نماز شكسته از احكام امتناني و تسهيلي خداوند براي مسافران است؛ اما اين كه چرا براي عبادت خداوند، شرايطي مقرر شده است، توجه به نكات ذيل مفيد است:
الف) تمام عبادات و شرايط آنها توقيفي و تعبدي است؛ يعني، از سوي خداوند است و هيچ كس حق كاستي و افزودن به آن را ندارد؛ پس همه اين شرايط، از سوي خداوند است.
ب) خداوند بهتر از هر كس مي‏داند كه راه وصول و تقرب به او چيست و چگونه مي‏توان بهتر به او نزديك شد و به سعادت و كمال رسيد. بنابراين اگر او جزء و شرطي را قرار داده و يا چيزي را حذف كرده، بر اساس مصالحي است كه بسياري از آنها فراتر از توان درك عقل بشري است و تنها خداوند بدان آگاه است.
ج) عبادات به عنوان وسيله‏اي براي نيل به كمال در نظر گرفته شده است؛ از اين رو قرآن كريم مي‏فرمايد: «يا أيها الذين آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصّابِرِينَ؛1 اي انسان‏هاي مؤمن! با استعانت از نماز و روزه به خدا نزديك شويد». در همه اعمال عبادي، قصد قربت شرط است. گرچه نيت امري است قلبي، ولي وقتي همان نيت را با عبارات و الفاظ بيان مي‏كنيم، مي‏گوييم: «قربة الي الله»، يعني اين عبادت‏ها را به عنوان وسيله‏اي براي تقرب به پيشگاه حضرت حق ـ تبارك و تعالي ـ انجام مي‏دهيم.
پس اين عبادات، زماني نقش وسيله تقرب به خدا را ايفا مي‏كنند كه با شرايط آن صورت گيرد. خداي متعال مي‏فرمايد: نماز بايد براي ياد من مي‏باشد (أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي2) و در عين حال تذكر مي‏دهد كه «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكاري؛3 در حال مستي نزديك نماز نشويد»؛ زيرا چنين نمازي غفلت‏زدا و نزديك كننده بشر به خدا نيست و نمازگزار با چنين حالتي حضور قلب ندارد و نمي‏داند كه چه مي‏كند. ازاين‏رو در ادامه همين آيه، در مقام تعليل حكم مي‏فرمايد: «حَتّي تَعْلَمُوا ما تَقُولُون».4
علت بسياري از نابساماني‏ها در جوامع اسلامي، اين است كه عبادت‏هاي مسلمانان روح ندارد و در حقيقت نماز و روزه بسياري از آنان روح ندارد، وگرنه «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ»5 در حالي كه وجود بسياري از مفاسد فردي و اجتماعي در جوامع اسلامي، غيرقابل انكار است (گرچه نسبت آن با آن چه كه در جوامع غيرالهي و غيرديني است به مراتب بسيار كمتر است).
آية‏الله مصباح يزدي در اين زمينه مي‏نويسد:
«ركن مهم همه عبادات، نيت و قصد قربت است و اين ركن، مخصوص به نماز نيست؛ بلكه هر عمل عبادي، بايد «قربة الي الله» انجام شود و داعي بر انجام آن اطاعت خدا باشد؛ چون پرستش با دل انسان بستگي دارد و به عبارت ديگر، عبادت از افعال و عناوين قصدي است. چنان كه هر گونه خم شدني علامت تعظيم نيست؛ زيرا ممكن است به قصد مسخره كردن باشد، عبادت هم صرف حركات و سكنات يا اذكار و اوراد نيست؛ بلكه بايد به خاطر اطاعت امر خدا باشد؛ پس نمازي كه براي تمرين و ياد گرفتن خوانده مي‏شود، يا براي ريا و خودنمايي يا از روي نفاق و ترس از مسلمانان يا جلب توجه ايشان، عبادت حقيقي نيست ...».6
شايد اين پرسش مطرح شود كه چرا خداي متعال، تقرب به خودش را با صرف اقدام بندگان به يك عمل عبادي با هر شكل و قالب و شرايطي كه انجام شود، قرار نداده است؛ بلكه اين تقرب با شرايط خاص حاصل مي‏شود؟ پاسخ آن ـ همان طور كه آية‏الله مصباح يزدي نوشته‏اند ـ اين است:
«حكمت اين كه خداي متعال خواسته است مردم از راه اسباب عادي به مقاصدشان برسند، اين است كه در راه تحصيل اسباب، هزاران وسيله آزمايش و تكامل اختياري براي انسان‏ها پيش مي‏آيد كه هرگز در گوشه مسجد و معبد حاصل نمي‏شود؛ چنان كه بارها گفته شد، غرض از آفريده شدن انسان در اين جهان مادي، همان است كه با اختيار و انتخاب خود راه كمال را بپيمايد و اساسا كمال حقيقي انسان، همان است كه از راه اختيار حاصل مي‏شود و انتخاب و اختيار، ميدان عمل آزاد و راه‏هاي متعدد و وسايل گوناگون آزمايش لازم دارد و هر قدر زمينه آزمايش بيشتر باشد، امكان تكامل انساني بيشتر خواهد بود. اين است كه خداي متعال به انسان امر فرموده به كار و كوشش و تلاش و فعاليت بپردازد تا در زمينه‏هاي مختلف، آزمايش خود را بدهد، و كمال اختياري خويش را به دست آورد (لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً)7 «وگرنه خداوند عاجز نبود كه روزي هر بنده‏اي را به وسيله مائده آسماني نازل كند ...»؛8 يعني، كمال ما در گرو رفتارهاي اختياري ماست و اختياري بودن رفتار، متوقف بر اين است كه گزينه‏هاي مختلف باشد كه يكي از آنها صحيح يا بهترين باشد و همين كه يكي صحيح يا بهترين است، به اين معناست كه شرط خاصي براي قبولي يا كمال آن عبادت گذاشته‏ايم.9