الف: پى‏ريزى مبانى فکرى وهّابيّت:

تبليغ رسمى مبانى فکرى وهّابيّت مبتنى بر انحرافات شديد در امور اعتقادى و اثبات شرک و کفر فِرَق اسلامى به وسيله ابن تيميّه در سال 698 ه . ق. در منطقه شام آغاز شد که با مخالفت آشکار دانشمندان بزرگ اهل سنّت و شيعه روبه‏رو شد، او در سال 728 در زندان قلعه دمشق جان سپرد که با مرگش افکار وى نيز به فراموشى سپرده شد.
بار ديگر افکار باطل ابن تيميّه، از سوى محمّد بن عبد الوهّاب در سرزمين نجد و با هماهنگى محمّد بن سعود، حاکم دِرعيّه، در سال 1157 از سر گرفته شد که با نبردهاى خونين، بر سواحل خليج فارس و تمامى منطقه حجاز سلطه يافتند.

ب: نخستين دولت سعودى:

خاندان سعود به ترتيب، يک دوره 75 ساله قدرت را تا سال 1233 در اختيار داشتند:
1. محمّد بن سعود، حاکم و امام وهّابيّت در سال‏هاى 1157 ـ 1179.
2. عبدالعزيز بن محمّد، رهبر وهّابيّت بعد از پدرش (1133 ـ 1218).
3. سعود بن عبد العزيز، متوفّاى 1229.
4. عبد اللّه بن سعود، متوفّاى 1233 که در استامبول کشته شد.
با قلع و قمع دولت نجد به دست ابراهيم پاشاى عثمانى و قتل عبداللّه بن سعود در اسلامبول، خاندان سعودى از قدرت ساقط شد و قريب 80 سال را در عزلت گذراندند.

ج: رهبران قبيله‏اى وهّابيّت پس از فروپاشى:

1. ترکى بن عبد اللّه بن محمّد بن سعود که در سال 1249 به قتل رسيد.
2. فيصل بن ترکى بن عبد اللّه، متولّد 1213 و متوفّاى 1282.
3. عبد الرحمن بن فيصل بن ترکى، متوفّاى 1346.

د: دوّمين دولت سعودى:

ملک عبد العزيز بن عبد الرحمن در سال 1319 از کويت به رياض برگشت و با کمک بازماندگانى از پيروان مسلک وهّابيّت و با تکيه بر کمک‏هاى بى‏دريغ انگليسى‏ها و فرانسوى‏ها و در طىّ بيست سال مبارزه، دوباره بر حجاز مسلّط شد و با تبديل نام حجاز به سعودى، سلطنت آل‏سعود را پى‏ريزى کرد و پس از 54 سال حکومت، سرانجام در سال 1373 از دنيا رفت و هم اکنون فرزندان وى بر اين کشور حکومت مى‏کنند(1).

ه: کيفيّت تسلط عبدالعزيز بر حجاز:

عبدالعزيز بن عبدالرحمن آل سعود که در سال 1880 (1285شمسى) به دنيا آمده بود، در جوانى با خانواده خود براثر فشار «الرشيد» که زادگاه آنان رياض را متصرّف شده بود به کويت رفت و در دسامبر سال 1901 (آذر 1280 شمسى، شعبان 1319 قمرى) در 21 سالگى با نيرويى که از چهل و چند نفر بيشتر نبود به قصد پس گرفتن رياض عازم نجد شد و اوايل 1902 رياض را تصرف کرد و سپس به کوتاه کردن دست الرشيد از نقاط ديگر پرداخت.
تا سال 1904 (1283 شمسى، 1322 قمرى ) همه نجد را به رغم حمايت نظامى عثمانى از الرشيد تصرف کرد و با مرگ الرشيد در سال 1906 (1284 شمسى) راه در برابر عبدالعزيز باز شد و به تدريج ساير مناطق تحت سلطه عوامل الرشيد را گرفت و در سال 1913 (1292 شمسى، 1331 قمرى) احساء را هم بر قلمرو خود افزود و به ساحل خليج فارس رسيد.
دولت انگلستان که سرگرم عقب راندن عثمانى از سرزمين‏هاى عربى و مسلّط شدن بر آن‏ها بود در سال 1916 (1294 شمسى) اواسط جنگ جهانى اول، نجد و احساء را به عنوان قلمرو عبدالعزيز به رسميت شناخت. عبدالعزيز در سال 1925 (1303 شمسى، 1343 قمرى) از اختلاف شريف مکه با دولت انگلستان استفاده کرد و حجاز را هم بر قلمرو خود افزود و خود را سلطان نجد و حجاز اعلام داشت.
هفتم ژانويه سال 1926 (17/10/1304 شمسى) قلمرو خود را مملکت سعودى اعلام داشت و 20 ماه مه سال 1927 (30/2/1306 شمسى 19 ذى‏قعده 1345 قمرى) دولت انگلستان طبق عهدنامه جدّه سال 1927 (1305 شمسى، 1344 قمرى) استقلال آن کشور را که تا نيمه جنگ جهانى اول تحت الحمايه عثمانى بود، به رسميت شناخت.
آل سعود در هشتم شوال 1344 قمرى حرم امامان بقيع را ويران کرد.
ولى تاريخ اعلام رسمى تاسيس کشور سعودى 23 سپتامبر 1932 (2/7/1311 شمسى، 23 جمادى الاول 1351) است.
ملک سعود بن عبد العزيز، که متولد سال 1319 بود پس از مرگ پدرش از سال 1377 تا 1388، به مدت 11 سال حکومت را به دست گرفت.
ملک فيصل بن عبد العزيز، متولد 1324 بود پس از مرگ برادرش ملک سعود از سال 1388 تا 1395 به مدت 7 سال به عربستان حکومت کرد. و در دوران حکومتش به توسعه حرمين پرداخت.
ملک خالد بن عبد العزيز، متولد 1331، پس از مرگ برادرش ملک فيصل از سال 1395 تا 1402 به مدت 7 سال به سلطنت نشست.
ملک فهد بن عبد العزيز، متولد 1340، بعد از مرگ برادرش خالد از سال 1402 تا 1426 به مدت 24 سال زمامدار عربستان بود(2). ملک عبد اللّه بن عبد العزيز، متولّد 1352، پس از مرگ برادرش فهد در سال 1426 در سن 74 سالگى پادشاهى عربستان را به عهده گرفت.

پي نوشت:

(1) ر.ک: محمّد حسين قريب گرکانى، تاريخ وهّابيّت و مجلّه هفت آسمان، سال اوّل، شماره سوم و چهارم، ص 177.
(2) ر.ک: رسائل أئمّه دعوه التوحيد، از دکتر فيصل بن مشعل بن سعود بن عبد العزيز.

/خ