«به جوان، جوان نگوييد بلكه بگوييد جهان.»1
واژه جوان در لغت تداعى‏كننده توانايى، بالندگى، اقتدار، سلامتى، شادابى، سرور، سرزندگى، حركت، فعاليت، جنب و جوش، خروش، جوشش، صداقت و احساسات و قطارى از اين واژه‏هاى زنده است. شايد بد نباشد بدانيم در دنياى واژه‏ها سه دسته داريم كه فرصت جوانى‏2 را تعريف مى‏كنند:

• الف) واژه‏هاى زنده و بالنده؛ مثل جوان، بهار، آب، روان، توفيق، رشد، پيروزى، عزت، افتخار، محبت، محبوبيت، مقبوليت، مشروعيت، احترام، حركت، شادابى و بالندگى.
• ب) واژه‏هاى خنثا كه در حقيقت نحوه استفاده از آن‏ها، به آن‏ها معنا مى‏دهد و تلخى يا بالندگى‏شان را ترسيم مى‏كند؛ مانند: روز، شب، ماشين، چوب، لباس.
• ج) واژه‏هاى تلخ و گزنده؛ چون پيرى، خستگى، بيابان، شكست، ذلت، طرد، بى‏احترامى، سكون، سياهى، غم، اندوه، ركود، پوچى، بى‏انگيزه‏گى، سربار، بيكار و بيمار.

برخى روان‏شناسان، مانند وين داير و فرانكل و مورفى، معتقدند كاربرد هر چه بيش‏تر يا باورمندى هر چه بالاتر به واژه‏هايى مانند خزانه واژگان زنده و بالنده بر روان آدمى اثر مثبت و فوق العاده مى‏گذارد و در صورت باور و استفاده هر چه بيش‏تر از اين واژه‏ها، آدمى به مرحله همزيستى، همنوايى يا هم‏شكلى با اين واژه‏ها
مى‏رسد و خود در دل اين واژه‏ها تجسم مى‏يابد.
از طرف ديگر، چنانچه فردى همواره با واژه‏هاى تلخ و گزنده و بازدارنده سر و كار داشته باشد و باور كند كه زندگى بيابانى است ذلت بار كه او در سياهى آن غم مى‏كارد و اندوه درو مى‏كند، رو به مرزهاى پوچى پير مى‏شود و در يك طرد بزرگ از تمام توفيقات به يك بيمار تمام عيار تبديل مى‏شود، كم كم و بعد از گذشت مدتى از زمان همان مى‏شود كه مى‏انديشد؛ چرا كه به قول روان‏شناس معاصر شاگتى گواين: «تو همانى كه مى‏انديشى.»3
حال اگر با انديشه‏هاى مثبت و واژگان زنده سر و كار داريم، بالنده مى‏شويم. و اگر با افكار پوچ و تلخ و واژگان گزنده سر و كار داشته باشيم، پژمرده مى‏شويم.
جوانى در حقيقت دورانى از عمر است كه از فرصت‏ها و توان‏ها آكنده مى‏نمايد؛ يعنى اوج توانمندى‏هاى انسان در اين سنين مى‏گذرد. شايد در مقام تشبيه بتوان اين دوران را در قالب تمثيلات زير پررنگ‏تر مطرح كرد:
از منظر و نگرش طبيعى، جوان يعنى راس قله زندگى.
از منظر زيبايى و زيبايى‏شناسى، جوان يعنى گلستان و دوران شكوفه‏دهى زندگى.
از وجه تمثيل به دريا، جوان يعنى موج و برخاستن.
از وجه تشبيه به فرود و فراز، جوانى يعنى دوره اوج‏گيرى.
از منظر گاه هوش و توان و استعداد، جوانى يعنى دوران بالاترين كشف‏ها و شدن‏ها.
از منظرگاه حركت و روان‏شدن، جوانى يعنى بالاترين سرعت و وصول به اهداف.
و از زاويه توانايى جسمى، جوانى يعنى سلامتى و شادابى.
موارد فوق و موارد مشابه همگى در حقيقت دنياى جوانى را به عنوان دنياى فرصت‏ها به ما معرفى مى‏كند. از اين رو، حضرت رسول(ص)، پيامبر رحمت و محبت، مى‏فرمايد: «عليكم بالشباب لانّهم ارق افئدة؛4 بر شما باد به جوانان [و توجه بيشتر به آنها] زيرا احساسات رقيق و قلب‏هاى حساس دارند.
جامعه ايرانى در طول تاريخ و در بعد ارزش‏ها و مبانى فكرى و علمى و عقيدتى نشان داده است كه بهترين، سالم‏ترين و فداكارترين جوانان را تربيت و به دنيا عرضه داشته است.

جوان ممتاز

جوان ممتاز داراى سه بعد مهم است:

• الف) مشورت مى‏كند.
  
• ب) تأمل مى‏كند.
  
• ج) با دقت انتخاب مى‏كند.

امروزه عقيده بر آن است كه اغلب موفقيت‏ها در دوران جوانى يا تحقق مى‏يابد و يا مقدمات تحقق آن فراهم مى‏گردد؛ فرضاً علاقه يك جوان در دوران تحصيل به تحقيق كم كم او را با اصول و فنون پژوهش و مقاله‏نويسى آشنا مى‏سازد و حتى شايد در دوران تحصيل آثار مهمى توليد كند، چه بسيار جوانانى كه در زمان تحصيل از جهت پژوهش و نگارش و تحليل به موفقيت هايى رسيده‏اند و همپاى استادان خودشان ظاهر شده‏اند. بعضى نيز در دوران تحصيل جهت كسب تجارب و فنون و نه صرفاً دانش و رموز محض مى‏كوشند و حتى پس از فراغت از تحصيل اين فرايند را ادامه مى‏دهند و منشأ خدمات و تحولات بسيار مى‏شوند. جوان ممتاز و هدفمند همواره با توكل حركت و با اميد عمل مى‏كند و فعاليت‏هايش را طبق برنامه جهت مى‏دهد؛ چرا كه به قول ادوارد دبنو: افراد بى‏برنامه و بى هدف عادت دارند آينده را تار و گذشته را مصيبت‏بار ببينند؛ لذا در تخريب خود تسليم مى‏شوند.»5
و به همين خاطر است كه توماس كارلايل مى‏نويسد: «آدمى كه نمى‏داند به كجا مى‏رود نسبت به هر بادى كه مى‏وزد موافق است.»6

جوانى و يادگيرى‏

«آنگاه كه از يادگيرى بازمانيد، به رشد خود پايان داده‏ايد.»7
در دنياى امروز بحث آموزش مادام‏العمر8 مطرح است و اين امر بايد براى جوانان عزيز يك باور و اساس قانونى به شمار رود. امروزه ياد گرفتن بيش از همه دوران‏هاى گذشته اهميت دارد. در گذشته اگر انسان به دانش‏هاى محدودى مسلط بود كفايت مى‏كرد؛ ولى در دنياى متلاطم و متحول امروز آموزش مداوم بسيار ضرورت دارد.
امروزه تنها مهارت‏هاى ارزشمند فرد مى‏تواند ضامن ادامه موفقيت و رشدش باشد. كسانى كه پيوسته مى‏آموزند و دانش و مهارت خود را افزايش مى‏دهند، بر ارزش اجتماعى خود مى‏افزايند. امروزه سه چيز در زندگى ما گريزناپذير است:

• 1- فرصت‏هاى محدود
• 2- توان‏هاى نامحدود
• 3- دگرگونى‏هاى معدود

جامعه‏هاى امروزى زير بمباران‏هاى تحولات و دگرگونى قرار دارند. پس هوشمندانه‏ترين راه اين است كه در تمام طول عمر خود پيوسته بياموزيم؛ براى همخوان شدن باوضعيت‏هاى تازه آماده شويم و به اصول زير توجه داشته باشيم: