پرسش اين روزهاي محافل فلسفه فناوري اين است که آيا نوع استفاده ويکي‌ليکس از فناوري در راستاي اهداف خير است يا شر؟ آنچه ويکي‌ليکس از آن براي انتشار اسناد محرمانه‌اش بهره مي‌گيرد، همان امکاناتي است که ده‌ها هزار شرکت و موسسه در سرتاسر جهان از آن براي پيشبرد اهداف تجاري يا اجتماعي استفاده مي‌کنند. به طور مثال استفاده مهندسان شرکتي از اينترنت براي ارايه توليدات خود و بازاريابي در آن سوي جهان امري کاملا مرسوم و عادي است. اما آيا استفاده از اين ابزار براي شايعه پراکني هم مي‌تواند اخلاقي و عادي باشد؟

شايد نخستين گام فعالان دولتي يا افراد و نهادهاي مستقل فعال در عرصه‌هاي اجتماعي براي رسيدن به پاسخي صحيح در اين رابطه، اين باشد که به پرسش بنيادي‌تري پاسخ دهند: "جوليان آسانژ کيست؟"

البته واضح است که او بنيانگذار و گرداننده ويکي‌ليکس است که کارش اطلاع‌رساني درباره اسرار مگوي سياسي و نظامي است، کمااينکه پيش از اين نيز هزاران صفحه اسناد محرمانه درباره جنگ‌هاي عراق و افغانستان منتشر کرده است. با بحث در مورد جنبه اخلاق در فناوري به دنبال آن هستيم که بدانيم آيا مي‌توان جوليان آسانژ را يک روزنامه‌نگار ناميد که هدفش از اين افشاگري، پرده برداشتن از حقيقت بوده يا آن گونه که اکنون باور عمومي را شکل داده، مي‌خواهد از پنهان‌کاري‌هاي دولتي و شرکت‌هاي وابسته به دولت‌ها جلوگيري کند؟

شباهت عملکرد ويکي‌ليکس به فيس‌بوک

در اين مقاله مي‌خواهيم به اين نتيجه برسيم که آيا استفاده از فناوري به عنوان ابزار افشاگري صحيح است يا نه؟

به عنوان نمونه، آنچه در سايت ويکي‌ليکس انجام مي‌گيرد، بسيار نزديک به هدف راه‌اندازي شبکه‌هاي اجتماعي نظير فيس‌بوک و توييتر در زمينه انتشار اخبار و رويدادهاست. در شبکه‌هاي اجتماعي، کاربران مي‌توانند بدون دغدغه پيگردهاي قانوني به تبادل اخبار و افکار خود بپردازند و يا حتي پا را فراتر نهاده و اخبار زردي را در رابطه با بازيگران و افراد معروف ديگر به صورت نوشتاري، ديداري و شنيداري در دسترس ديگران قرار دهند. اما آنچه حساسيت روي اخبار منتشر شده ويکي‌ليکس را افزايش مي‌دهد، قانوني يا غير قانوني بودن آن است.

هکر سابق

برخلاف آنچه مقامات دولتي مي‌خواهند از چهره پليد هکرها در جامعه اشاعه کنند، هک کردن خيلي هم عمل ناپسنديده‌اي نيست!

بسياري از شرکت‌هاي شناخته شده مانند مايکروسافت و اپل از هکرها براي ارتقا دادن نرم‌افزارها و سخت‌افزارهاي‌شان بهره مي‌گيرند و برخي موسسات و سازمان‌ها نيز با دعوت از هکرهاي حرفه‌اي به يافتن حفره‌هاي امنيتي خود مي‌پردازند تا از نشت اخبار و اطلاعات به بيرون جلوگيري کنند.

استفاده شرکت‌هاي مطرح و سازمان‌ها و موسسات از هکرها در راستاي اهداف افزايش امنيت در حالي اتفاق مي‌افتد که هم‌اکنون شبکه‌هاي بسياري از هکرها به فعاليت‌هاي مخرب اشتغال دارند و صد البته بايد يادآور شد که دولت‌هاي چين و ايالات متحده در سال‌هاي اخير به طور سري از توان اين شبکه‌ها براي انجام مانورهاي سايبري و تخمين توان مقابله خود در مقابل حملات سايبري استفاده کرده‌اند.

تلفيق موسيقي و تجسس

در حال حاضر ارتش ايالات متحده مشغول بررسي تکنيک مردي است که براي نخستين بار 200 هزار برگ اسناد محرمانه نظامي را ربوده و در اختيار ويکي‌ليکس گذاشت.

او هر روز يک CD از آلبوم موسيقي يکي از خوانندگان آمريکايي را با خود به داخل پايگاه مي‌برد و آخر وقت آن را از دستگاه در مي‌آورد و از پايگاه خارج مي‌کرد. پس از کشف اين فرد جاسوس، مشخص شد که او در قاب CD ابزارهايي براي دانلود اطلاعات از دستگاه‌هاي نظامي کار گذاشته بوده است.

اگر پليس انگلستان بخواهد وي را تحويل دولت سوئد بدهد، گذراندن مراحل اداري و قضايي ممکن است ماه‌ها به طول بينجامد و اين فرصتي است براي دولت آمريکا تا تصميم بگيرد به کدام يک از اتهامات، از دزديدن اموال دولتي تا افشاي اسرار و اسناد طبقه‌بندي شده، عليه او اعلام دادرسي کند و وي را تحويل بگيرد.

اخراج از چتر حمايتي

تنها چند ساعت پس از آغاز موج تازه افشاگري ويکي‌ليکس، گروهي از هکرها به اين سايت حمله کردند و برايش اصطلاحا «ترافيک مجازي» ايجاد کردند تا از کار بيفتد، اما ويکي‌ليکس بلافاصله در اقدامي هوشمندانه اطلاعات خود را تحت پوشش چتر حمايتي رايانش ابري آمازون قرار داد تا امکان ايجاد مزاحمت براي هکرها دشوارتر شود. البته اين راه حل مدت طولاني پايدار نماند، چرا که پس از تماس کاخ سفيد با دفتر آمازون و آوردن اين دليل که ويکي‌ليکس مالک قانوني اين اطلاعات نيست، سايت آمازون را مجاب کرد که اين سايت را از چتر حمايتي خود خارج کند.

اما ويکي‌ليکس با تمامي ترفندها و تلاش‌ها به فعاليت خود ادامه داد و اوج اعجاب ناظران زماني بود که دريافتند اين سازمان کوچک حتي بدون حضور بنيانگذارش نيز مي‌‌تواند به روند عادي کار خود ادامه داده و همچنان اسناد محرمانه فاش کند.

چالش جدي اين است که اگر فرض کنيم دولت آمريکا و ديگراني که فعاليت ويکي‌ليکس را غير قانوني مي‌دانند، آيا در نهايت مي‌توانند اين سايت را سر به راه کنند؟

نکته اساسي اين است که حتي اگر ويکي‌ليکس از کار باز بماند نيز اين آخرين باري نخواهد بود که فناوري،س تيغي دو لبه در دست افراد است!