پيش گفتار

« ربنا هَب لنا مِن ازواجِنا و ذريتنا قره اعين و اجعلنا للمتقين اماماً»
پروردگارا! به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مايه ي روشني چشمان ما باشد و ما را پيشوايِ پرهيزگاران گردان.
فرزند شايسته خواسته ي طبيعي و فطري همه ي انسانهاست. همه آرزو دارند فرزنداني سالم و صالح داشته باشند.
فرزنداني که روشني بخش ديده و شادي بخش جان آنها باشد. حتي انسانهاي ناشايسته نيز دوست دارند فرزند آنها خوب و شايسته باشد.
در اين دنياي پرغوغاي کنوني، بسياري از افراد تمام همت خود را صرف پيروزي در اين ميدان جنگ و گريز مي نمايند تا مردار دنيا را تصاحب کنند. اما در پس آن هياهو و در ميان جامعه ي اسلامي، همسران جوان، پدران و ماردران موحد و خداجويي هستند که دل در گرو تربيت فرزند صالح سپرده اند.
خوشحالي يابد حالي، بهروزي يا سيه روزي هر يک از انسانها در گرو تربيت است و اين مهم به عواملي همچون ساختار فرهنگي خانواده (پدر، مادر، برادر، خواهر، دايي، عمه، خاله، عمو و ديگر بستگان نزديک سببي و نسبي) محيط آموزشي، محيط زندگي و کمّ و کيف تعليمات بستگي دارد. اين عوامل با يکديگر ارتباط طولي و تکميلي دارند و در عين حال مي توانند همديگر را خنثي يا تخريب کنند. به هر جهت همه ي اين عوامل به نوعي در قبال انسان و تعليم و تربيت او مسئولند و در اين بين مسئوليت پدر و مادر نسبت به فرزند بيشتر و مهمتر از ديگران است.

مقدمه

از ويژگي هاي مسئوليت پدر و مادر شمول و پيوستگي آن در طول دوره ي زندگي فرزند است که گستره ي آن دوره ي قبل از تولد فرزند يعني مرحله ي همسر گزيني، مقدمات انعقاد نطفه ، مرحله ي آميزش، دوره بارداري ، مرحله ي زايمان و نيز دوره ي کودکي، دوره ي نوجواني، مرحله ي بلوغ، دوره ي جواني، مرحله ي تزويج فرزند و نظارت و هدايت پس از ترويج را در بر مي-گيرد. در ميان مراحل و دوره هاي گفته شده، دوره ي قبل از تولد، از حساسيت بسيار زيادي برخوردار است و همچون خشت اول ساختمان تربيتي خواهد بود که اگر کج نهاده شود، ساختمان را دچار آسيب جدي مي کند و اصلاح چنين ساختماني بسيار طاقت فرسا و مشقت بار است. پس خانواده نخستين رکن اساسي پرورش کودکان شايسته است. زير بناي شخصيت کودک در خانواده سرشته مي گردد و به طور کلي حقوق کودک بر خانواده به دو بخش تقسيم مي شود: حقوق قبل ازتولد و حقوق بعد از تولد. بر اين پايه از منظر اسلام مسئوليت پدر و مادر نسبت به فرزند پيش از تولد غاز مي شود:
1- ساماندهي خانواده شايسته
2- وراثت
3- غذاي پدر و مادر
4- چگونگي بسته شدن نطفه

1- ساماندهي خانواده شايسته (انتخاب همسر)

با توجه به اهميت همسر گزيني و تأثير بسيار حساس آن در شکل گيري شخصيت فرزند در منابع روايي از قول پيشوايان معصوم (ع) توصيه هايي بيان شده است. از جمله از رسول گرامي اسلام (ص) نقل شده که مي فرمايند: « اُنظُر في ايُّ شيءٍ تَضَعُ وَلَدَکَ فَاِنَّ العِرقَ دسّاس» بنگر فرزند خود را کجا قرار مي دهي که عِرق اثر گذار است.
همچنين مي فرمايند: « تخيروا لنطفتکم فانکحوا الاکفاء و انکحوا اليهم»
براي نطفه هاي خود محل مناسب انتخاب کنيد و از اشخاص هم شأن خود زن بگيريد و به آنها زن بدهيد.
نظر به اهميتي که مادر خوب در تکوين شخصيت طفل و پرورش همه جانبه ي او و در نتيجه بهسازي جامعه دارد، در اسلام توصيه شده در انتخاب همسر، عفت، اصالت خانواده و شرف، تقوا و ايمان زن را در نظر بگيريد اوست که با انتقال خصائص و روحيات انساني خود، به جامعه ي بشري انسان تحويل مي دهد.
منقول است که زن به منزله ي قلاده اي است که در گردن خود مي افکني پس ببين که چگونه قلاده براي خود مي گيري. و حضرت رسول (ص) فرمودند که: زن باکره بخواهيد که فرزند بسيار آورد و زن مقبولي که فرزند نياورد مخواهيد که من مباهات مي کنم به شما با امتهاي پيغمبران ديگر در روز قيامت، مگر نمي داني که فرزندان در زير عرش الهي از براي پدران خود طلب آمرزش مي کنند و حضرت ابراهيم ايشان را نگاهداري مي کند و حضرت ساره ايشان را تربيت مي کند در بالاي کوهي از مشک و عنبر و زعفران.
در حديث ديگري پيامبر (ص) مي فرمايند: براي نطفه هاي خود بهترين رحم ها را برگزينيد چرا که زنان فرزنداني همانند برادران و خواهران خود به دنيا مي آورند. و نيز امام صادق (عليه السّلام) فرمودند: سه چيز براي فرزند بر عهده ي پدر است: مادر خوب براي او برگزيدن، نام نيک بر او نهادن و تلاش فراوان در تربيت او نمودن.
به سند معتبر از حضرت رسول (ص) منقول است که بهترين زنان شما زني است که فرزند بسيار آورد و نزد شوهرش ذليل باشد و از براي شوهر خود زينت و بشاشت کند و از ديگران شرم کند و عفت ورزد هر چه شوهر گويد بشنود و آنچه فرمايد اطاعت کند و چون شوهر با او خلوت کند آنچه از او خواهد مضايقه نکند اما به شوهر در نياويزد که او را به تکلّف بر جماع بدارد. بعد از آن فرمود: که بدترين زنان شما زني است که درميان قوم خود خوار باشد و بر شوهر مسلط باشد و فرزند نياورد و کينه ورز باشد و از اعمال قبيحه پروا نکند و چون شوهر غايب شود زينت کند و خود را به ديگران نمايد و چون شوهر آيد مستوري اظهار کند و سخنش را نشنود و اطاعتش نکند و چون شوهر با او خلوت کند مانند شتر صعب مضايقه کند از آنچه شوهر به او اراده دارد قبول نکند و از تقصيرش در نگذرد.

2- وراثت

از زبان پيشوايان اسلام بيان شده است که کودک نه تنها ميراث دار خصوصيات ظاهري و جسمي پدر و مادر است ، بلکه ويژگي هاي روحي و باطني آنان مانند: شجاعت، سخاوت و حسن خلق به فرزند منتقل مي گردد. قابل توجه اينکه از منظر روايات اسلامي، نقش وراثتي مادر در فرزند بيش از پدر است.
و کساني که مي خواهند فرزنداني سالم ، نيرومند، زيبا و صالح داشته باشند بايد در انتخاب همسر دقت کنند همانگونه که در مبحث قبلي به آن پرداخته شد.

(نقش وراثت در جسم نوزاد)

در حديثي از امام باقر (عليه السّلام) آمده است که: يکي از انصار خدمت پيامبر خدا (ص) رسيد و گفت اين، دختر عمو و همسر من است. از او جز نيکي چيزي نمي دانم و با اين حال، او فرزندي براي من آورده است، بسيار سياه، سوراخ هاي بيني اش بزرگ، مويش فرفري و بيني اش پهن است شبيه او را نه در دايي هايم مي شناسم و نه در نياکانم، پيامبر خدا (ص) به همسر او فرمود: تو چه مي گويي؟ گفت : نه سوگند به آن کسي که تو را به حق بر انگيخته است در مدتي که او مرا در اختيار گرفته هيچ کس را به جاي او نشاندم. پيامبر خدا مدتي طولاني سر خود را پايين انداخت ، سپس چشم خود را بر آسمان گرداند و آنگاه رو به مرد کرد و فرمود : « اي مرد هيچکس نيست ، مگر اينکه بين او و آدم ، 99 رگ (و ريشه) وجود دارد که همگي در نسب نقش دارد . وقتي نطفه در رحم قرار مي گيرد اين رگها به حرکت در مي آيند و از خداوند مي خواهند که فرزند به آنها شبيه باشد لذا اين از رگ هايي است که نه نياکان تو و نه نياکان نياکان تو آن را درک نکرده اند . فرزندت را بگير»زن گفت : مشکل مرا گشودي اي پيامبر خدا !
امام صادق (عليه السّلام) مي فرمايند : همانا خداوند براي رحم زن ظرف آفريده است ، از اين رو آنچه از نطفه که در ظرف نخستين قرار گيرد براي پدر است و آنچه در دومين قرار گيرد براي مادر است و آنچه در سومين قرار مي گيرد- براي عمو هاست و آنچه در چهارمين قرار مي گيرد ، براي دايي هاست .
و نيز امام صادق (عليه السّلام) در اين باره مي فرمايند : همانا خداوند – تبارک و تعالي – هر گاه اراده کند که کسي را بيافريند، همه صورتهاي بين او تا آدم (عليه السّلام) را جمع مي کند . سپس او را بر صورت يکي از آنان مي آفريند . پس هرگز کسي درباره فرزند خود نگويد : اين نه شبيه من است نه شبيه من است و نه شبيه هيچ يک از نياکان من .

(نقش وراثت در اخلاق)

امام علي (عليه السّلام) مي فرمايند : خوش اخلاقي دليل کرامت ريشه هاست .
امام صادق (عليه السّلام) در زيارت اربعين سيد الشهداء (عليه السّلام) مي فرمايند : پدر و مادرم فداي تو اي ذفرزند پيامبر خدا گواهي مي دهم که تو نوري در پشت بزرگوار و رحم هاي پاک بودي و آلودگي هاي جاهليت تو را نيالود و ناپاکي ها لباسش را بر تو نپوشاند. و نيز امام صادق (عليه السّلام) در جاي ديگري فرمودند: پيامبر خدا (ص) خطبه خواند و فرمود: « اي مردم ! از سبزه هاي مزبله بپرهيزيد.» گفته شد : اي پيامبر خدا : سبزه مزبله چيست ؟ فرمود : « زن زيباروي در رستنگاه خانواده بد.»
امام علي (عليه السّلام) مي فرمايند: «هرگاه کسي از بزرگواري خانوادگي برخوردار باشد. برخورد او در پشت سروپيش رو، بزرگوارانه است». و نيز در حديث ديگري مي-فرمايند: بر شما باد که در برآوردن نيازهايتان نزد انسان هاي شرافتمندِ داراي ريشه هاي نيکو برويد، چرا که نياز شما نزد آنان بيشتر برآورده مي شود و آنان نزد شما پاکيزه ترند. و در جاي ديگر آن حضرت فرمودند: « بر شما باد که در برآوردن نيازهايتان به سراغ انسانهاي کرامتمند و ريشه دار رويد. نزد آنان بي درنگ و بي منت حاجت روا مي شويد.

3- غذاي پدر و مادر (تأثير خوراک حرام در نوزاد)

پيامبر خدا (ص) در برخورد با پسر مسعود فرمودند: « اي پسر مسعود، حرام نخور، حرام نپوش، از راه حرام زن مگير و نافرماني خدا نکن. چرا که خداوند متعال به ابليس مي-فرمايد: « وَ استعزز مَنِ استطعتِ منهم بصوتک و اجلب عليهم بخيلک و رجلک و شارکهم في الاموال و الاولاد و عدهم و ما يعدهم الشيطان الا غروراً»
و با بانک خود هر که را مي تواني از جاي برکن و با سوارگانت و پيادگانت بر آنان بتاز و در اموال و اولاد آنان شريک شو و به آنان وعده بده و شيطان جز فريب، وعده شان نمي دهد.
در تفسير العياشي به نقل از محمد بن مسلم آورده شده که از امام باقر (عليه السّلام) درباره ي شريک شدن شيطان پرسيدم. امام فرمودند: آنچه از مال حرام به وجود آيد شريک شيطان است. گاه شيطان همراه مرد است تا اينکه آميزش کند. از اين رو اگر مال او حرام باشد فرزند از نطفه ي شيطان و نطفه ي مرد خواهد بود. و در جاي ديگر آورده شده همتاي شيطان فرزندي است که از مال حرام بوجود آيد چنين فرزندي در واقع از مشارکت شيطان متولد شده است. اگر مال، حرام باشد، او همراه مرد خواهد بود تا اينکه آميزش کند و از اين رو نطفه اش با نطفه ي مرد مي آميزد. هر دو نطفه با هم آميخته هستند. گاهي فرزند از يک نطفه آفريده مي شود و گاهي از هر دو باهم.
امام صادق (عليه السّلام) در اين باره مي فرمايد: « اثر در آمد حرام در نسل آشکار مي شود.»

داستاني از رزق حرام

يک لقمه ي حرام ممکن است شقاوت دنيا و آخرت را به بار آورد. داستان پسر مرحوم شيخ عارف، کامل فضل الله نوري (رحمه الله): اين قضيه مثال صريحي از تأثير لقمه حرام است. وقتي از شيخ بزرگوار مي پرسند شما که از مدافعان حريم اهل بيت عصمت و طهارتيد، شما که از مدافعان دين مبين اسلام هستيد پس چرا فرزند شما از مخالفان شما و دين و مذهب تشيّع است؟ فرزندي که اقدام به دستگيري پدر و به دار آويختن او کرد و پاي دار پدر کف زد و رقصيد.
جواب مي گويد: در دوران طفوليت مادرش بيمار شد و به هر صورت نتوانست به او شير بدهد. لاجرم دايه اي گرفتند براي او و او را شير مي داد بعدها فهميدم که آن دايه ناصبي بوده و از دشمنان حضرت علي(عليه السّلام) ، همان موقع من ترسيدم و انتظار چنين روز و ايامي را مي کشيدم.
ابن ملجم مرادي قاتل ملعون حضرت علي (عليه السّلام) هم، شير از يهودي ضد دين خورد و آنچنان قساوتي يافت که اشقي الاشقياء شد.
مطلب در اين راستا زياد است لذا به پدران و مادران توصيه مي شود که: بدن خود را از هر شبهه اي پاک کنند سپس صاحب فرزند صاحب شوند که بسي راحت تر است و بعد از آن هم مراقب باشند تا فرزندان خوبي تربيت کنند و مربيان خوبي باشند.

تأثير غذاي پدر در فرزند (قبل از آميزش)

امام صادق (عليه السّلام) مي فرمايند: هر کس ناشتا يک بِه بخورد، نطفه اش پاکيزه مي شود و فرزندش نيکو مي گردد. در طب الائمه (ع) به نقل از بکير بن محمد آمده است که: نزد امام صادق (عليه السّلام) بودم که کسي به ايشان گفت: اي فرزند پيامبر خدا، گاهي فرزندي زاده مي شود ولي کم خرد و ناتوان است. فرمود: « چه چيزي تو را از خوردن تسويق باز داشته است؟ خودت بخور و همسرت را نيز به خوردن آن وادار، چرا که گوشت مي روياند و استخوان را محکم مي سازد و جز فرزند قوي بر شما زاده نمي شود.
امام کاظم (عليه السّلام) مي فرمايند: «هر کس تخم مرغ، پياز و روغن زيتون بخورد بر توان آمزش او افزوده مي شود و هر کس گوشت را با تخم مرغ بخورد استخوان فرزندش درشت خواهد شد.
و در جاي ديگر آمده است که خوردن انار شيرين مَني مرد را افزايش مي دهد و فرزند را زيبا مي گرداند.
در کتاب کافي از امام صادق (عليه السّلام) نقل شده: ايشان در حالي که به کودک زيبا مي نگريستند فرمودند: « ينبغي ان يکون ابو هذا الغلام آکل السفرجل» بايد پدر اين پسر بچه گلابي خورده باشد. همچنين روايت شده است که پيامبر (ص) گلابي اش را تکه کرد و به جعفر بن ابي طالب داد و به او فرمود: بخور! همانا گلابي رنگ را جلا مي دهد و فرزند را نيکو مي گرداند.
در کتاب طب الکبير نوشته شده است: کاسني باعث رشد و رونق حياتي در مني مي شود. هندباء (کاسني) براي افزايش فرزند مفيد است. خوردن کاسني آب کمر را افزايش داده و فرزند را نيکو و ذکور بودن را در ولد زياد مي کند. خوردن کاسني باعث زيبايي فرزند و ازدياد در ولد ذکور (پسر) خواهد شد.
حضرت علي (عليه السّلام) فرموده اند: « شير و عسل مواد حياتي را از نطفه تقويت مي کند، آنان که از نعمت فرزند محرومند، سزاوار است مخلوطي از شير و عسل را بنوشند»
و امام صادق (عليه السّلام) درباره ي زيتون مي فرمايند: « روغن زيتون نطفه مرد را زياد مي کند.»
و نيز خود حضرت در بيان خاصيت پياز مي فرمايند: « پياز سه خصلت دارد: 1- بوي دهان را پاک مي کند 2- لثه را محکم مي-نمايد 3- بر نطفه و جماع مي افزايد.»
قابل توجه است که هر چه نطفه مرد قوي تر باشد فرزند بوجود آمده سالمتر و قوي تر خواهد بود.

تغذيه در حين آميزش

در حين آميزش هيچ يک از مرد و زن مست نباشند و الکل مصرف نکرده باشند، چون موجب کمبود ويتامين D مي شود و در نتيجه استخوان بچه نرم مي گردد.
دکتر وازن معتقد است که اگر طفل خرفت و کم هوشي پيدا کرديد و توانستيد در اطراف وضع پدري يا مادري او اطلاعات صحيحي کسب کنيد، به اين نتيجه خواهيد رسيد که يکي از والدين هنگام تشکيل نطفه مست بوده است. همچنين نوع غذا ( از نظر حلال و پاک بودن) اثر فراواني دارد که لازم است در اين زمينه توجه کافي صورت گيرد.

چگونگي بسته شدن نطفه (حالات پدر و مادر)

سيستم فکري و حالات رواني پدر و مادر در حين آميزش بر روحيات فرزند مؤثر است. در پي رواياتي که بيانگر تأثيرات است به پدران و مادران سفارش شده است که حين نزديکي با وضو بوده و به ياد خدا باشند. بديهي است که ياد خدا موجب آرامش قلب مي شود و در فرزند اثر مطلوبي خواهد داشت. همچنين ميل و رغبت جنسي زوجين در زيبايي چنين و هوشمندي وي اثري قطعي خواهد نهاد. ترس و اضطراب والدين به هنگام عمل زناشويي ، بدترين تاثير را بر روي طفل مي گذارد. همانگونه که آرامش خاطر پدر و مادر تأثيري بس نيکو در فرزند مي نهد.
تأثير خستگي زياد، روي جنين کاملاً محسوس است و او را ضعيف و رنجور مي کند. در حديثي از معصومين (ع) نقل شده است که فرموده اند: « در شبي که از مسافرت بر مي گرديد و همينطور در شبي که مي خواهيد به مسافرت برويد نزديکي نکنيد.»
در ساعات اوليه ي شب با جسمي خسته و شکمي پر آميزش صورت نگيرد، بلکه در ساعات پاياني شب که خستگي جسم تا حدي زايل و شکم نيز خالي شده نزديکي انجام شود. تجربه نيز نشان داده است فرزنداني که نطفه ي آنها در ساعات پاياني شب منعقد مي-شود از هوش بيشتري برخوردارند.

مکروهات حين آميزش

در کتاب ارزشمند حليه المتقين ، ابوسعيد خدري مي گويد: رسول اکرم (ص) در وصيّت خويش به مولاي متقيان علي (عليه السّلام) مي-فرمايد:
يا علي! در اول ماه با همسر خود آميزش نکن که موجب ديوانگي ، خوره و خبط دماغ براي زن و فرزندان خواهد شد.
يا علي! بعد از پيشين (بعد از ظهر) آميزش نکن که اگر فرزندي بوجود آيد ، اَحوَل خواهد شد.
يا علي! در هنگام آميزش سخن نگو! زيرا اگر فرزندي بوجود آيد از لال بودن او ايمن نخواهد بود.
يا علي! هيچ کس در هنگام آميزش نبايد به فرج همسر خود نگاه کند، زيرا اگر نگاه کند و فرزندي بوجود آيد نابينا مي شود.
يا علي! به ياد و شهوت زن ديگري با همسرت آميزش نکن، زيرا اين موجب مي شود که فرزندي که متولد مي شود ديوانه يا مخنث باشد.
يا علي! هيچ کس نبايد در وقتي که با همسر خود در بستر خوابيده است (جُنب است) قرآن بخواند، زيرا مي ترسم که آتشي از آسمان بر آنان نازل شود و هر دو را بسوزاند.
يا علي! در زير آفتاب با همسر خود آميزش نکن، مگر اينکه پرده اي بياويزي ، زيرا آميزش در زير آفتاب موجب مي شود فرزندي که متولد مي شود پريشان و بد حال باشد تا لحظه اي که بميرد.
و نيز مکروهات ديگري هم وجود دارد که آنها را فقط نام مي-بريم:
آميزش در حضور کودکي که صحنه را مي بيند يا کلام و نفس آنها را مي شنود، به همراه داشتن انگشتري که در آن ذکر خدا يا چيزي از قرآن باشد، رو يا پشت به قبله بودن که لعنت خدا و ملائکه را در پي دارد، در بين راه و در داخل کشتي ، عريان نزديکي کردن، ايستاده نزديکي کردن، نزديکي در پشت بام، نزديکي در زير درخت ميوه دار، بين الطلوعين، شب خسوف و روز کسوف، در نيمه ي ماه و آخر ماه، شب عيد فطر، شب عيد قربان، شب نيمه ي شعبان، بين اذان و اقامه، ساعات اوليه ي شب و شبي که قصد سفر دارد.

سفارش به آميزش در اين اوقات

يا علي! در شب دوشنبه آميزش کن که اگر فرزندي به دنيا آيد حافظ قرآن و راضي به مقدرات الهي باشد.
يا علي! در شب سه شنبه با همسرت آميزش کن، زيرا اگر فرزندي متولد شود به شرف اسلام نايل مي شود. و دهانش خوشبو، دلش رحيم، دستش جوانمرد (بخشنده) و زبانش از غيبت و بهتان پاک خواهد شد.
يا علي! اگر در شب پنج شنبه جماع کني و فرزندي بوجود ايد حاکي از حاکمان شريعت يا عالمي از عالمان دين مي شود.
يا علي! اگر در روز پنج شنبه هنگامي که آفتاب در ميان آسمان باشد با زن خود آميزش کني و فرزندي به دنيا آيد شيطان به او نزديک نشود تا پير گردد و خدا به او سلامتي دين و دنيا عطا مي کند.
يا علي! اگر در شب جمعه با همسر خود آميزش کني و فرزندي به دنيا آيد خطيب و سخنگو خواهد شد.
يا علي! اگر در روز جمعه با همسر خود آميزش کني و فرزندي متولد گردد از دانايان مشهور مي شود.
يا علي! اگر در شب جمعه بعد از نماز عشاء با همسرت آميزش کني و فرزندي متولد شود از ابدال (مردان صالح و شايسته) خواهد شد.(ان شاء الله)

تأثير غذاي مادر در فرزند (بعد از آميزش)

پيامبر خدا (ص) مي فرمايند: « به زنان باردار خود خرما بدهيد که فرزند او بردبار و پاک مي شود.»
و در جاي ديگري مي فرمايند: « به زنان باردار خود کندر دهيد، چرا که کودک اگر در شکم مادر با کندر تغذيه شود، دلش استوار و عقلش افزون مي شود. اگر پسر باشد شجاع مي گردد و اگر دختر باشد سَرين او درشت مي شود و مورد علاقه ي شوهرش قرار مي گيرد.»
و نيز امام رضا (عليه السّلام) فرموده اند: « به زنان باردارتان کندر نر بدهيد که اگر در شکم او پسر باشد، هوشمند، دانا و دلير خارج مي شود و اگر دختر باشد، خوش رو و خوش خو مي گردد و سرين او بزرگ مي شود.»
پيامبر (ص) فرموده اند: « به زنان باردارتان کندر بدهيد، چرا که بر خِرَد کودک مي افزايد.»
پيامبر خدا (ص) فرموده اند: « هيچ زن بارداري نيست که خربزه با پنير بخورد ، مگر اينکه نوزادش خوش چهره و خوش خو مي گردد.» و در جاي ديگري فرمودند: « به آنها بِه بدهيد چرا که اخلاق فرزندانتان را نيکو مي گرداند.»
رسول اکرم (ص) مي فرمايند: « بوي پيامبران بوي بِه، و بوي حورالعين بوي (گياه خوش بوي) آس و بوي فرشتگان، بوي گل است و بوي دخترم فاطمه ي زهرا(س) بوي بِه و آس و گل است. خداوند هيچ پيامبر و هيچ وصي اي را برنيگيخت، مگر آنکه او بوي بِه مي داد. پس آن را بخوريد و به زنان باردارتان بدهيد که فرزندانتان زيبا مي گردد.»
در مکارم الاخلاق به نقل از پيامبر خدا (ص) آمده است که: « بِه بخوريد و به يکديگر هديه دهيد چرا که چشم را جلا مي دهد و دوستي را در دل مي روياند و فرزندان را زيبا مي کند.»

تأثير غذاي زائو در فرزند

امام علي (عليه السّلام) به نقل از رسول اکرم (ص) فرمودند: « رطب بايد نخستين چيزي باشد که زائو مي خورد چرا که خداوند متعال به مريم (پس از تولد مسيح) فرمود: «وهُزّي اِلَيکِ بِجَذعِ النَّخلَه تُسقِطا عَلَيکِ رُطَباً جَنيّاً» و تنه ي درخت خرما را به سوي خود تکان ده بر تو خرماي تازه فرو مي ريزد.
گفته شد: اي پيامبر خدا! اگر وقت رطب نباشد؟ فرمود: « هفت خرما از خرماي مدينه، اگر نبود هفت خرما از خرماي شهرهايتان. چرا که خداوند متعال مي فرمايد: « به عزت و جلال و عظمت و والايي جايگاهم سوگند، زائو روز زايمان رطب نمي خورد مگر اينکه فرزند او پسر باشد يا دختر، بردبار خواهد شد.»
و نيز امام صادق (عليه السّلام) در اين باره مي فرمايند: « به زنانتان در دوران نفاسشان بَرني دهيد تا فرزندانتان بردبار گردند».
درباره ي خرماي بَرني امام علي (عليه السّلام) مي فرمايند: « بهترين خرما، برني است از آن به زنان در دوران نفاسشان بدهيد تا فرزندانتان حکيم شوند.

حقوق فرزند (بزرگداشت تولد)

امام باقر (عليه السّلام) درباره ي تبريک به خاطر فرزند دار شدن کسي اينگونه سفارش مي کنند که به او بگوئيد: « از خدا مي خواهم که او را با تو و پس از تو جانشين شايسته ي تو قرار دهد چرا که فرزند جانشين پدر در زندگي و مرگ اوست.
امام صادق (عليه السّلام) درباره ي روز تولد مي فرمايند: « بزرگترين روز انسان، روزي است که زاده مي شود و کوچکترين روز او روزي است که مي ميرد.»
شخصي در تبريک به کسي که پسر دار شده بود، گفت: تولد فرزند سوار کار بر تو مبارک باد. امام حسن (عليه السّلام) به او فرمود: « تو چه ميداني که او سوار کار خواهد شد يا پياده؟» مرد گفت: فدايت شوم پس چه بگويم؟ فرمودند: « بگو، سپاس گزاردي بخشنده ي اين نعمت را و هديه ي خداوند بر تو مبارک باد. اميدوارم به کمال برسد و خداوند نيکي اش را روزي تو گرداند».

اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد

پيامبر خدا (ص) مي فرمايند: « براي هر کس فرزندي زاده شود بايد در گوش راست او اذان نماز و در گوش چپ او اقامه بگويد، چرا که مايه ي ايمني از شيطان رانده شده است.
امام علي (عليه السّلام) مي فرمايند: « وقتي زمان زايمان فاطمه (س) فرا رسيد. پيامبر خدا به اسماء بنت عميس و ام سلمه فرمود: « در کنارش باشيد وقتي فرزندش به دنيا آمد و گريست در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگوئيد؛ چرا که هر جا همانند اين کار انجام شود نوزاد از شيطان در امان مانده است.»
امام صادق (عليه السّلام) درباره ي آنچه هنگام ولادت نوزاد لازم است انجام شود مي فرمايند:« به ماما يا کسي که نزد نوزاد است فرمان دهيد به گوش راست او اذان بگويد تا هرگز ديوانه و جن زده نشود.»

کام برداشتن

پيامبر خدا (ص) مي فرمانيد: « کام نوزاد را با آب گرم برداريد.»
در مسند ابي يعلي به نقل از ابوموسي آمده است که: براي من پسري زاده شد. او را نزد پيامبر خدا بردم او را ابراهيم ناميد و کام او را با خرما برداشت و دعا کرد که مايه ي برکت باشد و او را به من برگرداند.
و نيز امام علي (عليه السّلام) در اين باره مي فرمايند:« کام فرزندانتان را با خرما برداريد. پيامبر (ص) با حسن و حسين ? اين گونه کرد.»
امام علي (عليه السّلام) مي فرمايند: « آگاه باشيد که اگر اهل کوفه کام فرزندانشان را با اب فرات بر مي داشتند هر آينه، پيرو ما مي شدند.»
در روايت ديگري آمده که امام باقر (عليه السّلام) فرموده اند: « کام فرزندانتان را با آب فرات و با تربت قبر امام حسين (عليه السّلام) برداريد و اگر نشد با آب باران.»
امام صادق (عليه السّلام) فرمودند: « کام فرزندانتان را با تربت امام حسين (عليه السّلام) برداريد چرا که مايه ي ايمني است.»
امام رضا (عليه السّلام) در کتاب فقه منسوب به ايشان فرموده اند:« هنگامي که فرزند زاده مي شود، کام او را اگر توانستي با آب فرات، و گر نه با عسل برداريد.»

نام گذاري (نام نيک گذاشتن)

امما کاظم (عليه السّلام) فرموده اند: « کسي خدمت پيامبر (ص) رسيد و گفت: اي پيامبر خدا! حق اين فرزند بر من چيست؟ فرمود: نام او و تربيت او را نيکو گرداني و او را در جايگاه تربيتي نيکويي قرار دهي.»
و نيز امام کاظم (عليه السّلام) در اين باره مي فرمايند: « نخستين نيکي انسان به فرزندش اين است که نام نيک بر او نهد، پس هر کدام از شما بايد نام نيک بر فرزندش بگذارد.»

برترين نامها

امام صادق (عليه السّلام) فرموده اند: « هيچ فرزندي براي ما زاده نمي شود مگر اين که او را «محمد» مي ناميم وقتي هفت روز گذشت اگر بخواهيم تغيير مي دهيم و اگر بخواهيم وا مي-گذاريم.»
پيامبر خدا (ص) فرمودند: « هرگاه فرزند را «محمد» نام نهاديد، او را اکرام کنيد و در مجلس برايش جا باز کنيد و به رويش چهره در هم نکشيد.»
امام کاظم (عليه السّلام) فرموده اند: « به خانه اي که در آن نام محمد يا احمد يا علي يا حسن يا حسين يا جعفر يا طالب يا عبدالله يا فاطمه از زنان باشد فقر وارد نمي شود.»

نامهاي نکوهيده

پيامبر خدا (ص) مي فرمايند: «فرزندانتان را حَکَم و ابوالحکم نناميد، چرا که خداوند حَکَم (داور) است.»
و نيز در جاي ديگري فرمودند: « فرزندانتان را شهاب نام نگذاريد، چرا که شهاب نامي از نامهاي دوزخ است.»
و در جاي ديگر فرمودند: « بدترين نامها ضرار، حرب و ظالم است.»
همانگونه که پدر و مادر بر گردن فرزند حق و حقوق زيادي دارند فرزند هم بر گردن پدر ومادر حقوق فراواني دارد مخصوصاً در دوران نوزادي و کودکي، اما مجال اينکه همه ي اينها (حقوق) را بيان کنيم وجود ندارد، به اين مختصر اکتفاء مي کنيم.

جمع بندي

اهميت تربيت فرزند آنقدر زياد است که بايد از سالها قبل در فکر تربيت آن باشيم و تمامي جوانب را در نظر بگيريم تا بتوانيم نسلي که در خور و شايسته است بوجود آوريم که در آينده از سربازان امام زمان بشوند. زيرا فرزند صالح گلي است از گلهاي بهشت و باقيات صالحاتي است براي پدر و مادر.
با توجه به نکاتي که قبل و بعد از بسته شدن نطفه براي پدر و بخصوص مادر لازم است بايد بتوانيم تمام قواي خود را جمع کنيم و فرزند صالحي را تربيت کنيم با عنايات امام زمان و ياري خداوند ان شاء الله.
البته تمام موراد گفته شده حائز اهميت است اما با انجام اين کارها نبايد از دعا کردن غافل بشويم زيرا همه چيز در يد قدرت و اراده ي اوست.
منابع :
1- حليه المتقين ، علامه محمد باقر بن محمد تقي مجلسي
2- حکمت نامه ي کودک ، محمدي ري شهري
3- ريحانه ي بهشتي ، سيما ميخبر
4- هنر همسرداري ، حسن صدري مازندراني
/خ