13 شهريور 1388 / 14 رمضان 1430 / 4 سپتامبر 2009

1) 13شهريورماه سال1366هجري شمسي: نيروي زميني سپاه پاسداران انقلاب اسلامي عمليات فتح 10 را با رمز «يااباعبدالله الحسين(ع)» درمنطقه شمال شرقي استان اردبيل عراق آغاز كرد.عمليات فتح 10از نوع عمليات نامنظم بود و هدف از اجراي آن انهدام نيروهاي دشمن دراين منطقه عملياتي بود. درعمليات فتح 10، معارضان عراقي نيز همكاري داشتند و دلاورمردان سپاه اسلام ضمن آزادسازي چند ارتفاع مهم ، تجهيزات و يگانهاي بسياري از دشمن را منهدم كردند.

2) تصويب منشور ملل متفق توسط مجلس شوراي ملي (1324 ش)

3) برپايي نخستين تظاهرات ميليوني مردم تهران بعد از نماز عيد فطر عليه رژيم پهلوي (1357 ش)
علي‏رغم اختناق ايجاد شده توسط رژيم پهلوي، پيگيري نهضت از طرف امام خميني(ره) و روحانيت معظمٌ، در روز عيد فطر سال 1357ش تجلي نمود و مردم در شهرهاي تهران، قم، خمين، كرج و ايلام و ديگر شهرها پس از برگزاري نماز عيد به حركت در آمده و شعارهاي كوبنده بر ضد رژيم سردادند. در تهران، ده‏ها هزار نفر براي شركت در نماز عيد فطر در منطقه قيطريه گرد آمدند و نماز عيد را به امامت آيت‏اللَّه مفتح به جاي آوردند. آن‏گاه حجت‏الاسلام باهنر سخنراني مبسوطي پيرامون اوضاع كشور ايراد نمود. از آن پس، راهپيمايي با شكوه مردم آغاز شد. راهپيمايان در تهران با ابراز محبت به سربازان ارتشي، خواستار پيوستن ارتش به ملت شدند. تظاهرات روز عيد فطر با حضور ميليوني مردم، اين نكته را عيان ساخت كه رهبري نهضتي كه آغاز شده و هر روز شعله‏هاي آن، زبانه بيشتري مي‏كشَد، در دست روحانيان و به زعامت امام خميني(ره) است. نكته قابل توجه در تظاهرات تهران و شهرستان‏ها، شركت فعال و گسترده بانوان بود كه پا به پاي مردان در اين راهپيمايي حضور داشتند. اين راهيپمايي عظيم و تظاهرات روزهاي بعد، زمينه را براي وقوع حادثه خونين هفدهم شهريور فراهم ساخت و دست رژيم را بار ديگر به خون مردم، رنگين نمود.

4) شهادت روحاني مبارز حجت‏الاسلام "شيخ علي اوسطي" (1357 ش)
حجت الاسلام شيخ علي اوسطي در سال 1310 ش در تهران به دنيا آمد. وي پس از مرگ پدرش در كودكي، صبح‏ها در معادن سنگ و آهك كار مي‏كرد و شب‏ها به تحصيل مي‏پرداخت. اوسطي بعدها راهي حوزه علميه قم شد و به ادامه تحصيل در علوم اسلامي پرداخت. او پس از شروع مبارزه مجدد و جدي مردم با رژيم سلطنتي در سال 1356 ش، همراه ديگران به مبارزات خياباني پرداخت و با سنگ و فلاخن با كماندوهاي شاه مي‏جنگيد، از اين رو به "شيخ فلاخن انداز" معروف شده بود. وي در سال 1356، در مقابله با رژيم شاه به همراه مردم دست به راهپيمايي زد و همچنين مراسم چهلم شهداي 19 دي قم را به همراه ديگران اجرا كرد. در سال 57، بارها با سربازان شاه جنگيد و رشادت‏ها نشان داد تا اين كه در 13 شهريور 1357 ش برابر با عيد سعيد فطر، بر اثر اصابت گلوله كماندوها، در قم به شهادت رسيد.

5) تنفيذ حكم دومين دوره رياست جمهوري آيت‏اللَّه "خامنه‏اي" از سوي "امام خميني" (1364 ش)

6) روز بزرگداشت "ابوريحان محمد بن احمد خوارزمي بيروني" دانشمند نامدار جهان اسلام (روز مردم شناسي)
ابوريحان بيروني از برجسته‏ترين دانشمندان سراسر اعصار بشري و از بزرگ‏ترين دانشمندان ايراني عهد اسلامي، در سال 362 ق در شهر بيرون واقع در جمهوري ازبكستان امروزي به دنيا آمد. 25 سال نخست عمر خود را در خوارزم گذراند و علوم مختلف را آموخت. سپس به بخارا، پايتخت سامانيان رفت و در آنجا، از حمايت معنوي امير منصور بن نوح ساماني برخوردار گرديد. در اين دوره، ابوريحان با ابن سينا مكاتبات علمي داشته است. ابوريحان در زمان حكومت سلطان محمود غزنوي به دربار راه پيدا كرد و در سفرهاي جنگي محمود به هندوستان و مسافرت‏هاي ممتد او به آن ديار، همراه وي بود. او در ضمن اين سفرها بود كه با دانشمندان آن سامان آشنا شد و علاوه بر فراگيري زبان سانسكريت، علوم و عقايد هندوان نيز آگاهي يافت و كتاب مالَلهِند را نگاشت. آثار ابوريحان بيروني، محدود به مرزهاي تخصصي رشته‏هاي دانش بشري در آن روزگار نگرديده، بلكه با انديشه وسيع خود، همه ابعاد معرفت را در برگرفته است. اگر دانش‏هاي نقلي را كنار بگذاريم، وي در معارف عقلي، خصوصاً در شعب علوم اثباتي و انساني، صاحب نظر و موثر است. بيروني نويسنده پركاري بود كه تا بيش از يكصد و شصت اثر از خود بر جاي گذاشت. اين كتب در فنون گوناگون از قبيل رياضي، نجوم، جغرافيا، فيزيك، مكانيك، طبيعي، گياه‏شناسي، طب، ادبيات، تاريخ، دين و فلسفه به رشته تحرير درآمده‏اند. وي سرانجام در 2 رجب سال 440ق در 78 سالگي در غزنين درگذشت. در جمهوري اسلامي ايران، 13شهريور، به پاسداشت مقام‏علمي آن يگانه‏روزگار، به نام ابوريحان‏بيروني مزين شده‏است.

7) روز تعاون
تعاون و همكاري مي‏تواند در جهت رشد و شكوفايي جامعه، نقش بسزايي داشته باشد. با گسترش فرهنگ تعاون، وحدت و يكدلي درجامعه، حاكم و ابتكارها و خلاقيت‏ها پديدار مي‏گردد و جامعه از آسيبِ دشمنان مصون مي‏ماند. در جهان امروز، براي كسب توفيق در كليه مسائل اقتصادي و فرهنگي بايد همكاري باشد تا بتوان به مقاصد عالي دست يافت. به منظور ايجاد اين همكاري، در اصل44 قانون اساسي، بخش تعاوني اقتصاد جمهوري اسلامي ايران، مطرح و شرح و تفصيل آن در 13 شهريور 1370، به تصويب مجلس رسيد. در اين راستا، وزارت تعاون به منظور اعمال نظارت دولت و حمايت و پشتيباني از بخش تعاوني در تاريخ 10 دي 1370 تشكيل گرديد. ايجاد و تأمين شرايط و امكانات كار براي همگان؛ پيشگيري از تمركز ثروت در دست افراد و گروه‏هاي خاص؛ جلوگيري از كارفرماي مطلق شدنِ دولت؛ پيشگيري از انحصار، احتكار و تورم؛ توسعه و تحكيم مشاركت و تعاون عمومي بين همه مردم و قرار دادن وسايل كار در اختيار افراد كاري و بيكار، از اهداف بخش تعاون مي‏باشند.

8) 14رمضان سال1327هجري قمري: اولين شماره روزنامه شرق در تهران منتشرشد. اين روزنامه توسط سيد ضياء الدين طباطبايي چاپ مي شد اما پس از انتشار صدوششمين شماره آن به علت توهين به وزراء از طرف دولت توقيف شد. سيد ضياء پس ازتوقيف «روزنامه شرق» اقدام به انتشار« روزنامه برق و بعد ازآن رعد» نمود كه آنها نيز بعد ازمدت كوتاهي توقيف شدند.

9) كشته شدن "مختار بن ابوعبيده ثَقَفي" رهبر قيام خونخواهي امام حسين(عليه السلام)(67 ق)
مختار بن ابوعبيده ثقفي پس از هلاكت معاوية بن ابي‏سفيان، از جمله رهبران انقلابي كوفه بود كه از امام حسين(ع) و نماينده‏اش حضرت مسلم بن عقيل(ع) حمايت نمود و در نتيجه، از سوي عبيداللَّه بن زياد عامل يزيد در كوفه، دستگير و زنداني شد. مختار در ايام قيام امام حسين(عليه السلام) هم‏چنان در زندان عبيداللَّه بن زياد به سر مي‏برد تا اين كه به وساطت شوهر خواهرش، عبداللَّه بن عمر در نزد يزيد بن معاويه، از زندان آزاد گرديد. پس از مرگ يزيد، جهت خون خواهي امام حسين(عليه السلام) در كوفه قيام نمود و جمع كثيري به او پيوسته و تمام قاتلان امام حسين(ع) و عناصر اصلي ضد امام حسين(ع) و اهل بيت را دستگير و به مكافات اعمالشان رساند. مختار ثقفي پس از 18 ماه حكومت در كوفه و نواحي آن، در چهاردهم رمضان سال 67 قمري در برابر لشكريان عبداللَّه بن زبير به فرماندهي مصعب بن زبير، متحمل شكست گشته و در اين نبرد به قتل رسيد.

10) درگذشت "ابن مغازلي" محدث و فقيه مسلمان(542 ق)
ابن مغازلي در سال 457 ق متولد شد و دوران تحصيلش در عراق، در محضر علما و مشايخ آن ديار سپري گرديد. ابن مغازلي در ميان علوم و معارف اسلامي، علاقه‏ي بسياري به حديث داشت. وي بخش عمده‏ي زندگي خود را در شهرهاي واسط و بغداد به نقل حديث گذراند و آثاري از پيشينيان خود را روايت كرد كه از آن جمله مي‏توان از مناقب نام بُرد. از اين محدث و فقيه مسلمان، رساله‏اي در حديث به جا مانده است كه به صورت خطي در كتابخانه‏ي دمشق نگهداري مي‏شود.

11) رحلت "شمس الدين بهبهاني" حكيم ايراني(1248 ق)
شمس الدين بهبهاني از حكما و دانشمندان مشهور ايراني در قرن سيزدهم هجري قمري، در سنين جواني از محضر عالم برجسته‏اي چون، محقق بهبهاني بهره جست. وي فقيهي عالم و عارفي زاهد بود و بيشتر ايام عمر را به تحقيق و تاليف سپري كرد. شمس الدين بهبهاني شرح مفصلي بر معالم الاصول نگاشته و رساله هايي نيز در زمينه‏ي حكمت و اصول دين به رشته‏ي تحرير درآورده است.

12) درگذشت "سيدمحمد تقي ممتاز العُلماء" عالم برجسته‏ي شيعي در هندوستان(1289 ق)
سيدمحمدتقي‏بن حسين دلدار علي، معروف به "ممتاز العلماء" از بزرگ‏ترين علماي اماميه‏ي قرن سيزدهم هجري در هند است. كتابخانه‏ي او از بزرگ‏ترين و مهم‏ترين كتابخانه‏هاي هند به شمار مي‏رفت. از ايشان آثار ارزشمندي به جاي مانده است كه برخي از آن‏ها عبارتند از: ارشاد المؤمنين، حَديقَةُ الواعظين و ظهيرُ الشّيعه في احكام الشريعة. وي در 78 سالگي در شهر لكهنوي هند وفات يافت و در حسينيه‏ي خويش مدفون گرديد.

13) فاجعه‏ي كشتار مسلمانان فلسطيني در حرم حضرت ابراهيم(ع) در شهر الخليل(1414 ق)
در اين روز، يك صهيونيست افراطي، نمازگزاران روزه‏دار فلسطيني را در حرم مطهر حضرت ابراهيم(ع) در شهر الخليل واقع در كرانه‏ي غربي رود اردن به رگبار مسلسل بست و 29 تن را شهيد و تعداد زيادي را مجروح كرد. اين ترور كه بار ديگر خصومت صهيونيست‏ها با مسلمانان را به اثبات رساند، واكنش تند جهان اسلام را به دنبال داشت به طوري كه مذاكرات سازش اعراب و اسراييل را براي مدتي به حال تعليق درآورد. اين حمله‏ي وحشيانه باعث گسترش ناآرامي در سرزمين‏هاي اشغالي گرديد و مقابله با رژيم صهيونيستي را شدت بخشيد. با توجه به اين واكنش‏ها، تل آويو، فرد تروريست را دستگير و محاكمه كرد، اما با ادعاي اين كه او ديوانه است و جنون دارد از مجازاتش سرباز زد.

14) 4سپتامبر سال 1882ميلادي: «اديسون مخترع آمريكايي» ، نخستين موتور برق را اختراع كرد . اديسون پس ازاختراع لامپ در سال 1879 ميلادي موفق به ساخت موتور برق با قدرت 300اسب بخار شد. اين اختراع كه در نمايشگاه پاريس به معرض نمايش در آمد،تعجب بازديد كنندگان نمايشگاه رابرانگيخت. اديسون بااستفاده از موتوربرق درشهرنيويورك كارخانه داير كرد كه روشني بخش اعظم نيويورك را تامين مي كرد.

15) 4 سپتامبر سال 1965ميلادي: «آلبرت شوايتزر» طبيب ودانشمند بزرگ قرن 20 ميلادي درگذشت. شوايتزر پزشك انساندوست، در 90سالگي در بيمارستاني كه خود در آفريقا داير كرده بود جان به جان آفرين تسليم كرد. او درسال 1875ميلادي متولد شد وبعداز اتمام تحصيلات در رشته طب براي كمك به مستمندان آفريقا به اين قاره رفت وتا پايان عمر همانجا زندگي كرد. دكتر شوايتزر به مردم آفريقا خدمات شايان توجهي كردوبه پاس اين فداكاري ها در سال 1952ميلادي جايزه صلح نوبل به ايشان اهدا شد.

16) تولد "فرانسوا شاتوبِريان" نويسنده، اديب و محقق شهير فرانسوي (1768م)
فرانسوا رِنِه شاتو بريان نويسنده معروف فرانسوي در 4 سپتامبر 1768م در شهر سن مالو در فرانسه به دنيا آمد و پس از طي تحصيلات خود وارد ارتش شد. وي طي سال‏هاي بعد وارد فعاليت‏هاي سياسي گرديد و مدتي با ناپلئون بُناپارت همكاري كرد. اما اين ارتباط ديري نپاييد و به دلايل سياسي، با ناپلئون به دشمني پرداخت. شاتو بريان پس ازآن كه سفري به كشورهاي يونان، شام، مصر، تونس و اسپانيا انجام داد، بار ديگر به فرانسه بازگشت و به مقام‏هاي سفارت و وزارت خارجه دست يافت. با اين حال از سال 1830م فعاليت‏هاي سياسي را ترك كرد و باقي عمر را به نويسندگي پرداخت. از مهم‏ترين آثار ادبي شاتو بريان كه در ادبيات فرانسه تاثير خاص داشته، يكي داستان آتالا و ديگري حكايت رِنِه است كه هر دو، مظهر احساسات شخصي اوست و با نگارش اين آثار، در شمار مهم‏ترين نويسندگان فرانسوي زمان خود قرار گرفت. شاتو بريان را مؤسس واقعي مكتب رمانتيك يا مكتب ادبي و داستاني در فرانسه مي‏دانند كه بر اساس آن، هنرمند بايد بدون هيچ قيدي، به بيان احساسات خود بپردازد. نثر شاتو بريان، زبان فرانسوي را غني ساخت. شرح سفرهايش اگرچه اقتباساتي از آثار ديگران دارد و تا حدي هم خيالي است، ولي جاندار و مهيّج است. آثار او آميخته از سبك كلاسيك و رمانتيك است و در همه آن‏ها، لطايف، احساس قوي، ظرافت هنري و دل‏شكستگي و نوميدي به چشم مي‏خورد. او در پانزده سال آخر عمر كتاب خاطرات پس از مرگ را نگاشت و به يك ناشر داد تا پس از مرگش آن را منتشر سازد ولي ناشر به عهد خود وفا نكرد و آن را قبل از مرگ شاتو بريان منتشر نمود. جلال و روح مسيحيت و شهيدان از ديگر آثار اوست. شاتو بريان به سبب نفوذ فراواني كه در نويسندگان رمانتيك باقي گذاشت، در ادبيات جهاني مقامي شامخ يافت. عواطف، ملال‏ها و احساس‏ها كه در آثار او به وصف زيبايى‏هاي طبيعت مي‏آميخت، سرمشق نويسندگان بزرگي قرار گرفت و در آنان تاثير نهاد. گفته مي‏شود مضامين تمام نوشته‏هاي وي بيش از سه موضوع نيست؛ اول، طبيعت، كه وي آرمش را در آن جستجو مي‏كرد و ستايش‏گر زيبايى آن بود. دوم، مسيحيت، كه مبتني بر زيبايى‏شناسي مي‏دانست. در واقع دلبستگي چنداني به تقدس و پارسايى، عقيده و ايمان نداشت و صرفاً ديدگاه هنري نسبت به مذهب ارائه مي‏كرد. سوم، درباره خود، مضموني كه بيش از هر چيز شيفته آن بود. وي در كتاب خاطرات پس از مرگ، گزارش كاملي از زندگي خود را بازگو مي‏كند و البته تصويري از خود ارائه مي‏نمايد كه مورد پسند دنياست. به طور كلي نوشته‏هاي شاتو بريان، سرشار از لطف و گيرايي است وانديشه‏هاي وي گرچه چندان فوق‏العاده نيست، اما قدرت ديد، تخيل، شور و هيجان او در عالي‏ترين رتبه او قرار دارد. چندان شاتو بريان سرانجام در 4 ژوئيه 1848م در هشتاد سالگي درگذشت.

17) وقوع كودتاي ضدسلطنتي در جريان انقلاب فرانسه (1797م)
با پيروزي انقلاب فرانسه و به دست گرفتن قدرت توسط كميته نجات ملي، محاكمات و اعدام‏هاي فراواني صورت گرفت كه اين امر باعث نارضايتي مردم شد. از اين رو، كميته نجات ملي از سال 1795م با تركيب تازه‏اي به حيات خود ادامه داد اما پس از چندي، اين كميته نيز منحل شد. با انحلال كميته نجات ملي، مجلس فرانسه قانون اساسي جديدي را كه تركيبي از قانون اساسي سال 1791 فرانسه و قانون اساسي امريكا بود، به تصويب رساند و براي اداره امور كشور، يك هيأت مديره پنج نفري انتخاب كرد. در دوران حكومت هيأت مديره كه چهار سال به طول انجاميد، فرانسه دائماً دچار اختلال و اغتشاش بود و درگيري‏هاي فراواني بين جمهوري‏خواهان و سلطنت‏طلبان صورت مي‏گرفت. هنگامي كه زمان انتخاب وكلاي مجلس فرا رسيد، يكي از اعضاي هيأت مديره نيز از ميان سلطنت‏طلبان انتخاب شد. با اوج‏گيري اختلاف بين دو گروه، مخالفان سلطنت براي برچيدن دائمي بساط سلطنت طلبان، كودتايى را در چهارم سپتامبر 1797م ترتيب دادند. از اين رو، جمهوري‏خواهان به بهانه اين‏كه در پاريس توطئه جديدي كشف شده است، اكثر نمايندگان فرقه سلطنت‏طلب را توقيف كرده و برخي از آنان را تبعيد نمودند. هم‏چنين آزادي مطبوعات به مدت يك سال ملغا شد و كشتار مخالفان تا پايان دوران حكومت هيأت مديره پنج نفره در سال 1799م ادامه يافت. با تبعيد و اعدام دسته‏جمعي طرفداران سلطنت، اميد برادر لويي شانزدهم براي پادشاهي بر فرانسه نيز مبدل به يأس گرديد. اين كودتا در تاريخ فرانسه، به نام كودتاي فروك‏تيدور معروف است.

18) درگذشت "لوتر بوربنْگْ" محقق و طبيعي‏دان معروف امريكايي (1926م)
لوتر بوربنگ طبيعي‏دان امريكايى، در 18 فوريه 1849م به دنيا آمد. وي تحصيلات رسمي را تا 19 سالگي به اتمام رساند و از آن پس بر اثر مطالعه برخي آثار درباره جانوران و گياهان به تحقيق درباره گياهان پرداخت. بوربنگ پس از چندي راهي كاليفرنيا گرديد و پنجاه سال بقيه عمر را به آزمايش درباره گياهان گذراند. او قصد نفي يا اثبات مسائل علمي را نداشت، اما تجارب روزافزون او باعث گرديد كه از گياهان سودمند، انواع سودمندتري به دست آيد. بر اين اساس، بوربنگ به تكثير صدها نوع گياه پرداخت و در اين راه به شهرت فراواني رسيد. او در ميوه‏ها نيز انواع نو ظهوري توليد كرد. بوربنگ چهل سال تمام درباره گوجه، زردآلو و تمشك مطالعه كرد و اقسام مختلفي از آن‏ها به وجود آورد. به طور مثال با كاشت و تكثير يك نوع سيب زميني، 23 نوع مختلف از آن به دست آورد كه نوعي از آن هنوز به نام بوربنگ معروف است و به عنوان پدربزرگ همه سيب‏زميني‏هاي مرغوب كنوني است. بوربنگ در سال‏هاي پاياني عمر خود درباره نظريه تكامل، سخنراني‏هايى در برخي دانشگاه‏ها ايراد كرد و كتاب‏هايي به چاپ رساند كه شيوه كار و اكتشافات لوتر بوربنگ و چگونگي پرورش گياهان براي استفاده بيشتر از آن جمله‏اند. لوتر بوربنگ سرانجام پس از سال‏ها تحقيق و تجربه و رده‏بندي گياهان مختلف، در چهارم سپتامبر 1926م در هفتاد و هفت سالگي درگذشت.

19) كشف پني‏سيلين توسط "الكساندر فلمينگ" دانشمند برجسته انگليسي (1928م)
سر الكساندر فلمينگ، ميكروب‏شناس برجسته اسكاتلندي در روز چهارم سپتامبر 1928م به طور اتفاقي به كشف پني‏سيلين موفق شد. پني‏سيلين علي‏رغم دارا بودن خاصيت قوي ميكروب‏كشي، محرك و مسموم كننده نبود. فلمينگ اين كشف را با نام پني‏سيلين در سال 1929م اعلام كرد اما در آن زمان، كسي به اين كشف مهم علاقه‏اي نشان نداد، از اين رو، پني‏سيلينِ اكتشافي، سال‏ها در شيشه آزمايشگاه ماند تا اين‏كه جنگ جهاني دوم آغاز شد و جراحان ارتش، به فكر پيدا كردن روش‏هايى تازه و موثر براي درمان زخم‏هاي عفوني مجروحان جنگي افتادند. در اين‏جا بود كه آنان پني‏سيلين و اثرات آن در بهبود بخشيدنِ زخم‏هاي عفوني را به خاطر آوردند. در اين هنگام بود كه دو دانشمند ميكروب‏شناس و بيولوژيست با نام‏هاي هُوارْدْ فلوري و ارنسْتْ چين توانستند آن را به صورت يك داروي عملي عرضه دارند. اين سلاح قدرت‏مند در مبارزه با باكتري‏ها، بسيار قوي عمل مي‏كرد و در اين زمان كاربرد وسيعي يافت. با كشف پني‏سيلين، اين آنتي‏بيوتيك نيرومند، علم پزشكيِ قرن بيستم دستخوش انقلابي عظيم شد و در سال 1945م، هر سه دانشمند به دريافت جايزه نوبل پزشكي نائل شدند. (ر.ك: 11 مارس)

20) آغاز محاصره "استالين‏گراد" شوروي توسط آلمان در جريان جنگ جهاني دوم (1942م)
پس از حمله سراسري نيروهاي نظامي ارتش آلمان نازي به شوروي در 22 ژوئن 1941م، هيتلر در اوت سال بعد يكي از فرماندهان نظامي نازي را ژنرال پاولوس را مامور فتح استالين‏گراد كرد. نيروهاي پاولوس در اوايل سپتامبر به حومه استالين‏گراد رسيدند و از چهارم سپتامبر 1942م، اين شهر را به محاصره خود درآوردند. ولي با مقاومت شديد ارتش سرخ شوروي و وجود موانع دفاعي متعددي كه در اطراف شهر ساخته شده بود، ورود به داخل شهر تا ماه اكتبر به طول انجاميد. دراين ميان جنگ سختي در محدوده شهر به وقوع پيوست و در داخل شهر هم با مقاومت شديد كوچه به كوچه و خانه به خانه نيروهاي پاولوس تا اوايل نوامبر، فقط نيمي از شهر را به تصرف خود درآوردند. پس از چندي، چون خط محاصره نيروها در استالين‏گراد جدي به نظر مي‏رسيد، افسران ستاد هيتلر به وي پيشنهاد كردند دستور عقب‏نشيني از اين شهر صادر شود. هيتلر اين پيشنهاد را نپذيرفت و دستور اعزام نيروهاي كمكي را به استالين‏گراد صادر كرد. ولي نيروهاي ارتش سرخ، پيش از رسيدن قواي كمكي، نزديك به سي‏صد هزار نفر از نيروهاي ژنرال پاولوس را در استالين‏گراد محاصره كردند. علت اوج‏گيري خشونت در اين جنگ آن بود كه هيتلر دستور اكيد داده بود كه تحت هر شرايطي، شهر استالين‏گراد بايد فتح شود. محاصره نيروهاي آلمان در استالين‏گراد قريب دو ماه به طول انجاميد و در اين مدت، بيش از دويست هزار سرباز آلماني در جريان عمليات نظامي يا بر اثر سرما و گرسنگي تلف شدند و پنجاه هزار نفر هم به اسارت درآمدند. فشارهاي روز افزون ارتش سرخ در نهايت مقاومت نيروهاي آلمان را شكست و سرانجام در دوم فوريه 1943م، ژنرال پاولوس به همراه بيست هزار نفر سرباز باقي‏مانده خود، تسليم شدند و با شنيدن اين خبر، حالتي شبيه جنون به هيتلر دست داد. مورخين و كارشناسان نظامي معتقدند كه شكست استالين‏گراد، نقطه آغاز اضمحلال رايش سوم به رهبري هيتلر بود كه در كل نتيجه جنگ جهاني دوم نيز تاثير نهاد.

/س