بزرگراه فناوري - در اکتبر 1957 زماني که موشک حامل اسپوتنيک با غرشي سهمگين دروازه‌هاي فضا را مي‌گشود، بشر هرگز تصوري از حجم بالاي تاثيرات سفر به فضا در زندگي خود نداشت.

دسترسي به فضا امروزه بهانه‌اي براي حرکت سريع و باورنکردني مرزهاي دانش و فناوري به جلو شده است. يافته‌هاي جديد در حوزه‌هاي گوناگون دانش فضايي چنان نگرش انسان را به گذشته، حال و آينده خود تغيير داده است که به‌درستي عصر و زمانه کنوني را عصر فضا ناميده‌اند.

مواد جديد، سيستم‌هايي با راندمان بيشتر، فناوري‌هاي نوين در حوزه‌هاي مهندسي و پزشکي و از همه مهم‌تر تغيير ديد انسان به محيط اطرافش از دستاوردهاي واضح سفر و اقامت در فضا بوده است. ديد از بالا، هديه ارزشمندي براي نوع بشر بوده است که باعث شده حجم اطلاعات او از زمين زير پايش با سرعتي باورنکردني افزايش يابد. ارتباطات سريع و ارزان راه دور نيز از دستاوردهاي سفر به فضا بوده است. از آن‌سو منظره آسمان از فضا روشن‌تر و واضح‌تر است. از زماني که بشر کاوشگراني را عازم فضا کرده است، دانايي ما از منظومه شمسي و کهکشاني که در آن منزل داريم و هر آنچه در همسايگي کهکشان زيبايمان قرار دارد به‌طور کامل دگرگون شده است.

همه انواع گوناگون بهره‌برداري‌هايي که از فضا مي‌شود، مستلزم هزينه‌هاي بسيار زيادي است که تنها در سايه حمايت‌هاي مالي و معنوي دولت‌ها قابل اجراست. در سال‌هاي اوليه عصر فضا که با تزريق اسپوتنيک-1 به مدار زمين آغاز شد، گروه‌ها و اقشار مختلف مردم نسبت به هزينه‌هاي سرسام‌آور فعاليت‌هاي فضايي اعتراضات زيادي داشتند. بيشتر اين اعتراضات به‌دليل عدم آگاهي مردم نسبت به منافع سفر به فضا شکل مي‌گرفت.

سازمان ملل متحد از اين‌رو هفته‌اي را به ترويج و تبيين نقش فضا در زندگي انسان‌ها اختصاص داد که در سالروز پرتاب اسپوتنيک-1 آغاز مي‌شود. هدف از اختصاص چنين هفته‌اي به فضا آشنا ساختن مردم عادي و به‌خصوص کودکان، دانش‌آموزان و دانشجويان با منافع و امتيازات سفر به فضا و اقامت در آن بوده است.

در سال جاري موضوع هفته فضا به نقش فضا در نجات جان انسان‌ها اختصاص دارد. هنوز مدت‌زمان زيادي از فاجعه سونامي در شرق آسيا نگذشته است. خاطره زلزله بم نيز همچنان قلب و روح ما را مي‌آزارد. در چنين شرايطي که قهر خدا، از سر مصلحت گاهواره امن بشر را به قتلگاهي خانمان‌سوز تبديل کرده است، فناوري فضايي ابزاري مناسب و مطمئن براي اطلاع‌رساني و مشاهده منطقه آسيب ديده است. بسياري از بلاياي طبيعي مانند طوفان‌هاي استوايي، سونامي‌ها و باران‌هاي سيل‌آسايي که مي‌توانند منجر به سيل شوند، توسط داده‌ها و تصاوير ماهواره‌اي قابل پيش‌بيني هستند.

شناسايي راه‌ها و پل‌هاي سالم، روستاهاي دورافتاده‌اي که ويران شده‌اند و تجمعات انساني پس از يک فاجعه به امدادرسانان کمک شاياني خواهد کرد تا نيرو و توان امدادي محدود خود را به‌درستي بين نيازمندان توزيع کنند.

اگر به آينده دورتري نگاه کنيم، زندگي بشر و حفظ تمدن بشري به‌شدت به پيشرفت فناوري سفر به فضا نياز دارد. منابع زمين به‌شدت محدود است و جمعيت بشر در حال ازدياد. دانش اندک بشر در استفاده از اين منابع خداداد در سال‌هاي گذشته علاوه بر تخريب و غارت آن‌ها محيط زيست زمين را نيز به‌شدت آلوده کرده است. "زمين گاهواره بشر است، اما انسان براي ادامه بقا بايد قدم از گاهواره خود بيرون نهد." کنستانتين تسيلوفسکي اين جمله را سال‌ها قبل از اينکه روياي بشر براي سفر به فضا صورت واقعيت به‌خود گيرد، بيان داشته است. منابع عظيمي از مواد و انرژي در وراي مرز فضا انتظار انسان‌هاي جسوري را مي‌کشند. شکي نيست که آينده از آن کساني است که توانايي برداشت از اين منابع را داشته باشند.

* رييس سازمان فضايي کشور