1. سازماندهى افکار انحرافى ابن تيميه:
محمّد بن عبد الوهّاب، در سال 1115 در شهر عُيَينه، از توابع نجد عربستان به دنيا آمد. او فقه حنبلى را در زادگاه خود آموخت و آنگاه براى ادامه تحصيل رهسپار مدينه منوّره شد.
وى در دوران تحصيل مطالبى به زبان مىآورد که نشاندهنده انحراف فکرى او بود بهگونهاى که برخى از استادان او نسبت به آيندهاش، اظهار نگرانى مىکردند.
گفتنى است که وى مبتکر و بنيانگذار فرقه وهّابيّت نبود، بلکه قرنها پيش از او اين عقايد يا بخشى از آن از سوى برخى از عالمان حنبلى مانند ابن تيميّه و شاگردان او اظهار شده بود، ولى با توجّه به مخالفتهاى آشکار عالمان اهل سنّت و شيعه، در بوته فراموشى سپرده شده بود و مهمترين کارى که محمّد بن عبدالوهّاب انجام داد اين بود که عقايد ابنتيميّه را به صورت يک فرقه و يا مذهب جديدى درآورد که با تمام مذاهب چهارگانه اهل سنّت و مذهب شيعه تفاوت داشت.
2. علاقه محمّد بن عبد الوهّاب به مدّعيان دروغين نبوّت:
او در آغاز کار به مطالعه زندگى نامه مدّعيان دروغين نبوّت مانند مُسَيْلمه کذّاب، سَجاج، اسود عَنْبسى و طُلَيحه اسدى علاقه ويژهاى داشت(1).
3. آغاز ترويج وهّابيّت و برخورد مردم با آن:
محمّد بن عبد الوهّاب در آغاز کارش به بصره آمد و عقايدش را اظهار نمود که با مخالفت شديد بزرگان بصره رو به رو شد.
دکتر منير العجلانى مى نويسد:
وتجمّع عليه أناس فى البصره من رؤساءها وغيرهم، فآذوه أشدّ الأذى، وأخرجوه منها(2)؛ مردم بصره عليه او قيام نموده و او را از شهر بيرون کردند.
او سپس به بغداد، کردستان، همدان و اصفهان روانه شد(3) و سرانجام به زادگاه خويش بازگشت.
وى در زمان حيات پدرش جرئت اظهار عقايد خويش را نداشت؛ ولى پس از آن که پدر او در سال 1153 درگذشت، محيط را براى اظهار عقايد خويش مساعد يافت و مردم را به آيين جديد خود فرا خواند(4). ولى اعتراض عمومى مردم که نزديک بود خونش را بريزند، او را ناگزير کرد تا به زادگاه خويش، عُيَيْنَه بازگردد و براساس پيمانى که با امير آنجا، عثمان بن مَعْمَر بست که هر دو بازوى يکديگر باشند، عقايد خود را تحت حمايت او بىپرده مطرح ساخت، ولى طولى نکشيد که حاکم عُيَيْنَه به دستور فرمانرواى اَحساء، وى را از شهر عيينه اخراج کرد.
محمّد بن عبد الوهّاب به نا چار شهر دِرْعِيّه را براى اقامت برگزيد و با محمّد بن سعود، حاکم درعيّه پيمان جديدى بست که حکومت از آنِ محمّد بن سعود باشد و تبليغ به دست محمّد بن عبدالوهّاب.
4. تخريب زيارتگاه صحابه و قبر برادر خليفه دوم:
نخستين کارى که محمّد بن عبد الوهّاب انجام داد، ويران کردن زيارتگاههاى صحابه و اوليا در اطراف عُيَيْنه بود که از جمله آنان، تخريب قبر زيد بن خطّاب برادر خليفه دوم بود(5) که با واکنش شديد عالمان و بزرگان رو به رو شد، به دنبال آن امير عُيَيْنه به ناچار، شيخ را از اين شهر بيرون کرد.
همان طورى که در بخش «عصر ظهور افکار محمّد بن عبد الوهّاب» اشاره شد، در قرن دوازدهم هجرى موقعيّت بسيار سخت و اوضاع بسيار نامناسبى براى مسلمانان پيش آمده بود که کشورهاى اسلامى از هر سو مورد تهاجم شديد استعمارگران قرار داشتند، کيان امّت اسلامى از سوى انگليس، فرانسه، روس و آمريکا تهديد مىشد.
در اين عصر، بيش از هر زمانى مسلمانان نياز به وحدت و همکارى بر ضدّ دشمن مشترک داشتند، ولى متأسّفانه محمّد بن عبدالوهّاب مسلمانان را به جرم توسّل به انبيا و اولياى الهى، مشرک و بت پرست قلمداد کرد و فتوا به تکفير آنان داد، خونشان را حلال، کشتن آنان را جايز و اموال آنان را جزء غنايم جنگى به حساب آورد و پيروان او به استناد اين فتوا، هزاران مسلمان بى گناه را به خاک وخون کشيدند که در قسمت بعدى به تفصيل بيان خواهد شد.
پي نوشت:
(1) کشف الارتياب، ص 12، به نقل از خلاصه الکلام.
(2) تاريخ العربيّه السعوديّه، ص 88.
(3) او چهار سال در بصره، پنج سال در بغداد و يک سال در کردستان و دو سال در همدان اقامت گزيد واندک زمانى هم در اصفهان و قم بود و آن گاه به حُرَيْمَله اقامتگاه پدرش رفت. وهّابيّت مبانى فکرى و کارنامه عملى، ص 36.
(4) ر. ک: زعماء الإصلاح فى عصر الحديث، ص 10؛ تاريخ العربيّه السعوديّه، ص 89 و تاريخ نجد آلوسى، ص 111.
(5) عنوان المجد فى تاريخ نجد، ص 9؛ براهين الجليّه فى رفع تشکيکات الوهابيّه، ص 4؛ هذه هى الوهابيّه، ص 125 و السلفيّه بين أهل السنّه والاماميّه، ص 307.
منبع:پايگاه اطلاع رساني سبطين/خ