گذشته فعاليت‌هاي بسياري صورت گرفته است. ارائه لوح‌هاي آموزشي صنايع‌دستي در استان‌هاي مختلف از يک سو و همچنين راه‌اندازي فروشگاه‌هاي اينترنتي به منظور بازاريابي براي فروش جهاني صنايع‌دستي ايران از فعاليت‌هاي انجام شده در اين بخش است.