سي‌ويکمين هفته فناوري خاورميانه عصر پنج‌شنبه به کار خود پايان داد. در اين نمايشگاه که در فضايي به وسعت 76 هزار مترمربع برگزار شد، بيش از 3500 شرکت از 57 کشور حضور داشتند که پنج کشور قزاقستان، ليتواني، مالت، مراکش و فلسطين براي نخستين‌بار در نمايشگاه بين‌المللي جيتکس حضور يافته‌اند.

هرچند که حضور چشمگير و انبوه ايراني‌هاي بازديد کننده از اين نمايشگاه شايد فقدان دستاوردهاي فناوري کشورمان را کمرنگ‌تر جلوه دهد، اما به هر حال نبود نام و پرچم ايران در کنار کشورهاي منطقه و حتي کشورهايي که تازه معني و مفهوم فناوري اطلاعات و ارتباطات را درک کرده‌اند، مي‌تواند معاني و تعبيرهاي متفاوتي داشته باشد.

همواره مسوولان دولتي در پي اعلام آمارهاي جهاني ضريب نفوذ فناوري‌هاي جديد در کشور اين آمارها را يا اشتباه و شيطنت‌آميز تفسير کرده‌اند. اما در دو سال گذشته عدم برپايي پرچم کشورمان در اين نمايشگاه بين‌المللي گواه مشکلاتي بوده‌است که پيش روي اين بخش از فناوري ايران قرار دارد. مشکلاتي همچون قبضه بازار ايران توسط برندهاي چيني نداشتن استانداردهاي جهاني در بين توليدات داخلي، مصرف کننده بودن در اين حوزه يا حتي تحريم‌هاي اقتصادي ونيز حضور كمرنگ شرکت‌هاي مقتدر ايراني در بازار جهاني، در کنار عدم حمايت‌هاي نهادهاي دولتي از شرکت‌هاي فعال يا شرکت‌هاي دانش بنيان شايد بخشي از اين مشکلات باشد.


وقتي حمايت‌ها رنگ مي‌بازد
همان‌طور که گفته شد غرفه ايران طي چندين سال يکي از غرفه‌هاي ثابت کشوري در بين ساير شرکت کنندگان اين نمايشگاه بود اما در دو سال گذشته به دليل عدم تخصيص حمايت‌هاي دولتي اين غرفه در نمايشگاه برپا نمي‌شود. پيش از اين و در زماني که شرکت ثناراي مسوول برگزاري غرفه ايران بود (البته در دوره اول مديريت اين شرکت) شرکت‌هاي دانش‌بنيان براي حضور در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي تحت اجراي اين شرکت بايد از انواع فيلتر‌هاي علمي عبور مي‌کردند. بعدها و در زماني که شرکت پارسان نماينده جيتکس در ايران شد نيز باز هم عملکرد اين شرکت صرفا به معناي فروش فضاي نمايشگاهي به شرکت‌هاي ايراني نبود، بلکه سعي مي‌شد شرکت‌هايي براي حضور در اين رخداد بين‌المللي مورد تشويق قرار گيرند که حرفي براي گفتن داشته باشند.

اما به هر حال دو سال است که خبري از پاويون ايران در هفته فناوري خاورميانه نيست. در اين حال غرفه پارک‌هاي فناوري خراسان در يک متراژ بالا اقدام به جمع‌‌آوري شرکت‌هايي مي‌نمايد که گفته مي‌شود دانش بنيان هستند. شرکت‌هايي که گفته مي‌شود حرفي براي گفتن دارند و داراي توان صادراتي هستند. اما با اين حال در دو سال گذشته اين غرفه با برافراشتن پرچم ايران به نوعي اين ذهنيت را در اذهان ايجاد مي‌کند که متعلق به کشور ايران است. اما غرفه‌اي است با طراحي نامناسب که به‌رغم حضور پرشور و پر تعداد مديران ايراني بازديد کننده، اما به نوعي به يک غرفه نامناسب در بين ساير بازديدکنندگان و در کنار ساير غرفه‌ها بدل مي‌شود. غرفه‌اي که غرفه‌دارانش در روز آخر نمايشگاه به جاي استفاده از آخرين فرصت‌هاي اين رخداد جهاني براي رايزني‌هاي يک سال پيش روي خود، غرفه را خالي کرده، يا از روز قبل از آن به کشور بازگشته‌اند يا در پاساژهاي معروف دبي مشغول خريد سوغاتي براي بستگان خود هستند. غرفه‌اي که کمتر شرکت‌هاي حاضر در آن حتي کارت ويزيت يا بروشور به زبان لاتين در اختيار داشتند!.

کمال محامدپور، مسوول ستاد توسعه‌اي سي تي معاونت علم و فناوري رياست‌جمهوري که براي بازديد از اين نمايشگاه به جيتکس آمده بود در اين باره و در گفت‌و‌گو با دنياي‌اقتصاد در مورد حضور شرکت‌هاي ايراني در جيتکس مي‌گويد: همين که اين چند شرکت جوان ايراني شهامت داشتند و حاضر به شرکت در يک نمايشگاه بين‌المللي شده‌اند در حقيقت يک گام به جلو است، اما فکر مي‌کنم مجموعه شرکت‌هايي که در اين نمايشگاه حضور پيدا کرده‌اند يک بخش بسيار جزئي از توان کشور است و ما مي‌توانستيم حضور پررنگ‌‌تري در اين نمايشگاه داشته باشيم که توانايي‌هاي کشورمان را در بخش دانش و تکنولوژي به معرض ديد عموم قرار دهيم.

وي در پاسخ به اين سوال که چرا در هيچ سالي ايران به شکل پرقدرت و در قالب يک غرفه مقتدر و با متراژ بالا در جيتکس حاضر نمي‌شود، مي‌گويد: اشکال اين امر بي‌انگيزه بودن خود شرکت هاست که البته شرکت‌ها بايد بدانند که حضور در چنين نمايشگاه‌هايي نوعي بازار يابي است و در حقيقت اين ضعف شرکت‌ها است. آنها بايد بدانند که يک بخش اصلي کارشان بازاريابي براي فروش محصولاتشان است و طبيعتا در فضايي به اين شکل است که مي‌توانند تعامل با شرکت‌ها و مخصوصا بازديدکنندگان داشته باشند، اما متاسفانه اين سواد و آگاهي را پيدا نکرده‌اند.
وي ادامه مي‌دهد: بخش ديگر هم بازمي‌گردد به حمايت‌هايي که بايد از طريق دولت صورت گيرد. يعني حتي اگر در بخش اول شرکت‌ها انگيزه حضور را نداشته باشند دولت بايد اين انگيزه را ايجاد کند. مشوق‌هايي هم خوشبختانه از طريق قانوني تعيين شده است. قانون براي صدور کالا و خدمات و حضور شرکت‌هاي توليدي و شرکت‌هاي دانش بنيان مشوق هايي را مشخص کرده است، اما ما متاسفانه در اجرا خيلي بد عمل مي‌کنيم؛ يعني خيلي روان عمل نمي‌کنيم. اگر شرکتي بخواهد از اين مشوق‌ها استفاده کند بايد هفت خوان رستم را طي کند. همين عامل باعث مي‌شود که اگر انگيزه‌اي هم براي حضور وجود داشته باشد آن انگيزه کشته شود و از بين برود. وي ادامه داد: البته اين شرکت‌هاي حاضر هم تا حدودي مورد حمايت معاونت علم و فناوري و ستاد ‌اي سي تي کشور بوده‌اند، ولي گمان مي‌کنم که خيلي بهتر از اين‌ها مي‌شد عمل کرد.
وي ادامه مي‌دهد: ما فعاليتي در حوزه علم و فناوري براي حمايت از اين چنين گردهمايي‌هايي را شروع کرديم تا بتوانيم اين حرکت‌ها را نظام‌مند کنيم. بتوانيم آن پشتيباني‌هايي که لازم است را انجام داده تا شرکت‌ها تشويق شوند. اما همانطور که گفتم شرکت‌ها هم براي بازاريابي محصولاتشان بايد هزينه بکنند و صرفا نبايد به دنبال حمايت‌هاي دولتي باشند. وي تاکيد کرد: خوشبختانه در قانون جديد صندوق شکوفايي و نوآوري هم تسهيلات خيلي خوبي براي شرکت‌هاي دانش بنيان و کساني که مي‌خواهند صادرات داشته باشند در نظر گرفته شده است که اميدواريم با اجرايي شدن آن بالاخره انگيزه‌هاي بيشتري ايجاد شود.


ايراني‌هاي حاضر
به جز آن دسته از شرکت‌هاي ايراني که در قالب غرفه‌هاي مستقل در نمايشگاه حضور پيدا کردند چه با نام ايراني و چه با نام‌هاي خارجي يا حتي در قالب غرفه‌اي در پاويون کشور ترکيه اما همان‌طور که گفته شد امسال پارک علم و فناوري خراسان چندين شرکت دانش بنيان را در کنار يکديگر جمع و فعاليت‌هاي آن‌ها در معرض ديد عموم قرار داد.

شرکت علم و صنعت يکي از شرکت‌هاي حاضر در اين غرفه است که علاوه بر حضور در اين غرفه به شکل جداگانه نيز چندين سال است که در يکي از سالن‌هاي جيتکس حضور دارند. کيوان کاظمي، مدير فروش اين شرکت درباره جديدترين محصول علم و صنعت که در نمايشگاه جيتکس 2011 به نمايش درآمده است، مي‌گويد: محصول جديدي که امسال ما به نمايشگاه آورده‌ايم در ادامه توليدات شرکت علم و صنعت يعني دستگاه‌هاي حضور و غياب است، اما با اين تفاوت که در اين محصول جديد ديگر نيازي به استفاده از اثر انگشت يا کارت‌هاي شناسايي نيست.

چرا که اين محصول با به‌کارگيري فناوري‌هاي بومي شده روز جهان چهره افراد را شنا
سايي مي‌کند. مبتني بر عکس نيست، اما مي‌تواند عکس هم بگيرد به اين معني که مبناي شناسايي افراد توسط اين سيستم در حقيقت آناليز چهره افراد است؛ به طوري که حتي افراد دوقلو يا حتي افرادي که به نوعي چهره‌شان را گريم هم کرده باشند به راحتي قابل شناسايي است و خطاي آن هم نزديک به صفر است. اين دستگاه علاوه بر کنترل ورود و خروج کارکرد کنترل امنيتي يا دوربين مدار بسته هم دارد که البته متاسفانه در ايران هنوز جا نيفتاده و فراگير نشده است و بيشتر براي کنترل اتاق‌هاي حساس در مراکز اداري مانند اتاق‌هاي حسابداري يا خزانه يا حتي اتاق‌هاي سرور و شبکه به کار گرفته مي‌شود.

کاظمي در مورد سوابق حضور در جيتکس مي‌گويد: علم و صنعت 9 سال پياپي است که در اين نمايشگاه حضور پيدا مي‌کند که علاوه بر حضور در پاويون ايران يا غرفه‌اي که به نوعي شرکت‌هاي ايراني را دور هم جمع کرده است به شکل جداگانه هم در يکي ديگر از سالن‌ها غرفه اختصاصي داريم. وي با اشاره به بيست سال سابقه کار اين شرکت مي‌گويد: سهم قابل توجهي از بازار ايران را در اختيار داريم و تنها محصول الکترونيکي ساخت ايران است که مهمترين و اصلي‌ترين استانداردهاي اروپا را کسب کرده است که همين امر باعث صادرات محصول ما به 16 کشور دنيا شده است.

مسوول شرکت اکسيژن که با حمايت پارک علم و فناوري خراسان و از شهر مشهد امسال براي دومين بار در اين نمايشگاه حضور يافته بود با بيان فعاليت در بخش توليد نرم‌افزارهاي تلفن همراه مي‌گويد: عمده فعاليت ما روي سه پلت‌فرم آندرويد، جاوا و ويندوز موبايل است. وي ادامه داد: ما هم اکنون با سازمان‌هاي مختلفي چون شهرداري و آستان قدس فعاليت داشته و اقدام به سفارش‌سازي نرم‌افزارهاي تلفن همراه مي‌کنيم. اين توليد کننده نرم افزارهاي تلفن همراه افزود: شرکت ما روي يکسري نرم‌افزارهاي کاربردي براي تلفن همراه هم فعاليت کرده است که چون متاسفانه اين نرم‌افزارها به مرحله نهايي نرسيده است، عرضه آنها در جيتکس را به سال آينده موکول کرده‌ايم.
نمايش تجهيزات پاور مخابراتي توسط شرکت نيان الکترونيک از ديگر بخش‌هاي عرضه شده در غرفه موسوم به ايران بود که مسوولان اين شرکت مدعي هستند بخش عمده‌اي از بازار ايران را در اختيار خود دارند. آنها در پاسخ به تاثير اين نمايشگاه بر تجارت خود مي‌گويند که اصلا انتظار چنين استقبالي را نداشته‌اند. اين کارشناسان به رايزني‌هايي با چند شرکت سوريه‌اي براي فروش تجهيزات و خدمات شرکت خود خبر مي‌دهد و مي‌گويد: ما تا به حال در بسياري از نمايشگاه‌هاي برگزار شده در کشورهاي همسايه شرکت کرده‌ايم. از جمله آن مي‌توان به عراق اشاره کرد که دستاوردهاي بسيار خوبي براي ما داشته است. وي در ادامه با تاکيد بر گسترش فعاليت‌هاي خود مي‌گويد: بازار آسياي ميانه يکي از بازارهايي است که ما براي حضور در اين بازار برنامه‌هاي زيادي را تدوين کرده‌ايم. اين کارشناس فناوري کشور به سختي‌هاي موجود بر سر راه شرکت‌هاي دانش بنيان اشاره كرده و مي‌گويد: به‌رغم اينکه هم اکنون فعاليت در کشور با توجه به محدوديت‌هايي که بر سر راه مواد اوليه مورد نياز فعاليت ما وجود دارد، اما با اين حال سعي کرده‌ايم که محصولي در حد کلاس جهاني عرضه کنيم که همين امر باعث شده تا شرکت‌هاي مطرحي چون زد تي ايي و هواوي در ايران از کارخانه ما بازديد داشته باشند و حتي ما به عنوان تامين‌کننده بخشي از نيازهاي زد تي‌اي در ايران با آنها قرارداد داشته باشيم.

اين فعال بخش خصوصي در پاسخ به اين سوال که با توجه به فعاليت‌هاي اشاره شده چرا به شکل مستقل در اين نمايشگاه شرکت نکرديد مي‌گويد: جيتکس نمايشگاهي است که بيشتر مربوط به نرم‌افزار بوده و عموما شرکت‌هايي از اين دست در آن شرکت مي‌کنند ما قصد شرکت به صورت جدي نداشتيم؛ چرا که تمايل داريم بيشتر در نمايشگاه‌هاي کشورهايي شرکت کنيم که مي‌تواند براي ما بازار داشته باشد، ولي امسال براي اولين بار تصميم گرفتيم در قالب پارک علم و فناوري خراسان در اين نمايشگاه شرکت کرده تا هم خود را محكي بزنيم و هم نمايشگاه را، تا اگر استقبال خوب بود از سال آينده در قالب يک غرفه مجزا بتوانيم محصولاتمان را در اين نمايشگاه در معرض ديد عموم قرار دهيم و بتوانيم به شکل حرفه‌اي‌تري به فعاليت بپردازيم.

ايران رايانه از جمله شرکت‌هايي است که در يازده دوره جيتکس شرکت داشته است. هومن صالحي، مدير بازرگاني اين شرکت درباره حضور در جيتکس مي‌گويد: يکي از دلايل حضور ما در اين نمايشگاه ديدار با مديران ايراني و مشتري‌هاي قديمي مان است. وي ادامه مي‌دهد: ما امسال علاوه بر ارائه محصولات گذشته خود يک محصول جديد در بخش موبايل بانکينگ هم معرفي مي‌کنيم. در حقيقت شرکت ما نماينده يک شرکت لهستاني در کل کشورهاي منطقه خاورميانه است. نرم‌افزار موبايل بنکينگ اين شرکت يکي از بهترين نرم‌افزارهاي موبايلي دنيا است که با نوکيا همکاري نزديکي دارد. يکي از محاسني که اين نرم‌افزار دارد اين است که در پروسه موبايل بانکينگ به جاي استفاده از پيامک و صرف هزينه بسيار در هر زمان که مشترک نياز به استفاده از نرم‌افزار داشته باشد به سادگي به اينترنت متصل شده و پس از اتمام کار ارتباط با اينترنت قطع مي‌شود در نتيجه هزينه مشترک را بسيار کاهش مي‌دهد.

محمد صادق ثانوي مديرعامل شرکت ايمن موج از ديگر شرکت‌هاي حاضر ايراني در غرفه پارک علم و فناوري خراسان درباره حضورش در اين نمايشگاه مي‌گويد: از آنجايي که تنها توليد کننده گيت‌هاي ضد سرقت فروشگاهي در ايران هستيم تصميم گرفتيم با شرکت در نمايشگاه‌هاي کشورهاي منطقه، فعاليت خود را گسترش دهيم. اين توليد کننده ايراني، محصولات بي‌کيفيت چيني را مهم‌ترين معضل فعاليت خود عنوان مي‌کند و مي‌گويد: متاسفانه تنها رقيب ما محصولات چيني است که به دليل قيمت بسيار پاييني که دارند توان رقابت را از ما در بازار کشور‌هاي منطقه سلب کرده است، اما با اين حال ما سعي کرده‌ايم با اندکي تغيير در روند طراحي محصولاتمان هزينه نهايي را بدون افت کيفيت کاهش دهيم تا بتوانيم علاوه بر ايران در بازار کشورهاي منطقه هم حضور داشته باشيم. ثانوي از برخي از شهرهاي ترکيه و همچنين کشور افغانستان به عنوان مقصد نهايي محصولات خود نام مي‌برد و مي‌گويد: با توجه به روند توليدات تصميم گرفتيم با شرکت در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي منطقه‌اي روند فعاليت خود را افزايش دهيم.

ياسر ياوري زاوه، مديرعامل عصر فرا ارتباط از ديگر شرکت‌هاي حاضر در نمايشگاه جيتکس دليل حضورش را در اين نمايشگاه جذب شرکت و بنگاه‌هاي اقتصادي و تجاري کوچک به محصول مديريت ارتباط با مشتري توليد شده در شرکت خود عنوان مي‌کند. اين فعال بخش خصوصي با بيان ويژگي‌هاي نرم‌افزار توليد شده توسط شرکت متبوعش مي‌گويد: يکي از ويژگي‌هايي که نرم افزار ما دارد ارائه آناليز خريد، فروش و تحليل و رفتارهاي مشتريان در بازار‌هاي مختلف است که برآيند اين عوامل اين نرم‌افزار ايراني را در بين ساير رقباي خود در کشور متمايز کرده است. وي از ديگر ويژگي‌هاي توليد خود را تحت کلود و بر بستر وب بودن عنوان کرده و مي‌گويد: به اين ترتيب کاربران اين نرم افزار در هر جايي که به اينترنت دسترسي داشته باشند مي‌توانند به راحتي به اطلاعات خود دسترسي داشته باشند.

دلارهايي که خرج مي‌شود
به غير از شرکت‌هاي حاضر در غرفه پارک فناوري خراسان، شرکت‌هاي ايراني ديگري هم در نمايشگاه حضور داشته‌اند. شهرپرداز، مگفا، گنج افزار، واحد الکترونيکي دانشگاه آزاد، داده‌ورزي جويا، علم و صنعت، سنا، ماهان سيستم، انديشه‌هاي برتر و نور شرکت‌هاي ايراني بودند که با نام واقعي خود و در سالن‌هاي مختلف نمايشگاه حضور پيدا کرده بودند. در کنار اين شرکت‌ها شايد نزديک به 50 شرکت ايراني ديگر هم در نمايشگاه حضور داشتند، که يا با اسامي غيرفارسي آمده بودند يا توسط شرکت‌هاي مادر و اصلي در نمايشگاه حضور داشتند اما تمام غرفه داران آنها را ايراني‌ها تشکيل مي‌دادند.

يکي از حاشيه‌هاي نمايشگاه امسال حضور بيش از حد ايراني‌ها در اين نمايشگاه بود. تجاري که به دنبال اخذ نمايندگي از شرکت‌هاي مطرح منطقه بودند و همين امر باعث شده بود تا بسياري از شرکت‌ها نسبت به بازار ايران اميدوار شوند. محمد ثروتي، نماينده جيتکس در ايران درباره ميزان خريد غرفه توسط شرکت‌هاي ايراني مي‌گويد: شرکت‌هايي که به شکل مستقل در نمايشگاه بودند چيزي نزديک به 450 ميليون تومان هزينه براي خريد فضاي نمايشگاهي صرف کرده بودند. مجموعه پارک فناوري خراسان نيز به نظر مي‌رسد که نزديک به 150 ميليون تومان براي حضور در جيتکس هزينه صرف کرده باشد. البته اين مقدار تنها مربوط به هزينه خريد غرفه است و هزينه‌هاي جنبي را در بر نمي‌گيرد. وي مي‌گويد: با احتساب ساير شرکت‌هاي ايراني که يا با نام‌هاي ايراني يا با نام‌هاي خارجي در نمايشگاه حضور يافته‌اند شايد رقمي نزديک به پنج ميليارد تومان توسط ايراني‌ها براي خريد غرفه در جيتکس هزينه صرف شده است.

ثروتي که خود مجري شانزدهمين نمايشگاه الکامپ ايران بوده است، ادامه مي‌دهد: اين رقم‌ها توسط ايراني‌ها براي حضور در جيتکس درحالي خرج مي‌شود که کل گردش مالي نمايشگاه الکامپ ايران چيزي نزديک به دو ميليارد تومان است. با اين تفاوت که شيوه برگزاري نمايشگاه جيتکس داراي يک تقويم ثابت و تعرفه ثابت است حال آنکه تاريخ برگزاري نمايشگاه الکامپ در ايران تنها چند ماه قبل از برگزاري آن مشخص مي‌شود.

به طور ميانگين و با توجه به نوع غرفه و زمان پرداخت پول هر متر مربع در جيتکس 480 دلار به فروش مي‌رسد که اين رقم با احتساب 1200 تومان براي هر دلار مي‌شود، چيزي نزديک به 578 هزار تومان. طول زمان برگزاري نمايشگاه جيتکس 5 روز کاري است که در هر روز 8 ساعت زمان براي بازديد وجود دارد که در مجموع مي‌شود 40 ساعت بازديد. يعني براي هر ساعت حضور در يک متر مربع جيتکس بايد مبلغي نزديک به 14 هزار و 400 تومان پرداخت شود. اين درحالي است که شرکت‌هاي خارجي براي حضور در نمايشگاه الکامپ براي هر متر مربع بايد 280 يورو پرداخت کنند که با احتساب 1750 تومان براي هر يورو، هر متر مربع از نمايشگاه الکامپ 490 هزار تومان تمام مي‌شود. اما از آنجايي که نمايشگاه الکامپ تنها در 4 روز و هر روز هم تنها 7 ساعت زمان براي بازديد در نظر گرفته مي‌شود پس هزينه هر ساعت حضور در يک متر مربع نمايشگاه الکامپ مي‌شود 17 هزار و 500 هزار تومان. در نتيجه هزينه يک ساعت حضور در الکامپ ايران به مراتب گران تر از يک ساعت حضور در نمايشگاه جيتکس است. آن هم نمايشگاه جيتکسي با اين استاندارد و کيفيت.

به جز تمام اين موارد اگر هزينه‌اي که هر ايراني در ايام جيتکس اعم از هزينه بليت هواپيما، اقامت، خريدها و . . . را معادل دو هزار دلار و اگر هم در بدبينانه‌ترين حالت 3 هزار بازديد کننده ايراني را براي اين نمايشگاه در نظر بگيريم به عدد 6 ميليون دلار خواهيم رسيد!

به هر حال هفته فناوري خاورميانه 2011 هم به اتمام رسيد. جا دارد مسوولان دولتي در صورتي که قصد حضور دوباره در اين نمايشگاه را دارند به شکل حرفه‌اي‌تري به برپايي يک غرفه اختصاصي و با نام ايران بپردازند. از سوي ديگر، بد نيست زمان و برنامه منظم تري هم براي نمايشگاه آي تي ايران يعني الکامپ در نظر گرفته شود؛ چرا که به راحتي مي‌توان به جاي صرف چنين سرمايه هايي از کشور به جذب آن پرداخت. البته اگر و تنها اگر مديريتي درست و بدون حب و بغض در پشت آن باشد چه در بخش دولتي و چه در بخش خصوصي.