دنياي اقتصاد - براي نشان دادن ميزان توسعه يک محصول يا سرويس در يک کشور هميشه لازم نيست که به آمارهاي خود آن کشور بسنده کرد . گاه مي‌توان با نگاهي به کشورهاي همسايه و يا هم‌عرض، به نوعي ميزان رشد کشور مزبور را سنجيد و يا تخمين زد.

افغانستان در همسايگي ايران اما به تنهايي نيز يک بازار جذاب براي تحليل رشد تلفن‌همراه به شمار مي‌رود. اين کشور 30‌ميليون نفري هر چند كه چندسال قبل توانست از سلطه طالبان رها شود، اما به‌رغم درگير بودن با ناآرامي‌ها و مصائب مختلف داخلي و خارجي رشد ارتباطات قابل توجهي را تجربه کرده است.

اندکي بعد از سقوط طالبان، افغان بي‌سيم، نخستين شرکت تلفن‌همراه در افغانستان شروع به کار کرد و با توجه به بازار بکر پيش‌رو، به سرعت در ميان مردم گسترش يافت.

يک سال بعد از آن، يک شرکت چند مليتي ديگر به نام روشن نيز اجازه فعاليت يافت تا جايي که اکنون، سه شرکت تلفن‌همراه (افغان بي‌سيم، روشن و اريبا) درحال فعاليت هستند و به چند شرکت ديگر، از جمله اتصالات که يک شرکت اماراتي است نيز، اجازه فعاليت داده شده است.
طي چند سال گذشته در افغانستان سه اپراتور تلفن‌همراه کار خود را آغاز کرده و در‌حال‌حاضر نيز بيش از 10در‌صد از جمعيت اين کشور از خدمات تلفن‌همراه نسل دو و نيم و سوم بهره‌مندند.

تلفن ثابت برگ برنده موبايل افغاني
به باور بسياري از کارشناسان نبود زيرساخت‌هاي لازم براي استفاده از شبکه تلفن ثابت و نيز از بين رفتن اندک زيرساخت‌هاي موجود در بخش تلفن ثابت طي سال‌ها جنگ در شهرهاي اصلي افغانستان همانند کابل و هرات باعث شده تا اين روزها استفاده از تلفن‌همراه با اقبال بيشتري توسط کاربران افغاني روبه‌رو شود.
تا همين چهار سال پيش خدمات تلفني در افغانستان در بدترين وضعيت ممکن قرار داشت. تا اواخر حکومت دکترنجيب‌ا... در آغاز دهه هفتاد در افغانستان، تنها در چند شهر بزرگ اين کشور تلفن‌هاي آنالوگ فعال بود که آن هم با آغاز جنگ‌هاي ميان گروهي از بين رفت و تا سال‌هاي آخر رژيم طالبان، هيچ وسيله ارتباطي در افغانستان وجود نداشت.
اين روزها در کابل و ساير شهرهاي بزرگ افغانستان کمتر کسي را مي‌توان يافت که حداقل يک تلفن‌همراه با خود نداشته باشد. بيشتر کارهاي روزمره در افغانستان از کارهاي رسمي‌دفتري گرفته تا معاملات تجاري و روابط شخصي ميان خانواده‌ها با استفاده از تلفن‌هاي همراه صورت مي‌گيرد و به نظر مي‌رسد اين موضوع تحول بزرگي را در ارتباطات افغانستان ايجاد کرده است.

امروزه در بازارهاي افغانستان يک سيم‌کارت با يک گوشي تلفن‌همراه بين 90 تا صد دلار آمريکا به فروش مي‌رسد. نخستين مکالمه تلفني از طريق تلفن‌همراه در افغانستان توسط حامد کرزاي و در ارتباط با يکي از خانواده‌هاي افغاني پناهنده در آلمان صورت گرفت و در‌حال‌حاضر نيز سه اپراتور افغان بي‌سيم، اريبا و روشن جي‌اس‌ام، در افغانستان مشغول فعاليت هستند و گفته مي‌شود به زودي مجوز اپراتور چهارم اين کشور نيز صادر مي‌شود.

افغانستان به انقلاب تلفن‌هاي همراه مي‌پيوندد و اين درحالي است که اين کشور ويران شده فاقد شبکه مخابراتي است.

علت اصلي توجه بيش از حد به شبکه‌هاي تلفن‌همراه در افغانستان نيز فقدان شبکه خطوط ثابت تلفن است، يعني درست چيزي شبيه به آنچه که اين روزها در کشورهاي آفريقاي مرکزي و جنوبي ديده مي‌شود. پراکندگي جمعيت در سطح وسيعي از کشور باعث شده تا هزينه بکارگيري و راه‌اندازي شبکه‌هاي مخابراتي تلفن ثابت بسيار افزايش يابد، در نتيجه در چنين شرايطي به باور بسياري از کارشناسان بکارگيري شبکه تلفن‌همراه مي‌تواند علاوه بر آنکه امکان ارتباطات بين شهري را فراهم کند امکان ارتباطات راه دور را نيز در پي داشته باشد.

در آغاز به کار شبکه‌هاي تلفن‌همراه در افغانستان، داشتن تلفن‌همراه تنها يک امتياز محسوب مي‌شد، اما همانند هر کشور ديگري که پس از گذشت زمان استفاده از اين وسيله ارتباط جمعي بيشتر به يک مد تبديل مي‌شود، در افغانستان نيز شکل‌گيري بازارهاي گوشي و لوازم جانبي باعث شده که ديگر استفاده از تلفن‌همراه فقط به عنوان يک وسيله ارتباطي ديده نشود، بلکه امکاناتي که يک گوشي براي مشترک مي‌تواند به ارمغان آورد نيز اين روزها به عنوان مهم‌ترين فاکتورهاي گوشي تلفن‌همراه محسوب مي‌شود و اين وسيله مي‌رود تا به يک پاي اصلي در زندگي روزمره افغان‌ها تبديل شود.

امروزه گوشي‌هاي تلفن‌همراه که امکاناتي همانند پخش فايل‌هاي MP3، فيلمبرداري و عکاسي دارد، تا بيش از هشتصد دلار در بازارهاي کابل به فروش مي‌رسد که خريداران اين گوشي‌ها را بيشتر جوانان مدگرا و پولدار تشکيل مي‌دهند.

اما در اين بين فقط گوشي‌هاي گران نيستند که در افغانستان طرفدار دارند. همانند هر بازار ديگري گوشي‌هاي ارزان قيمت نيز در ميان بزرگسالان و افراد عمدتا وابسته به قشر متوسط جامعه، طرفدار دارد.

امروز در حقيقت تلفن‌همراه بخش مهمي‌ از زندگي افغان‌ها را تشکيل مي‌دهد و استفاده از اين وسيله باعث ايجاد بازارهاي گوناگون در بخش‌هاي فروش سيم‌کارت و گوشي و لوازم جانبي در اين کشور شده است، اما به باور بسياري از کاربران افغاني استفاده از امکانات شبکه‌هاي تلفن‌همراه در اين کشور همچنان از قيمت‌هاي بالايي برخوردار است، هرچند که مقامات افغانستان با ايجاد بازارهاي رقابتي و سپردن اموري از اين دست به بخش‌خصوصي در نظر دارند قيمت خدماتي از اين دست را تا حد امکان کاهش دهند.

قيمت‌ها کاهش مي‌يابد
وزارت مخابرات افغانستان اعلام کرده است که در نظر دارد تا سه سال آينده، قيمت هر دقيقه تماس تلفني با موبايل در داخل اين کشور از 10 تا 15 سنت را به دو تا سه سنت کاهش دهد.
ايجاد رقابت ميان شرکت‌ها با وارد کردن شرکت‌هاي جديد در عرصه فعاليت‌هاي مخابراتي، اجراي برنامه دولتي فيبر نوري و گسترش شبکه برق به اکثر مناطق افغانستان از جمله برنامه‌هايي است که وزارت مخابرات افغانستان رسيدن به اين هدف را دنبال مي‌کند.
به اعتقاد کارشناسان افغاني، افزايش تعداد عرضه‌کنندگان خدمات تلفني، به خودي‌خود باعث مي‌شود تا علاوه بر افزايش تعداد کاربران تلفن‌همراه، نرخ مکالمات نيز کاهش يابد.
هم‌اکنون بيشتر ارتباطات داخلي و خارجي در افغانستان از طريق دستگاه‌هاي ماهواره‌اي برقرار مي‌شود، بر‌همين اساس، وزير مخابرات افغانستان معتقد است که اتکا به تجهيزات ماهواره‌اي مخصوصا در داخل کشور، براي دراز مدت به صرفه نيست. گفته مي‌‌شود که يکي از دلايل بالا بودن ارزش تماس‌هاي تلفني در افغانستان، نبود برق شهري در بسياري از مناطق و استفاده شرکت‌هاي خدمات مخابراتي از ژنراتورهاي تامين‌کننده برق است. در‌حال‌حاضر اشتراک سالانه هر خط تلفن‌همراه در افغانستان 450‌دلار آمريكا و هر دقيقه تماس در داخل شهر كابل ده سنت معادل 3‌هزار افغاني است. ارتباط با ساير شهرهاي اين کشور نيز در هر دقيقه 30‌سنت يعني معادل 9هزار افغاني در هر دقيقه است.

همه مشتري‌اند حتي طالبان
با وجود آنکه طالبان خود هر‌گونه وسيله ارتباطي را حرام مي‌دانستند حال گزارش‌ها حاکي از آن است که اين گروه خود از تلفن‌همراه به شکل گسترده‌اي بهره مي‌برد. تازه‌ترين گزارش‌ها حاکي است که طالبان به جز آنکه براي ارتباطات خود از اين وسيله استفاده مي‌کنند، بلکه با خريد تکنولوژي‌هاي شنود به مکالمات سربازان انگليسي گوش مي‌دهند و گاه با برقراري تماس با خانواده آنها به دروغ خبر مرگ وي را مي‌دهند. به نظر مي‌رسد هر چند طالبان نتوانست در تسلط بر افغانستان راه موفقي را طي کند، اما حداقل گسترش تلفن‌همراه فضايي را براي ضربه زدن به دشمنان آن فراهم کرده، هر چند اين ضربات در مقايسه با ضربات فيزيکي اين گروه خسارت چنداني ندارد. گفته مي‌شود بسياري از فرماندهان طالبان از تلفن‌هاي همراه ماهواره‌اي براي ارتباط با يکديگر بهره مي‌گيرند، هر چند پس از لو‌رفتن مکان اقامت برخي از مقامات طالبان به نظر مي‌رسد طالبان همچنان ارتباطات قديمي ‌را به تکنولوژي جديد ترجيح مي‌دهند.