نعمتي ارزشمند

جواني درميان الطافي که خداوند به انسان عطا کرده است ارزش بسزايي دارد . هرچند بشر درباره اهميت آن کمتر انديشيده و موفق نشده است اين مظهر رحمت و لطف پروردگارش را درک کند و در برابر آن ، سپاس گذاري راستين باشد .
در مکتب پر افتخار اسلام و در سيره و سخن و زندگي فردي و اجتماعي معصومان عليهم السلام ، توجه به نسل جوان ، بهره گيري از اين مجال و شکوفايي استعدادهاي جواني از اهميتي بسيار برخوردار است . رسول اکرم صلي الله عليه وآله ، به ابوذر غفاري توصيه کرده اند جواني را پيش پيري غنيمت شمار 1
؛ امام صادق عليه السلام در فرازي از تفسير آيه « ولا تنس نصيبک من الدنيا » ، روايت کرده اند : سلامت ، نيرومندي ،فراغت ، جواني و نشاط خود را فراموش نکن و در دنيا از آن بهره برداري کن و متوجه باش که از چنين سرمايه هاي بزرگي ، به نفع امور معنوي و آخرتي بهره ببري . 2
آري ! در فرهنگ قرآن و عترت ، دوران جواني ، روزهاي مسؤوليت و بيداري و به خود آمدن است ؛ زمان شکوفايي ، کار و تلاش . در اين روزها ، جوان بايد به سعادت خود و جامعه فکر کند و در راه خوشبختي دنيا و آخرت خويش ، گام بردارد تا بتواند چنين مجال بي نظيري را که تجديد نمي شود و بازيافت ندارد ، قدر بداند .
حضرت علي عليه السلام فرموده اند : دل جوان ، هم چون زمين خالي مهياي کشت و زرع است ؛ هر بذري در آن افکنده شود بپذيرد و بپرورد 3 و امام صادق عليه السلام ، خطاب به ابو جعفر احول در باره دعوت به حق و بنيان نهادن حکومتي عادلانه ، خاطرنشان نموده اند : به جوانان بپرداز ، زيرا زودتر از پيرها به کارهاي خير ( و امور مورد پذيرش خداوند ) روي مي آورند . 4
بنابر اين ، پيروان مکتب وحي و عترت بايد ارتباطي تنگاتنگ ، عميق ، شکل دهنده و جهت بخش با جوانان داشته باشند و بکوشند با آنان هم زبان شوند .

امام خميني ؛ هم دل و هم زبان جوانان

در ميان رهبران نهضت ها و ملت ها ، امام خميني رحمت الله عليه اسوه اي بي بديل است که با پيروي از نياکان پاکش ، از سال هاي جواني ، سجاياي اخلاقي و کرامت هاي انساني را در وجود خويش متجلي ساخت ؛ آن گاه راهنما و دليل راه مردم شد و با فيض انفاس قدسي و به مدد دم مسيحايي خود ، به قلب ها و جان ها ، زندگي و پويايي ويژه اي بخشيد و آنان را که مستعد هدايت و رهايي بودند ، از گرداب هلاکت و غرقاب نيستي ، خلاصي داده و به ساحل آرامش و نجات ، رهنمون ساخت . حضرت امام در عين حال که به تحصيل و تدريس رشته هاي گوناگون علمي ، اخلاقي ، عرفاني و ... اشتغال مي ورزيد ، همواره خدمت به دين و مهرباني بر همگان ، به ويژه جوانان را مطلوب خويش تلقي مي کرد و از هر مجالي به منظور تعالي و تکامل روح و انديشه نسل نو ، بهره مي جست و از همان آغاز رهبري خود نشان داد که مخاطبان و اميدهايش را در گهواره ها ، مدرسه ها و دانشکده ها مي جويد و مي پرورد .

جوان ؛ سرمايه معنوي کشور

آن گاه که به بازخواني پيام ها و سخنان بلند آن عزيز مي پردازيم ، درمي يابيم که حضرت امام ، از تمامي زمينه ها و مايه هاي علمي ، براي تأثيرگذاري بر روح و جان جوانان ، در مسير هدف هاي معنوي انقلاب ، بهره مند شده است . حضرت امام ، با آگاهي از جنبه هاي شخصيتي و روان شناختي اين قشر ، شرايط و مسايل فرهنگي و تحليل مباحث سياسي در حساس ترين شرايط سياسي ، جوانان را مخاطب را قرار داده است . امام عقيده داشت که جوانان ، سرمايه هاي ارزشمند معنوي يک کشورند و از همين رو بود که نگه داشت ، حفظ و رشد اين سرمايه ها را بسيار مهم تلقي مي کردند و به تکليف خطيري که در جلوگيري از خطر غفلت جوانان به عهده همگان بود ، توجه ويژه اي داشتند و اين غفلت را دو سويه مي دانستند ؛ غافل شدن جوانان از ارزش ها ، اصول و مباني ديني و اعتقادي از يک سو و غافل شدن اوليا و مسؤولان فرهنگي و فکري جامعه از نسل جوان از سوي ديگر .
امام به اصل بيداري و هشياري جوانان ، اعتقادي راسخ داشت و در موضع گيري ها ، پيام ها و مصاحبه ها و نصيحت هاي خويش ، به اين بعد توجهي ويژه داشت .

جواني ؛ فصل تعالي و کمال طلبي

حضرت امام ، به خوبي مي دانست که در دوران جواني ، روح ، عرفان ، اخلاق و معنويات ، متجلي مي شود و اين قشر جوان است که مي تواند آماده پذيرش فضيلت ها و ارزش هاي الهي باشد و زمينه هاي کمال طلبي در چنين نسلي به خوبي بروز مي کند ؛ از اين روي ، بر اين باور بود که بايد بخش قابل توجهي از سرمايه گذاري ها و برنامه ريزي هاي دست اندرکاران امر تعليم و تربيت و تلاش گران عرصه فکري و فرهنگي ، متوجه اين قشر باشد و نيز لازم است ، محور اساسي و اصلي سياست گذاري هاي فرهنگي ، اجتماعي ، سياسي و مخاطب هاي اصلي رسانه هاي جمعي ، همواره جوانان باشند .
نگاه ژرف و همراه با بصيرت سکان دار اصلي انقلاب اسلامي در امر مبارزه ، عنايت ويژه نسبت به جوانان ، مورد غفلت قرار نگيرد . در ک و شناخت راستين امام از مراتب و کمالات انسان و نيازهاي واقعي جوانان جامعه شد و حساسيت بسيار نسبت به رشد جنبه هاي روحي و معنوي ، در ميان نسل پر انرژي جوان ، سبب شد که در سال هاي نخست پيروزي انقلاب اسلامي ، تحول چشم گيري در قشر جوان جامعه پديد آيد و گروه زيادي از خداجويان رها شده از امور پست و حيواني راه سعادت خود را در تزکيه نفس و سلوک به سوي حق بجويند . نفوذ معنوي و قدرت شگرف و تأثير حيرت انگيز کلام امام ، عاشقان و دلدادگاني را در ميان جوانان پرورش داد که بسياري از اهل معنا و معزرفت ، به حال آنان غبطه مي خورند .
از سوي ديگر ، نسل جوان جامعه ،گمشده و الگوي برتر خويش را در وجود پربرکت و شخصيت جامع حضرت امام يافتند و کوشيدند به اخلاق ورفتارش اقتدا کنند و رهنمودهايش را در عرصه هاي ايستادگي ، فرهنگ و اخلاق ، به کار ببندند .

تقدير و تمجيد ويژه امام از جوانان

حضرت امام ، از خداوند ، کاميابي همه مسلمانان ، به ويژه جوانان را در از بين بردن استعمار و کارگزاران خيانت کار ، خواستار شد و بر جوانان پرشور و بيدار حوزه و دانشگاه که با قيام و استقامت خود ، وفاداري خويش را به اسلام و کشور ايران ثابت کردند ، درود فرستاد 5 و در فراز يکي از بيانات خويش فرمود : « اي جوانان ! خداوند ، پشتيبان شما باشد . من به همه شما ارادت دارم ، اخلاص دارم ، محبت دارم ، دوستي دارم . شما از خود من هستيد و من هم از خود شما . ان شاءالله موفق باشيد ، مؤيد باشيد ، جديت کنيد در تحصيل ... جديت کنيد در اين که خودتان را خوب بار بياوريد . خدا حفظتان کند ، سلامت باشيد ان شاءالله ... »6
امام ، پاکي ، لطافت روح و صفاي باطن جوان را از ويژگي هاي مهم اين قشر مي داند و از اين رو ، از جوانان مي خواهد تا چنين توانايي هايي را دارند و مي توانند در برابر مفاسد اخلاقي قيام کنند ، بيشتر به اصلاح نفس توجه کنند .
امام در بياني ديگر اميد خود را به جوانان ، چنين بروز مي دهد :
« ان شاءالله خدا اين جوان هاي ما ... که مشغول بودند از اول تا حالا و فداکاري کردند ، براي ما بري اسلام نگه دارد ، اين ها را من دعا گو هستم ، من خدمت گذار اين ها هستم » 7
امام ، قشر جوان را که چون سدي محکم در برابر دشمنان ايستادند و براي رضاي پروردگار ، فداکاري و جان فشاني و از ارزش هاي قرآني و اسلامي پاسداري کردند ، محبوب خداوند متعال مي داند 8 و چنين نيروي ارزشمندي را افتخار اسلام و سرزمين ايران معرفي مي کند .
در مجموع از بيانات و رهنمودهاي امام در ارتباط با جوانان برمي آيد که :
1. هم خود ، بيدار باشند و هم جامعه را از بي توجهي و بي تفاوتي و ناداني ، نجات دهند ؛
2. در شناسايي اسلام جديت کرده ، قرآن را بياموزند و به کار بندند و در پيشبرد آرمان هاي اسلام بکوشند ؛
3. با کمال قدرت به سوي تعالي و ترقي گام بردارند و از توطئه هاي شيطاني ، هراس به خود راه ندهند ؛
4. از اختلاف و تفرقه بپرهيزند و در تقويت اراده خود همت ورزند ؛
5. کشور را از وابستگي هاي فکري ، سياسي و اقتصادي برهانند و استقلال واقعي و همه جانبه و کاملي را به ارمغان آورند .
امام ، به نقش جوانان در به ثمر رساندن نهضت و برپايي نظام اسلامي و نيز فداکاري آنان در دفاع مقدس ، تأکيد دارد و نصيحت هاي بالا را در برهه هايي از تاريخ مطرح کرده اند تا ، نسل جوان در روند مبارزه و مقاومت و تلاش در کسب علم و ايمان ، لحظه اي غافل نشود و نيز توجه داشته باشند آن چه که موجب پيروزي در عرصه هاي گوناگون شده ، سلاح ايمان است :
« آن چه جوانان کشور ما داراي يک چنين جايگاه و منزلتي کرد ، « آن چه به آنان نيرو داد تا نهضت را به دروازه اي پيروز برسانند ، آن چه نسل جوان را در ئنياي سراسر مادي امروز هويت بخشيد و آن را به سرمنزل مقصود و عروج ، هدايت کرد ، يک چيز بود و آن ، نيروي ايمان جوانان ما به اسلام بود » 9

صفاي معنوي

امام ، پاکي ، لطافت روح و صفاي باطن جوان را از ويژگي هاي مهم اين قشر مي داند و از اين رو ، جوانان مي خواهند تا چنين توانايي هايي را دارند و مي توانند در برابر مفاسد اخلاقي قيام کنند ، بيش تر به اصطلاح نفس توجه کنند ؛ چرا که در سال هاي بالاتر ، هم قواي آدمي به تحليل رفته وهم ديگر از چنين نشاط معنوي خبري نيست .
« اين تأثير قلبي و تصور باطني ، در روزهاي جواني ، بهتر حاصل مي شود ؛ زيرا که قلب جوان ، لطيف و ساده است و صفايش بيشتر است و واردات آن کم تر و تزاحمات در آن کم تر است » 10
امام بر اين باور است که آدمي تا جوان است ، مي واند به سوي قله ايمان و پاکي گام بردارد ؛ چرا که هنوز ريشه هاي فساد در قلبش جاي نگرفته است و چنين دلي ، لطيف و ملکوتي است . از سوي ديگر ، و قتي ما چنين روزهايي را غنيمت شمرديم ، اگر هم گذشت ، ديگر جاي تأسف ندارد ؛ زيرا در راه خدا مصرف شده و آن چه در مسير حق و رضايت پروردگار بگذرد ، تازه به دست آمده است و برکت هاي آن هم هر لحظه ، روبه افزوني است . به علاوه ، در سال هاي جواني ، انسان اراده قوي دارد و مي تواند چون سدي در برابر ابتذال و فساد و شهوت بايستد و قوه جواني ، مي تواند آدمي را بر قواي شيطاني غلبه دهد :
« شما جوان ها ، بهتر مي توانيد تحصيل نفس کنيد ، شما به ملکوت نزديک تر هستيد . در شما آن ريشه هاي فساد ، کم تر است ، رشدش کم تر است . جوان ، زودتر اصلاح مي شود . حالا که جوان هستيد ، سير خودتان را بکنيد »
امام در وصيت نامه سياسي ـ الي خود تأکيد مي فرمايد ، جوانان به دليل همين ويژگي هاي معنوي ، راه انبيا و اوليا را ادامه مي دهند و در جبهه هاي نبرد حق عليه باطل ، جرعه هايي از شهادت را نوشيده اند که چنين به وجد آمده اند و سپس مي افزايد : چنين نفخه الهي ، بر آنان گوارا باد .

پي نوشت ها :

1. بحارالانوار، ج 17 ، ص 23
2. کافي ، ج 2 ، ص 454
3. نامه 31 ، نهج البلاغه
4. وافي ، ملا محسن فيض کاشاني ، ج 1 ، جزء 2 ، ص 210
5. تبيان ، دفتر 16 ، ص 3 و 4
6. صحيفه نور ، ج 5 ، ص 193
7. همان ، ج 10 ، ص 157
8. تبيان ، همان ، ص 6
9. روزنامه قدر ، شماره 3396 ، تاريخ 11 مهر 1378
10. چهل حديث ، امام خميني ، ص 272 .