مولف:
علي بن حسين موسوي، معروف به شريف مرتضي علم الهدي (م 436 ق).
زندگينامه و اظهار نظرها:
سيد مرتضي از متكلمان و فقيهان نامدار قرن چهارم و پنجم هجري بوده است وي در سال 355ق در عهد خلافت المطيع لله عباسي در بغداد ديده به جهان گشوده و نزد اساتيدي همچون شيخ مفيد تلمذ كرد و در علوم و فنون اسلامي از فقه و اصول، كلام، تفسير، حديث و تاريخ تبحّر يافت. وي پس از پدرش نقيب طالبي ها شد و كمك هاي مالي فراواني به فقهاي زمان خويش كرد و شاگردان زيادي را تربيت كرد. او با ابوعلاء معري شاعر معروف معاصر بود و پيوسته از مقام ادبي سيد مرتضي تجليل مي كرد.
استادان:
شيخ مفيد, ابو محمد هارون بن موسي تلعکبري, شيخ محمد صدوق, حسين بن علي بن بابويه, احمد بن علي بن سعيد کوفي, محمد بن عمران کاتب مرزباني و ...
شاگردان:
شيخ طوسي, ابويحلي سلار ديلمي, ابوالصلاح حلبي, قاضي ابن براج طرابلسي, ابوالفتح کراجکي, ثابت بن عبدالله نباتي, شيخ احمد خزاعي و ...
تاليفات:
الذريعة الي الاصول الشريعة، الشافي في الامامة، تنزيه الانبياء، المسائل الناصرية في الفقه، العمل مع السلطان، المحكم و المتشابه, امالي, ديوان شعر و کتابهاي ديگر که بالغ بر 89 کتاب است.
معرفي اجمالي كتاب:
مؤلف در اين كتاب يك دوره كامل مباحث كلامي (هم الهيات بالمعني الاعم و هم الهيات بالمعني الاخص) را تبيين كرده و مباحث اعتقادي را به شيوه تطبيقي و مقارن بررسي نموده و بدين جهت، از دو بحث كلامي مربوط به اصول معتزلي يعني وعده و وعيد و امر به معروف و نهي از منكر سخن به ميان آورده است.
عناويني كه در اين كتاب از آنها بحث كرده، به اين قرار است: استطاعت، تكليف، اعاده، نظر، لطف، اصلح، آلام، اعراض، دفع ضرر، آجال، ارزاق، اسعار، افعال، عقاب، نبوات، اخبار، نسخ، امامت، وعيد، امر به معروف و نهي از منكر.
شروح و تعليقات:
اين کتاب توسط شاگرد مولف, ابوالصلاح حلبي شرح شده است.
وضعيت نشر:
اين كتاب، با تحقيق سيد احمد حسيني، در قم، به كوشش جامعه مدرسين قم چاپ شده است.
منبع: کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي, ص 258-259
/س