چرا به نماز در اسلام اين قدر اهميت داده شده و بهترين عمل و راه رستگاري و ستون دين معرفي گرديده است، در حالي كه شايد به نظر برسد اعمال ديگري چون امر به معروف و نهي از منكر و جهاد در راه خدا بيش‏تر در حفظ دين مؤثرند؟ انسان در زندگي اين جهان با توجه به «عوامل غافل كننده‏» به تذكر و يادآوري نياز دارد . بايد وسيله‏اي او را در فاصله‏هاي مختلف زماني به مبدا هستي توجه دهد، هدف آفرينش را به يادش آورد و از غرق شدن در گرداب غفلت و بي‏خبري بازش دارد . اين وظيفه مهم به عهده نماز است (34) ; به عبارت ديگر، انسان موجودي دو بعدي است و خداوند هستي‏بخش او را مركب از جسم و روح آفريده است . همان‏گونه كه وي از ابتداي خلقت جسم و ماده خويش تا پايان زندگاني در اين دنيا به افاضه از ناحيه خالق خويش نياز دارد و بدون آن لحظه‏اي درنگ نخواهد كرد، در زندگاني روحاني نيز از هنگامي كه درك و شعورش كامل شد تا پايان زندگاني به فيض‏بخشي از سوي مبدا پيدايش خويش نيازمند است تا قلبش نميرد و به زندگاني روحاني‏اش ادامه دهد; و اين مقصود جز از راه ارتباط با آفريدگار متعال حاصل نخواهد شد; و چنان كه خود فرمود و در آيات بسياري از قرآن بر آن تاكيد ورزيد: بهترين راه ارتباط با او نماز است . از اين رو، در نخستين دستورها به موسي (عليه السلام) آمده است «نماز را برپادار تا به ياد من باشي‏» (35) .
يكي از مفسران مي‏گويد: اين كه در اين آيه «ذكر» و ياد خدا را مخصوص نماز كرده بدان سبب است كه نماز برترين عملي است كه فروتني و بندگي در آن نمودار مي‏شود; و به عبارتي در نماز «ياد خداوند» تجسم پيدا مي‏كند (36) .
در چندين آيه قرآن، مهم‏ترين مساله پس از شناخت‏خداوند و ايمان به او برپا داشتن نماز شمرده شده است (37) . امام صادق (عليه السلام) نيز مي‏فرمايد: پس از شناخت‏خداوند هيچ عملي نيست كه با نماز برابري كند (38) . برخي از احاديث‏بر اين نكته تاكيد ورزيده‏اند كه نماز اساس و پايه اصلي دين و ايمان است; پايه‏اي مركزي كه در وسط خيمه قرار مي‏گيرد و اگر برداشته شود، خيمه فرو مي‏ريزد (39) .
برخي از اعمال چون امر به معروف و نهي از منكر و جهاد در راه خدا آثار بسيار دارند و بر آن‏ها تاكيد فراوان شده است; اما اگر نيك بنگريم در مي‏يابيم همه آن‏ها بسان طناب‏ها يا چوبك‏هاي اطراف خيمه‏اند . البته براي برپا ماندن خيمه به همه اين طناب‏ها و چوبك‏ها نياز است; اما آنچه انگيزه كارهاي نيك را تقويت مي‏كند و كارهاي امر به معروف و جهاد و . . . جهت مي‏دهد ياد خدا است كه بهترين قالب آن نماز است .
قرآن كريم در دو سوره مؤمنون (آيات 1 تا 11) و معارج (آيات 22 تا 34) به ترتيب شش و هشت ويژگي انسان‏هاي شايسته را برشمرده و در آغاز و انجام آن‏ها نماز را مطرح فرموده است . از نماز شروع و به نماز ختم مي‏گردد . اين آغاز و پايان نشان مي‏دهد در ميان تمام اين اوصاف توجه به نماز برترين و مهمترين آن‏ها است; چرا كه نماز مهم‏ترين رابطه مخلوق با خالق و برترين مكتب تربيت است (40) .