بررسي روان شناختي تماشاي فوتبال

اگرچه اين روزها بسياري از مردم براي تماشاي مسابقات جام جهاني فوتبال پاي تلويزيون هاي خود نشسته اند اما آيا تا به حال از خودتان پرسيده ايد چرا بيشتر مردان جوان به تماشاي مسابقات فوتبال تا اين حد علاقه مند هستند؟
برخي از روانشناسان معتقدند كه فوتبال نمادي از مردانگي است و برخي از مردان جوان مايلند تا از طريق تماشاي اين مسابقات مردانگي خود را به رخ زنان بكشند؛ برخي ديگر نيز بر جنبه هاي تخليه رواني آن تاكيد مي كنند. با اين همه تحقيقات اخير نشان داده است كه بيش از شصت درصد مردان در سنين 20 تا 30 سال به طور دائم به تماشاي اين مسابقات مي پردازند؛ برخي از همسران اين مردان از آنها به عنوان «معتادان فوتبال» ياد مي كنند و چنانچه فصلنامه روانشناسي ورزشي آمريكا (2004) مي نويسد اين امر در بسياري موارد گوياي واقعيت است.
در تب و تاب مسابقات جام جهاني فوتبال، كه تخمين زده مي شود حدود سه ميليارد نفر در سراسر جهان آن را از طريق تلويزيون تماشا كنند، يكي از دغدغه هاي پژوهشگران روانشناسي در چنين روزهايي بررسي تاثيرات اين مسابقات بر سطح بهداشت رواني جوامع مختلف است و هم اكنون در كشورهاي مختلف جهان مطالعات و نظرسنجي هاي گسترده اي براي درك اين تاثيرات در جريان است.

تماشاي فوتبال؛ يك هنجار اجتماعي

همواره يكي از جذاب ترين برنامه هاي تلويزيوني براي بينندگان، مسابقات فوتبال بوده است، اما اگر يك شبكه تلويزيوني بيش از حد در روند پخش مسابقه دخالت و نماهايي را حذف و يا اضافه كند اين امر به تشديد استرس و ناكامي در تخليه هيجاني بينندگان مي انجامد. بيننده تلويزيون انتظار دارد كه مانند يك فيلم سينمايي از ابتدا تا به آخر مسابقه فوتبال را با تمام حواشي آن ببيند و براي يك ساعت و نيم خود را از واقعيت هاي نامطلوب دنياي بروني رها سازد؛ اما دخل و تصرف در روند پخش مسابقه فوتبال مثلاً در هنگام پخش نماهايي از تماشاگران، باعث مي شود كه او در زماني كه براي رهايي از استرس هاي بروني به تماشاي فوتبال نشسته است، استرس هاي بروني به شكلي آزاردهنده بار ديگر خود را به او نشان دهند.
بيننده مسابقه فوتبال از تلويزيون، معمولاً دوست دارد تا اين مسابقه را به صورت دسته جمعي ببيند از همين رو اغلب مردان از همسران خود مي خواهند تا همراه آنها پاي تلويزيون بنشينند يا به خانه اقوام و دوستان مي روند. بسياري نيز به ويژه در اروپا و آسياي شرقي در محل هاي عمومي مانند رستوران ها، ميدان ها و يا كافه ها به همراه دوستان و همسايگان خود به تماشاي اين برنامه ها مي پردازند. اين امر به خوبي نشان مي دهد كه تماشاي مسابقه فوتبال يك كنش اجتماعي براي شريك شدن در احساسات و هيجانات درون گروهي است. به اين ترتيب فرد كه بخشي از گروه بينندگان نيز هست مي تواند به راحتي تمام هيجانات دروني (صرف نظر از نتيجه بازي كه عامل ديگري است) خود را تخليه و به آرامش دست يابد. او همچنين مي تواند با اعضاي گروه خود پس از پايان مسابقه به جشن و سرور بپردازد، باده گساري كند و يا اگر نتيجه برخلاف ميل وي بود به انتقاد از مربيان و بازيكنان بپردازد و حتي در روزهاي بعد در محيط كار يا منزل به اين بحث ها ادامه دهد.
بنابراين تماشاي فوتبال بخشي از فرآيند گروه گزيني اجتماعي هم هست كه تاثير متعاقب آن براي تقسيم بندي به مثلاً هواداران آبي ها يا قرمزها، برزيلي ها يا انگليسي ها و... است!

تخليه هيجاني

تماشاي يك مسابقه فوتبال چه در استاديوم و چه از طريق تلويزيون به دليل ويژگي هاي خاص آن به خوبي سبب تخليه هيجاني بيننده مي شود. اين تخليه هيجاني آن چنان كه روانشناسان اجتماعي معتقدند راه را براي فرار از استرس روزمره و ناشي از كار هفتگي باز مي كند؛ پژوهشگران دانشگاه ناتينگهام با مطالعه بر روي رفتار هواداران يك تيم محلي دريافتند كه تاثيرات مثبت تماشا و هواداري از اين تيم در كاهش چشمگير استرس روزمره در زندگي آنها كاملاً معنادار است.
علاوه بر تخليه هيجاني (كاتارسيس) هواداري از تيم محلي در بهبود روابط اجتماعي آنها به ويژه در رابطه پدر و فرزند تاثير بسزايي داشته است.
مطالعات ديگر همچنين تاثير جانبي راه اندازي كارناوال شادي بر روي ديگر افراد را در مجموع مثبت تلقي كرده است. تماشاي فوتبال مجموعه اي از احساسات اميد، اضطراب و انتظار، شادي يا ناراحتي را در بر مي گيرد و به همين دليل خلق و عاطفه تماشاگر فوتبال دائماً در نوسان است. نكته جالب در مطالعات روان شناختي هواداران فوتبال آن است كه آنچنان كه پينگل در سال 2004 گزارش داده است باخت تيم مورد علاقه تاثير رواني مخرب بسيار كمتري در ميان اغلب هواداران آن دارد. روانشناسان ورزشي دليل اين امر را كاتارسيس و كامروايي رخ نموده در حين تماشاي فوتبال مي دانند كه نوعي حالت سرخوشي و روان آسودگي در آنها پديد آورده است.
تماشاي فوتبال مي تواند به ارتباط بيشتر افراد و حتي ارتباط فيزيكي آنها مانند در آغوش كشيدن يكديگر و يا حتي افراد غريبه در هنگام خوشحالي منجر شود كه به خودي خود در بهبود روحيه افراد موثر است. احساس تعلق در يك گروه نيز از وجوه مثبت عزت نفس است. به علاوه فوتبال اين امكان را براي همه فراهم مي آورد كه خود تبديل به يك مفسر فوتبال شوند و با ديگران در كافه، كلوب، سركار، با همسايگان و يا اعضاي خانواده درباره نتيجه بحث كنند.

تاثيرات روان- تني تماشاي فوتبال

براساس يك پژوهش طولي اخير در اسكاتلند در طول برگزاري جام جهاني فوتبال در دوره هاي اخير كمترين ميزان مراجعه كنندگان به مراكز اورژانس هاي روانپزشكي در اسكاتلند ثبت شده است. مسترتون و مندر از اين تحقيقات نتيجه مي گيرند كه تاثير تماشاي مسابقات فوتبال جام جهاني بر وضعيت رواني افراد كاملاً مثبت است.
ترشح بيش از حد هورمون تستوسترون در ميان بينندگان فوتبال سبب ارضاي رواني اغلب آنها مي شود. مطالعه انجام شده در فينال جام جهاني 1994 پس از بازي ايتاليا و برزيل نشان مي دهد كه در خون تماشاگران اين بازي بيشتر از افراد عادي تستوسترون وجود داشت و هواداران تيم برنده يعني برزيل به طرز معناداري بيشتر تستوسترون داشتند. در همين حال برخي مطالعات منتشر شده در فصلنامه بين المللي روانشناسي ورزشي از جمله تحقيق جونز و شفيلد در اسكاتلند نشانگر آن است كه اگر فرآيند باخت تيم مورد علاقه هواداران طولاني شود، سبب پديداري طيف گسترده اي از سمپتوم هاي باليني بيماري هاي روان- تني و يا رواني مي شود.
منبع:www.iransalamat.com