بازيهاي هوش و معماها

انجام بازيهاي هوش و مطرح معما براي فکر کردن کودک، باعث مي شود تا کودک قوه ي فکر و تخيل خود را به کار بيندازد جوانب مختلف مسأله را در نظر بگيريد و سعي در حل مسأله نمائيد.بعضي از اين بازيها و معماها به قدرت خلاقيت کودک نياز دارند و بنابراين اين قدرت را تحريک مي کنند. به اين شکل معماها و بازيهاي هوش نقش بسيار مهمي در پرورش قدرت فکر و قوه ي خلاقيت کودک دارند.
کودکي که مسائل مختلفي را به شکل بازي يا معما حل مي کند. در برخورد با مسائل زندگي، مسائل علمي و... هم به همين شکل عمل مي نمايد. او ياد گرفته است که مسأله را از زاويه هاي مختلف نگاه کند و راه حل مناسب براي آنها بيابد.
وقتي کودک معماها را حل مي کند احساس غرور مي نمايد و باور مي کند که باهوش است. وقتي کودک شما در بين ساير کودکان معماهاي مختلف مطرح مي کند و يا جواب معماهاي طرح شده را مي داند به کودکي باهوش معروف مي شود.اين مسأله نقش زيادي در تقويت اراده و نگرش مثبت کودک دارد و به اين شکل هم در رشد هوش او مؤثر است.
هر چه مي توانيد معما،سؤال هوش و... پيدا کنيد و آنها را براي کودک مطرح نمائيد. کتابهاي تقويت هوش، بازي با رياضي، بازيهاي هوشي، معماهاي هوشي، بازيهاي فکري، سؤالاتي براي تيزهوشان، آزمونهاي تيزهوشان و... را تهيه کنيد و انواع بازيها و معماها را براي کودکان خود مطرح نمائيد. گاهي سؤالات تکراري از کودک خود بپرسيد تا جواب آنها را بگوييد. همچنين کودک خود را تشويق کنيد تا با ساير دوستان خود اين معماها را مطرح کند يا اين بازيها را انجام دهد. در قسمت زير چند نمونه از بازيها و معماها را مطرح کند يا اين بازيها را انجام دهد. در قسمت زير چند نمونه از بازيها و معماها براي نمونه آورده مي شود ولي توجه کنيد که حتما کتابهايي در اين مورد تهيه نمائيد.
1- بازيهاي مثل دوز، شطرنج و... را انجام دهيد.اين بازيها را به خاطر فکر و سرگرمي انجام مي دهيد بنابراين آنها را به صورت رقابت براي برد و باخت در نياوريد.
2- با چند چوب کبريت شکل زير را درست کنيد.
حالا از کودک خواهيد که بدون اينکه يچ چوبي از علامت مساوي رد شود،کاري کند که تساوي درست شود.واب بقفه صورت زير است.
3- چهار کاغذ مچاله شد? رنگي و چهار کاغذ مچاله شد? سفيد را به شکل زير قرار دهيد.
در اين حالت تمام کاغذهاي رنگي کنار هم و تمام سفيدها هم کنار هم هستند. اکنون مي خواهيم با چهار حرکت به اين شکل که در هر حرکت مي توانيم يک دکمه را جابجا کنيم و يا دو دکم? کناري را هراه هم و بدون چرخاندن حرکت دهيم.در پايان کار دگمه ها بايد يکي در ميان به شکل زير قرار گيرند.
براي انجام اين کار چهار حرکت گفته مي شود هر جا که علامت خط چين ست دکمه ها جابجا شده و جاي آنها خالي است.
4- استفاده از تصاويري که قطعه قطعه هستند و با چيدن قطعه ها کنار هم تصوير کامل مي شود. نوعي بازي هم وجود دارد که اعداد از يک تا پانزده، هر عدد روي يک قطعه نوشته شده و اين قطعات مي توانند حرکت کنند.يک جاي خالي براي حرکت وجود دارد و بايد آنها را به هم ريخت و تنظيم کرد.
5- بازيهاي رياضي را با کودکاني که سن بالاتري دارند انجام دهيد و به آنها اين بازيها را ياد بدهيد. بهتر است ابتدا خودتان اين کار را انجام دهيد و هنگامي که کودک به يادگيري آن علاقه نشان داد بازي را به او ياد دهيد.
يک ماشين حساب به دو دست خود بدهيد و از او بخواهيد که يک عدد دو رقمي انتخاب کند و به شما نگويد. سپس به او بگوييد که به ترتيب اعمال زير را انجام دهد:
الف) رقم دهگان آن عدد را ضرب در پنج کنيد.
ب) به حاصلضرب عدد سه9 را اضافه کنيد.
ج) حاصل را در عدد دو ضرب کنيد.
د) رقم يگان آن عدد را به حاصل اضافه کنيد.
اکنون اين حاصل را بپرسيد و عدد شش را از آن کم کنيد. عدد بدست آمده همان عددي است که دوست شما انتخاب کرده است.به طور مثال شخصي عدد 57 را انتخاب مي کند. رقم دهگان آن 5 است.
الف) 25=5×5
ب)28=3+25
ج)56=2×28
اکنون رقم يکان آن 7 است را با 56 جمع مي کنيم.
63=7+56
وقتي 6 تا از 63 کم کنيم عدد 57 بدست مي آيد که همان عدد اولي است.
يکي ديگر از بازيها که در آن روز و ماه و سال تولد را مي توان بدست آورد به شکل زير است.
الف) روز تولد خود را نوشته و آن را در 100 ضرب کنيد.
ب) شماره ي ماه تولد خود را به ان اضافه کنيد.
ج) حاصل را در عدد 2 ضرب کنيد.
هـ) حاصل را در عدد 5 ضرب کنيد.
و) به حاصل عدد 8 اضافه نمائيد.
ز) حاصل را در عدد 10 ضرب کنيد.
ح) از حاصل عدد 422 را کم نمائيد.
ت) روي حاصل دو رقم سمت راست سال تولد خود را اضافه نمائيد.
اکنون اگر عدد 108 را از حاصل بدست آمده کم کنيد، از راست به چپ سال تولد،ماه تولد و روز تولد بدست مي آيد. بطور مثال تاريخ تولد کسي 2/12/1376 است. اين شخص دو رقم سمت راست سال تولد خود را که 76 است حساب مي کند و به اين ترتيب شکل تاريخ تولد او 2/12/1376 مي شود.او بايد به شکل زير عمل مي کند.
الف) 200= 100*2
ب)212 =12+200
ج)424=2*212
د)433=9+424
هـ)2165=5*433
و)2173=8+2165
ز)21730=10*2173
ح)21308=422-21730
ت)21384=76+21308
اکنون شما اين حاصل را مي پرسيد و عدد 108 را از آن کم مي کنيد.
21276=108-21384
اکنون تاريخ تولد او را بدست مي آوريد.دو رقم سمت راست، 76 سال تولد است.دو رقم مياني،12، ماه تولد او و رقم آخر، 2، روز تولد او مي باشد.
يکي يگر از بازيها با اعداد،حدس زدن صحيح عددي است که آن را نمي دانيد و يک سري عمليات رياضي روي آن انجام شده است، بازي به اين شکلها انجام مي شود.
الف) به دوست خود بگوييد که يک عدد انتخاب کند که هر چند رقمي مي خواهد باشد و آن رابه شما نگويد.
ب)10 تا به عدد انتخابي اضافه کن
ج) جواب را در عدد 2 ضرب کن
د) جواب را با عدد 100 جمع کن
هـ) جواب را بر 2 تقسيم کن
و) عدد اوليه را که انتخاب کرده اي از اين حاصل کم کن
اکنون بگوييد که جواب شما 60 شده است.دوست شما هر عددي انتخاب کرده باشد جواب او 60 مي شود.
1- از معماهاي گوناگون استفاده کنيد. به طور مثال:
سؤال: پنج سيب درختي در سبدي وجود دارد. چگونه اين پنج سيب را به پنج شخص بدهيم و يک سيب هم داخل سبد باقي بماند؟
جواب: به چهار نفر،سيب مي دهم و به شخص پنجم سيب را همراه سبد مي دهيم.
سؤال: در يک طرف رودخانه مقداري علف يک گوسفند و يک گرگ وجود دارد، يک چوپان با يک قايق مي خواهد آنها را به طرف ديگر رودخانه ببرد. او هر بار مي تواند فقط يکي از آنها را در قايق همراه خود ببرد.چگونه اين کار را انجام دهد که گرگ با گوسفند تنها نماند چرا که علفها را مي خورد؟
جواب: ابتدا گوسفند را با خود مي برد به اين شکل گرگ و علففها باقي مي مانند که گرگ علف را نمي خورد. سپس بر مي گردد و گرگ را همراه خود مي برد و گوسفند را بر مي گرداند. وقتي با گوسفند برگشت گوسفند را مي گذارد و علفها را با خود مي برد.علفها را کنار گرگ مي گذارد و بر مي گردد.اکنون گوسفند را با خود مي برد.
سؤال: يک رودخانه بسيار بزرگ وجود دارد که پل خراب شده است.
حسن کچل مي خواهد به آن طرف رودخانه برود تا موهاي خود را در سلماني آن طرف رودخانه کوتاه کند.چگونه اين کار را انجام دهد؟
جواب: حسن کچل که کچل است و مو ندارد.
سؤال: دو پسر و دو پدر وجود دارند که وقتي آنها را مي شماريم سه نفر مي شوند.چگونه ممکن است؟
جواب: يک پدر بزرگ، يک پدر، يک فرزند هستند.پدر بزرگ، پدر پدر است و پدر پدر فرزند است به اين شکل دو پدر وجود دارد،پدر فرزند پدر بزرگ است و فرزند فرزند پدر است به اين شکل دو فرزند وجود دارد و جمعا سه نفر مي شوند.
سؤال: پدر حسن سه فرزند داشت، شنگول و منگول و...
ممکن است کودک سريع بگويد حبه ي انگور ولي شما مي گوييد که خير فرزند سوم حسن است.
1- چيستانهاي مختلف بگوييد.مثلا
2- نه دست داره، نه پا داره، از همه جا خبر داره!
جواب: راديو
بالا ميره خدا ميشه، پايين ميره جدا مي شه!
جواب: نقطه
آن چيست که دوازده تماشاگر و سه بازيکن دارد؟
جواب: ساعت عقربه دار
شيرين است طعم ندارد. سنگين است وزن ندارد؟
جواب: خواب
چيستانها را مي توانيد در مورد وسايل خانه هم به کار ببريد اين کار براي تقويت حواس و تمرکز هم به کار مي رود.به طور مثال يکي از وسايل اتاق را بگو که براي خوردن به کار مي رود و شکستني است؟
اسباب بازي
تهيه ي اسباب بازيهاي مختلف براي کودک نقش مهمي در رشد فکري و پرورش قدرت خلاقيت او دارد.کودکان مخصوصا در سه سال اول زندگي به سرعت علاقه ي خود را به يک نوع اسباب بازي از دست مي دهند. آنها در اين سنين به اسباب بازيهاي متنوع و زيادي نياز دارند.
البته در اين سنين هر نوع وسيله اي مي تواند راي کودک اسباب بازي باشد.
توجه کنيد که گاهي يک اسباب بازي ساده که شباهت به چيز خاصي ندارد قوه ي خلاقيت کودک را بيشتر تحريک مي کند.به طور مثال اگر يک تکه چوب در اختيار کودک باشد.کودک آن را به جاي، عصا، شمشير، تفنگ، اسب و... به کار مي برد. در حالي که وقتي از يک شمشير لاستيکي استفاده مي کنيد اين قابليتها را ندارد.
از هر چيزي مثل يک تکه کاغذ، وسايل خانه، خمير، يک تکه چوب، آشغالهاي سبزي، مقداري عدس، يک لوله ي خودکار براي درست کردن حباب و... جهت اسباب بازي استفاده کنيد. البته براي کودک خود اسباب بازيهاي موجود در بازار را نيز تهيه کنيد.
اسباب بازيهايي که قابليت تغيير دارند مانند اسباب بازيهاي ساختماني، خمير بازي، درست کردن شکل با چيدن عدس و... را بيشتر به کار ببريد. اين اسباب بازيها مي توانند به کودک اجازه دهند تا قدرت خلاقيت خود را پرورش دهد و روي آنها آزمايش نمايد.
بازيهايي براي تقويت دقت و تمرکز
بالا بردن دقت و تمرکز، يکي از نشانه هاي بالا بودن هوش است. کسي که بتواند با دقت و تمرکز زياد کاري را انجام دهد يا به مسأله اي فکر کند،حل کردن آن برايش بسيار آسانتر است.
بازيها و تمرينهاي زيادي وجود دارد که بوسيله ي آن مي توان دقت، تمرکز و توجه را افزايش داد. انجام دادن اين تمرينات و بازيها در هر سني مفيد است.انجام آنها در سن کودکي باعث پيشرفت فوق العاده ي دقت و تمرکز مي شود. انجام آنها در سن کودکي باعث پيشرفت فوق العاده ي دقت و تمرکز مي شود. چند نمونه از اين بازيها مطرح مي شود،شما نيز مي توانيد بازيهاي بيشتري را پيدا يا طراحي کنيد.
1- بازيهايي مثل کلاغ پر،يه مرغ دارم تخم مي ذاره ـ ها گرگري ـ هپ
2- جواب غلط دادن به سؤالاتي که جواب بله و خير دارد.هر جا جواب بله است بايد خير گفت و هر جا واب خير است بايد بله گفت:
مثلا: آيا در روز آفتابي برف مي بارد ؟
بله ـ آيا برف سفيد است؟
خيرـ آيا سفيد نام يک رنگ است؟
خير ـ آيا رنگ همان جنگ است؟
بله و...
3- داستاني گفته مي شود که در آن اشتباهي وجود دارد. هنگام گفتن اشتباه کودک مي گويد(غلطه آي غلطه) و شما مي گوييد (کجاي حرفم غلطه؟) سپس کودک غلط را تصحيح مي کند.مثلا يک پدر و يک مادر و يک فرزند در خانه اي زندگي مي کردند.هر چهار نفر آنها (غلطه آي غلطه)(کجاي حرفم غلطه؟) (آنها سه نفر بودند) و...
4- مسابقه ي 20 سؤالي يا 10 سؤالي انجام دهيد. به اين شکل که يکي از وسايل خانه، نام يک کارتون يا يکي از شخصيتهاي آن، يک شغل و ... را در نظر بگيريد. کودک بايد از شما سؤالاتي بپرسد که جواب آنها بله و خير است. او پس از چند سؤال بايد به جواب برسد.
5- متني براي کودک بخوانيد که يک کلمه ي مشخص مانند برف، از، تا و...
چندين بار تکرار شده است.از کودک بخواهيد تا تعداد آنها را به شما بگويد.
6- چند شيء را در جايي بگذاريد و از کودک بخواهيد تا به آنها نگاه کند.سپس صورت خود را برگرداند و آنها را نام ببرد.
7- مسابقه ي جنگ يک بازي بسيار زيباست. کاغذي ر از وسط تا کنيد و روي جاي خط آن يک خط بکشيد.يک طرف کاغذ مربوط به شما و طرف ديگر مربوط به کودک است. هر کدام از شما چيزهايي مثل تانک، هواپيما، سرباز و... مي کشيد. تعداد افراد شما و کودک بايد يکي باشد. سپس هر کدام از شما با توجه به خط وسط به قرينه ي تجهيزات نفر مقابل در طرف خودتان يک نقطه با خودکار مي کشيد. سپس کاغذ را تا کرده و از پشت روي خود مي کشيد. جاي نقطه در طرف مقابل مي ماند که اگر درست روي نقطه ي آن تجهيزات خورده بود، آن خط مي خورد. در آخر هر کس تمام تجهيزات طرف مقابل را زده بود برنده است.
8- گاهي بازيها و کارهاي ساده اي انجام دهيد تا باعث شويد کودک هميشه به اطرافش و به حرفها و... توجه کند. مثلا با دست به چانه ي خود اشاره کنيد و بگوييد پيشانيت را اک کن.اگر کودک چانه ي خود را پاک کرده با شوخي بگوييد که گول خوردي.بعضي وقتها بگوييد اگر گفتي پيراهنت چند تا دکمه دارد يک جايزه داري.در مورد چيزهاي اطراف کودک که نياز به دقت دارد به همين شکل سؤالاتي انجام دهيد.گاهي با کودک بازي يادم ترا فراموش انجام دهيد.
بازيهايي براي پرورش خلاقيت
1- از خمير بازي،اباب بازيهاي ساختماني و... جهت ساختن چيزهايي مختلف استفاده کنيد.
2- بازي سايه انجام دهيد. سعي کنيد همراه با کودک خود با سايه ي دستهايتان که روي ديوار افتاده است شکلهاي مختلفي بسازيد.
3- قسمتي از يک داستان را بگوييد و از کودک بخواهيد تا ادامه ي آن را بگويد. مي توانيد اين بازي را در جمع انجام دهيد. به شکلي که هر شخص يک قسمت به داستان اضافه کند و به ترتيب هر کس که نتوانست چيزي اضافه کند بازنده است.
4- هر کس يک کلمه بگويد شخص ديگر کلمه اي به آن اضافه نمايد و به همين شکل ادامه دهند تا يک جمله ي کامل بوجود آيد.اگر کسي نتوانست کلمه اي اضافه کند بازنده است. البته نفر قبلي بايد بتواند جمله را کامل کند. اگر نفر قبلي نتوانست جمله را کامل کند نفر قبلي بازنده مي شود.
5- يک عکس به کودک نشان دهيد و از او بخواهيد تا در مورد آن داستاني بسازد. 6- يک شيء را نام ببريد و شروع کنيد براي آن کاربردهاي مختلف بگوييد. با کودک خود مسابقه بدهيد که چه کسي چيز بيشتري مي تواند بگويد.مثلا از خودکار چه استفاده هايي مي توان کرد.
با آن بنويسيم ـ با آن خط خطي کنيم ـ نقاشي بکشيم ـسر خود را بخارانيم ـ نوار ضبط صوت را عقب ببريم ـ آن را به موهاي خود بکشيم و با آن خودکار را بلند کنيم ـ با آن ماش شليک کنيم ـ با ان حباب درست کنيم ـ وقتي شاگردي درس نخواند معلم خودکار را بين انگشتان او بگذارد و فشار دهد ـ با آن براي تيغ خود يک دسته درست کنيم ـ از آن براي تزئين استفاده کنيم ـ وقتي مي خواهيم چيزي در زمين بکاريم با آن زمين را سوراخ کنيم ـ وقتي بچه اي گريه مي کند با آن صدا درآوريم و بچه را ساکت کنيم ـ با در خودکار سوت بزنيم ـ از در خودکار براي نوک تيرهاي کمان استفاده کنيم ـ يک بند دور خودکار بسته و براي بازي آن را بچرخانيم ـ با خودکار دست خود را رنگي کرده و به اين بهانه از کلاس درس بيرون برويم ـ هنگام دعوا با دوست خود به جاي خنجر از آن استفاده کنيم ـ براي قيافه گرفتن آن رابه جيب خود بزنيم و...
7- براي يک مسأله راه حلهاي مختلف پيشنهاد کنيد. مثلا کسي کليد در خانه ي خود را در خانه جا گذاشته است و به بيرون رفته اکنون به خانه رفته و کليد ندارد چه کار مي تواند بکند؟
يک کليد ساز بياورد و براي قفل در کليد بسازد ـ با چيزي لولاي در را باز کند ـ در را بشکند ـ از بالاي ديوار وارد خانه شود ـ تا رسيدن شخص ديگر که کليد دارد صبر کند ـ از در خانه ي همسايه به خان? آنها برود و از راه پشت بام همسايه به خانه ي خودشان برود ـ يک تونل بزند و از اين راه به خانه وارد شود. با هواپيما بالاي خانه بيايد و با چتر داخل خانه بپرد ـ يک گربه را تربيت کند که وارد خانه شود و کليد را بياورد ـ بوسيله ي پرش با نيزه خود را به داخل خانه بيندازدـ خانه را منفجر کند و يک خانه ي ديگر بسازد ـ صبر کند تا دزدي وارد خانه شود و هنگام خارج شدن به او بگويد که در خانه را نبندد و...
8- نقاشي و تئاتر نقش مهمي در پرورش قدرت خلاقيت کودک دارند.
9- جمله سازي، کلمه سازي و... يک کلمه بگوييد تا کودک هر چه مي تواند جملات مختلف با آن بسازد.يک حرف بگوييد تا کودک با آن کلمات مختلف بسازد.
10- وسايل توليد صدا براي کودک فراهم کنيد تا با آن اهنگهاي مختلف بسازد.
بازيهاي اجتماعي و آموزش نقشها
کليه ي مهارتها و کارهاي اجتماعي، شغلها، نقشهاي اجتماعي و... را به صورت بازي در آوريد و با کودک انجام دهيد يا به کودکان بگوييد که با هم اين بازيها را انجام دهند.
يکي از کودکان فروشنده شود و ديگري خريدار و هر کدام نقش خود را بازي کنند،اسم اين بازي را مغازه باز بگذاريد. به همين شکل معلم و شاگرد بازي، قايق راني، تفنگ بازي، خاله بازي و... را به کودکان ياد دهيد.
به کودک بگوييد که نقش کسي را بازي کند که با ادب است، بي ادب است، به مجلس عزاداري رفته است، با يک بزرگتر برخورد مي کند، کسي از او پول طلبکار است و ...
همه ي بازيهاي گروهي کودکان به شکل اجتماعي محسوب مي شوند. به کودکان اجازه دهيد تا براي بازيهاي خود قوانين وضع کنند، اشکالات قوانين ناقص را متوجه شوند و سعي کنند تا اشکالات آنها را برطرف نمايند.
/س