اين كه به وجود آمدن هر فرد از اختيار خودش خارج است، كاملاً بديهي مي‏نمايد و در مسأله «جبر و اختيار» هرگز مورد بحث نيست . آنچه در مقوله اختيار درباره‏اش بحث مي‏شود، افعال و كنش‏هاي آدمي است؛ آن هم افعال گزينشي نه همه افعال؛ زيرا برخي افعال جنبه غريزي وغير ارادي دارند؛ مانند مكيدن پستان مادر به وسيله نوزاد گرسنه . انسان در سه جهت فاقد اختيار است:
1 . اصل وجود خود
2 . برخي از كنش‏هاي غريزي
3 . نتايج قهري و تخلف‏ناپذير اعمالش
آيا من حق دارم بگويم «راضي به زندگي نيستم؛ به جبر زنده‏ام و اگر گناهي مي‏كنم كه حتماً مي‏كنم، به حساب كسي است كه مرا به زندگي مجبور كرده است؛ چون من اصلاً از تولدم راضي نيستم . اگر خداوند مرا نمي‏آفريد، گناه نمي‏كردم و مجبور نبودم آن همه عذاب آخرت را تحمل كنم؟ در پاسخ بايد گفت:
1 . انسان بدون اختيار به دنيا آمده، اما از نعمتي بي نظير به نام هستي برخوردار گشته است . خداوند با آوردن انسان از عرضه نيستي به هستي لطفي بزرگ به وي روا داشته است . ما بايد شكر گزار اين هديه باشيم .
2 . انسان در آمدن به عالم هستي مختار نبوده است؛ ولي خداوند، بر اساس لطف و رحمتش، وي را در چگونه زيستن كاملاً آزاد گذاشته است . اين خود نعمتي بس گران بهاست كه متأسفانه بشر از آن بهره نمي‏برد . بله، اگر خداوند مرا در اين زمينه نيز با اجبار روبه رو مي‏ساخت و من در كژانديشي و كژعملي يا درست انديشي و صحيح كرداري مجبور بودم، مي‏توانستم اين پرسش را مطرح كنم؛ ولي حقيقت امر چنين نيست .
اگر كسي حقيقت انسان و جايگاه و منزلت او را بشناسد چنين شكوه نمي‏كند . سخن در اين باره بسيار است . توجه به سه نكته مهم زير سبب مي‏شود انسان از بدبيني رهايي يابد:
الف) انسان گل سر سبد هستي و تاج و جوهره اصلي آن و اشرف تمام آفريده‏ها به شمار مي‏آيد و در واقع همه جهان براي او آفريده شده است . (12)