الف ـ صفات و ويژگي‌ها
بي‌ترديد، زن داراي خصوصيات رواني‌ِ ويژه‌اي است که با داشتن آن‌ها از مردها متمايز مي‌شود که در اين جا به برخي از اين خصوصيات اشاره مي‌گردد:
1. بر خلاف آن چه در برخي از عقايد و نوشته‌ها مطرح مي‌شود، زن مقدمه وجود مرد نبوده، براي او آفريده نشده است، بلکه هر يک از زن و مرد، براي تکميل يک ديگر آفريده شده‌اند: "هُن‌َّ لِبَاس‌ٌ لَّکُم‌ْ وَأَنتُم‌ْ لِبَاس‌ٌ لَّهُن‌َّ;(بقره،187) آن‌ها لباس شما هستند و شما لباس آن‌ها ]هر دو زينت هم و سبب حفظ يک‌ديگريد[."(نظام حقوق زن در اسلام، شهيد مرتضي مطهري، ص 119، شرکت افست، چاپ نهم. )
2. از جمله ويژگي‌هاي زن آن است که وجود او براي مرد، خير و ماية سکونت و آرامش او است: "وَ مِن‌ْ ءَايَـَتِه‌ِي‌َّ أَن‌ْ خَلَق‌َ لَکُم مِّن‌ْ أَنفُسِکُم‌ْ أَزْوَ َجًا لِّتَسْکُنُوَّاْ إِلَيْهَا;(روم،21) از نشانه‌هاي او اين است که از خودتان براي شما همسراني آفريد تابه وسيله آن‌ها آرام گيريد."
3. احساسات زن از مرد جوشان‌تر است، ولي جهت‌گيري عقلي و استدلالي وي، هم‌سنگ مردان نيست.( همان، ص 163. ) اين نکته از آيه شريفه: "الرِّجَال‌ُ قَوَّ َمُون‌َ عَلَي النِّسَآء"(نسأ،34) فهميده مي‌شود.( تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 4، ص 217 و ص 347، مؤسسه اعلمي. )
4. ويژگي‌هاي ديگر زن که در احساسات او نهفته است، روحية خواسته شدن و مطلوب قرار گرفتن است; بر خلاف مرد که خصوصيت او خواستن است(شهيد مطهري;، همان، ص 163. ) اين نکته از سوره روم، آيه 21 استفاده مي‌شود.( علامه طباطبايي، همان، ص 216. )
5. جلوه‌گري و خودنمايي، از ديگر خصوصيات زن است; البته اسلام خواسته است که زن، اين غريزه طبيعي را در برابر شوهر خود ارضا کند: "وَ لاَ يُبْدِين‌َ زِينَتَهُن‌َّ إِلآ لِبُعُولَتِهِن‌َّ;(نور،31) و زينت خود را آشکار نسازند، مگر براي شوهرانشان."
ب ـ وظايف
وظايف زن نيز فراوان است که به برخي از آن‌ها اشاره مي‌شود:
1. وظيفه شوهرداري: از آيه 21 سورة روم استفاده مي‌شود که زن بايد محيط خانواده را به گونه‌اي سامان دهد که عامل آرامش شوهر خود باشد.
2. فرمان‌بري متواضعانه از شوهر: "فَالصَّـَـلِحَـَت‌ُ قَـَنِتَـَت‌ٌ;(نسأ،34) زنان صالح، متواضعند."
اين تعبير، نقطة مقابل تعبير: "والتي تخافون نشوزهن" يعني نشوز در همين آيه شريفه است. اطاعت مستمر و متواضعانه، وظيفه‌اي است که قرآن کريم، به صراحت از زن خواسته است. روشن است اين فرمان‌بري به معناي محروميت استقلال زن، در ارادة فردي خود نيست، بلکه فرمان‌بري در قلمرو حقوقي است که خداوند براي مردان، در نظر گرفته که مهم‌ترين شاخصة آن، فرمان‌بري در مسئلة زناشويي است.( تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، ج 4، ص 344، مؤسسه اعلمي. )
3. حفظ خود و اسرار و حقوق شوهر: "حَـَفِظَـَت‌ٌ لِّلْغَيْب‌ِ بِمَا حَفِظَ اللَّه;(نسأ،34) زنان صالح در غياب ]همسر خود[، اسرار و حقوق او را، يعني حقوقي که خداوند براي همسران آن‌ها قرار داده، حفظ مي‌کنند."
روشن است که مهم‌ترين شاخصة اين حفظ خود در غياب شوهر، حفظ در قلمرو مسائل ناموسي است. زن بايد در غياب شوهر، به طور کامل خود را حفظ کند، هم چنان که رازها و مسائل خصوصي شوهرش را نيز بايد نگه دار باشد.
4. رعايت پوشش واجب اسلامي: "يَـََّأَيُّهَا النَّبِي‌ُّ قُل لاِ ّ ?َزْوَ َجِکَ وَ بَنَاتِکَ وَ نِسَآءِ الْمُؤْمِنِين‌َ يُدْنِين‌َ عَلَيْهِن‌َّ مِن جَلَـَبِيبِهِن‌َّ ذَ َلِکَ أَدْنَي‌ََّ أَن يُعْرَفْن‌َ فَلاَ يُؤْذَيْن;(احزاب،59) اي پيامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو، جلباب‌ها ]روسري‌هاي بلند[ خود را بر خويش فروافکنند. اين کار، براي اين که شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند، بهتر است." در اين پوشش واجب، تنها چهره و دو دست، استثنا شده است.
5. نگه‌داري چشم‌هاي خود از نگاه‌هاي هوس آلود و حرام: "وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَـَت‌ِ يَغْضُضْن‌َ مِن‌ْ أَبْصَـَرِهِن‌َّ;(نور،31) به زنان با ايمان بگو، چشم‌هاي خود را ]از نگاه‌هاي هوس آلود[ فرو گيرند. غَض‌ّ در لغت به معناي کاهش دادن است و غَض‌ّ بصر، يعني کاهش دادن نگاه. به ديگر سخن، يعني خيره نشدن و تماشا نکردن و به اصطلاح، نظر استقلالي نيفکندن.( مسأله حجاب، شهيد مطهري، ص 138 و 139، انتشارات صدرا. )
6. طريقه سخن گفتن با نامحرمان: در قرآن کريم، دربارة شيوه سخن گفتن زنان با نامحرمان چنين آمده است: "فَلاَ تَخْضَعْن‌َ بِالْقَوْل‌ِ فَيَطْمَع‌َ الَّذِي فِي قَلْبِه‌ِي مَرَض‌ٌ;(احزاب،32) به گونه‌اي هوس‌انگيز سخن نگوييد که بيماردلان در شما طمع کنند." منظور سخن گفتن زنان همراه با خضوع است که در آيه شريفه از آن نهي شده است; يعني نازک و لطيف کردن صدا با مردان، به گونه ايکه آن‌ها دربارة زن، گمان بد کنند و تحريک شوند.( تفسير الميزان، مرحوم علامه طباطبايي، ج 16، ص 309، مؤسسه اعلمي. )
7. عدم اختلاط با مردان: قرآن کريم، به صراحت به زنان پيامبر6 مي‌فرمايد: "وَ قَرْن‌َ فِي بُيُوتِکُن‌َّ;(احزاب،33) در خانه‌هاي خود بمانيد." اگر هم گفته شود اين دستور به لحاظ مسائل سياسي و اجتماعي خاص بوده است،( مسأله حجاب، همان، ص 80. ) ولي آيات ديگري نيز بر اين مسئله، به تصريح يا به کنايه دلالت دارند: "وَ إِذَا سَأَلْتُمُوهُن‌َّ مَتَـَعًا فَسْ ?‹َلُوهُن‌َّ مِن وَرَآءِ حِجَاب‌ٍ ذَ َلِکُم‌ْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُم‌ْ وَ قُلُوبِهِن‌َّ;(احزاب،53) هنگامي که چيزي از وسايل زندگي را از آنان ]همسران پيامبر[ مي‌خواهيد، از پشت پرده بخواهيد. اين کار براي پاکي دل‌هاي شما و آنان بهتر است." روشن است که مخاطب اين سفارش، فقط همسران پيامبر6 نبوده، بلکه همة زنان را در بر مي‌گيرد.