«ويکي‌ليکس» و «استاکس نت» دو پديده ماه‌هاي اخيرند. به‌رغم اينکه يکي در پمپاژ و ديگري در مکش اطلاعات کاربرد يافته‌اند، اما شباهت‌هاي آشکاري نيز به هم دارند. نخستين شباهت در خاستگاه اينترنتي آنان است. بدون اينترنت و توسعه شبکه‌اي، کارکرد هر دو منتفي بود؛ اما حالا با ايجاد جوامع شبکه‌اي و لايه‌هاي مختلف جهان مجازي، وجود هر دو معنا مي‌يابد. به واقع هر دو محصول جامعه شبکه‌اي امروزي‌اند.

جوي آبي که پيش از اين به راحتي قابل مسيريابي بود حالا در چرخه‌ هزار توي شبکه‌اي معنا و مفهوم يافته است.

استاکس نت و ويکي‌ليکس هر دو با ماده خام «اطلاعات» سروکار دارند و در جهاني که نظم و قدرت بر اساس اطلاعات پايه‌ريزي مي‌شود، آنها در به‌هم‌ريزي نظم موجود از قدرت کافي برخوردارند. درباره طراحي هوشمندانه هر دو گمانه‌زني‌هاي مختلفي مطرح مي‌شود و ابهامات در مورد اهداف آنان هم کم نيست. از اين رو هردو تهديدهاي امنيتي بسيار قوي به شمار مي‌آيند. در اين ميان، ويکي‌ليکس به دليل ماهيت افشاگرانه‌اش ترس و وحشت فراوان‌تري ايجاد مي‌کند، دولت‌ها براي مقابله با آن جلسات متعدد تشکيل مي‌دهند، اعتراض و تکذيب مي‌کنند و در عين حال آدم‌هاي جديد براي مقابله با آن به کار گرفته مي‌شوند.

استاکس نت اما ترس پنهان‌تري ايجاد مي‌کند. هر چند گفته شده استاکس نت عليه اهدافي در ايران کاربرد دارد؛ اما به مرور تمامي کشورها از آلوده شدن سيستم‌هاي صنعتي خود خبر داده‌اند. آيا هدف واقعي استاکس نت در حمله اوليه آن پنهان بود؟

طبيعتا کسي شک ندارد استاکس نت و ويکي‌ليکس به مانند سلاح‌هايي مخرب عليه اهدافي معلوم و نامعلوم به کار گرفته شده‌اند. ناشناختگي هدف اما مي‌تواند نشانه‌گر اين سلاح‌ها را به سمت سازندگان آن نيز برگرداند. در مورد ويکي‌ليکس به خصوص اين پندار وجود دارد که اين سايت متعلق به جامعه‌ «متن بازها» (open sources)، حالا منتقد و افشاگر سيستمي است که خود درون آن پرورش يافته است.

استاکس نت نيز به‌رغم آنکه پرده را کنار نمي‌زند، به عنوان نسل جديدي از ويروس‌هاي هوشمندي قلمداد مي‌شود که مي‌توانند هر اتفاق و انفجاري را در آينده به خود نسبت دهند. تفاوت استاکس نت آنجا است که حداقل شناسنامه‌ هم ندارد و برخلاف ويکي‌ليکس ادعايي بر اصلاح را هم مطرح نمي‌کند. ويکي‌ليکس اما بنا به گفته صاحبانش از گروهي از روزنامه‌نگاران و افرادي تشکيل شده که اعتقاد به جهاني بنا شده بر اطلاعات آزاد و باور به ساخت جامعه‌اي ايده‌آل دارند.


با اين حال رخدادهاي چند روز اخير و خصوصا دستگيري ديروز موسس ويكي‌ليكس نشان مي‌دهد که کارت‌هاي بازي ويکي‌ليکس نيز رو به پايان است. صاحبان قدرت در جهان شبکه‌اي، که برخي رفتار آنان را به «مک‌ کارتيسم‌‌ديجيتالي» تعبيرمي‌کنند، مي‌توانند به راحتي «ميزبان اينترنتي»، «خدمات‌دهنده DNS» و «خدمات‌دهنده مالي» را در مقابل چشمان ميليون‌ها نفر به آفلاين کردن اين سايت ترغيب کنند. هرچند ويكي‌ليكس اعلام كرده محتواي خود را به بيش از 200 وب‌سايت آينه تكثير كرده اما اين موضوع نشان مي‌دهد در جهاني که اينترنت در آن به عنوان نمادي از آزادي به شمار مي‌آيد، صاحبان قدرت مي‌توانند به پشتوانه دولت‌ها، بخش خصوصي را نيز به مواجهه با يک خطر بالقوه ترغيب کنند؛ چه گفته شده افشاگري بعدي ويکي‌ليکس بخش‌هاي خصوصي را هدف قرار خواهد داد.

آيا ويکي‌ليکس مي‌خواهد دن کيشوت‌وار در مقابل همه جهان بايستد؟