اغلب نوجوانان به مقدار کافي خواب ندارند. اين امر معمولاً به خاطر اين است که بار کاري آن‌ها زياد است و آن‌ها براي اين که به انجام همه برنامه‌هايشان برسند از خوابشان مي‌زنند.
امّا مشکلات خواب مي‌تواند بعضي از نوجوانان، مثل بهروز، را شب‌ها بيدار نگاه دارد عليرغم اين که آن‌ها واقعاً مي‌خواهند بخوابند.
شب‌هاي کم خوابي (چه به علّت اختلال خواب و چه به علّت عدم تخصيص زمان کافي براي خواب)، در طول زمان رفته رفته به «نقص خواب» مي‌انجامد. کساني که دچار نقص خواب باشند قادر به تمرکز، مطالعه و کار مؤثر نيستند. آن‌ها همچنين در معرض خطر مشکلات هيجاني، نظير افسردگي، قرار دارند.

1) در طول خواب چه اتفاقي مي‌افتد؟

شما البته متوجه نمي‌شويد امّا هنگامي که خواب هستيد، مغزتان همچنان فعال است. هنگامي که فردي به خواب مي‌رود مغزش از 5 مرحله عبور مي‌کند. اين مراحل که به مراحل 1، 2، 3، 4 و REM (حرکات سريع و پرشي کره چشم) موسومند، روي هم رفته يک چرخه خواب را تشکيل مي‌دهند. يک چرخه خواب کامل در حدود 90 تا 100 دقيقه به طول مي‌انجامد. بنابراين، درخلال يک خواب شبانه، هر فرد به طور ميانگين در حدود 4 تا 5 چرخه خواب را طي مي‌کند.
مراحل 1 و 2، دوره‌هاي خواب سبک هستند و در خلال اين دو مرحله، فرد مي‌تواند به آساني بيدار شود. در خلال اين مراحل، حرکت چشم‌ها آرام مي‌شود و نهايتاً متوقف مي‌گردد، ضربان قلب و آهنگ تنفس آرام مي‌گيرد، و دماي بدن کاهش مي‌يابد. مراحل 3 و 4، مراحل خواب عميقند. بيدار کردن فردي که در اين دو مرحله قرار دارد مشکل‌تر است و هنگامي که فرد بيدار شود غالباً براي چند دقيقه احساس ضعف و بيحالي و گيجي مي‌کند. مراحل 3 و 4، نيروبخش‌ترين و سرحال‌آورترين مراحل خوابند- همين نوع خواب است که ما به هنگام خستگي نيازمند آنيم.
مرحله آخر در چرخه خواب REM نام دارد و اين نام به خاطر حرکات سريع کره چشم که در اين مرحله اتفاق مي‌افتد، روي آن گذاشته شده است. در خلال خواب REM، برخي تغييرات فيزيکي اتفاق مي‌افتد: تنفس سريع‌تر مي‌شود، ضربان قلب تندتر مي‌شود، و عضلات دست و پا بي‌حرکت مي‌گردند. در اين مرحله خواب است که فرد واضح‌ترين و روشن‌ترين خواب را مي‌بيند.

2) چرا نوجوانان مشکل خواب دارند؟

پژوهش‌ها نشان مي‌دهد که نوجوانان به 5/8 تا 9 ساعت خواب شبانه نياز دارند. بنابراين اگر کسي مي‌خواهد صبح ساعت 6 براي رفتن به مدرسه از خواب بيدار شود بايد شب‌ها ساعت 9 به رختخواب رود. امّا مطالعات نشان مي‌دهد که بسياري از نوجوانان مثل بهروز، براي اين قدر زود خوابيدن دچار مشکل هستند. نه به دليل آن که نمي‌خواهند بخوابند بلکه به دليل اين که مغزشان به طور طبيعي سرگرم کار است و براي به رختخواب رفتن آمادگي ندارد.
در دوران بلوغ، ساعت بيولوژيک بدن تغيير مي‌کند و به نوجوان مي‌گويد که شب‌ها ديرتر بخوابد و صبح‌ها ديرتر بلند شود. اين تغيير ظاهراً به اين دليل است که هورمون ملاتونين در نوجوانان نسبت به کودکان و بزرگسالان در ساعات ديرتر شب توليد مي‌شود و اين امر، به خواب رفتن نوجوانان را دشوارتر مي‌سازد.
به اين پديده سندروم (نشانگان)تأخير در مراحل خواب گفته مي‌شود. اين عارضه با اين که بسيار شايع است امّا بر روي همه نوجوانان اثر نمي‌گذارد.
البته تغييرات در ساعت بدن، تنها دليل مشکل خواب در نوجوانان نيست. بسياري از مردم مشکل بي خوابي دارند. متداول‌ترين دليل بي خوابي استرس است امّا دلايل ديگري نظير ناراحتي‌هاي جسمي (مثل سردرد، گرفتگي بيني به هنگام سرماخوردگي)، مشکلات هيجاني (مثل مشکلات خانوادگي يا ارتباطي)، و حتي محيط خواب (مثل گرم بودن يا سرد بودن يا پر سروصدا بودن اتاق خواب) نيز براي آن وجود دارد.
همه افراد ممکن است گاهي دچار بي خوابي شوند.
امّا اگر بي خوابي به مدّت يک ماه يا بيشتر ادامه يابد، پزشکان آن را مزمن قلمداد مي‌کنند. بي خوابي مزمن ممکن است بر اثر مشکلاتي از قبيل افسردگي پديد آيد. کساني که دچار بي خوابي مزمن باشند بايد از پزشک، روان درمانگر و يا مشاور کمک بگيرند. براي برخي افراد، نگراني در مورد بي خوابي مي‌تواند وضعيت بي خوابي‌شان را خراب‌تر کند. يک دوره کوتاه بي خوابي ممکن است با مضطرب شدن فرد درباره اين که خوابش نمي‌برد يا نگراني درباره احساس خستگي در روز بعد، به يک پديده طولاني مدّت تبديل شود. پزشکان به اين پديده بي خوابي رواني- فيزيولوژيکي مي‌گويند.
? عوامل زير نيز مي‌توانند باعث مشکلات خواب در نوجوانان گردند:
ـ سندروم (نشانگان) پاهاي بيقرار و اختلال حرکت دوره‌اي دست و پا
کساني که دچار اين وضعيت‌ها باشند، به دليل حرکت‌هاي پا (و در موارد کمتري، بازو) از خواب مي‌پرند و به دليل کمبود خواب، خسته و تحريک‌پذير باقي مي‌مانند. در اختلال حرکت دوره‌اي دست و پا (PLMD)، اين گونه حرکت‌ها غيرارادي است و فرد کنترلي بر روي آن‌ها ندارد و غالباً از آن‌ها آگاه نيست. امّا درسندروم (نشانگان) پاهاي بيقرار (RLS)، فرد نوعي حس فيزيکي، مثل خارش، سوزش يا جزجز در پاهاي خود دارد. تنها راهي که فرد مي‌تواند از اين حس‌هاي مزاحم خلاصي يابد با حرکت دادن پاها (و در موارد اندکي، بازوها) است.
پزشکان مي‌توانند PLMD و RLS را درمان کنند. RLS معمولاً با رفع کمبود آهن در بدن از بين مي‌رود. در بعضي موارد نيز به نوع ديگري از دارو درماني نياز مي‌باشد.

? آپنه بازدارنده خواب

اين اختلال خواب باعث مي‌شود که فرد در حين خواب موقتاً جريان تنفسش قطع گردد. يکي از دلايل شايع آپنه بازدارنده خواب، بزرگ شدن لوزه‌ها يا ورم لوزه‌هاست (بافت‌هايي که در مجراي ارتباط دهنده بيني و حلق قرار دارند.) داشتن اضافه وزن يا چاقي نيز مي‌تواند باعث اين نوع اختلال خواب گردد.
کساني که دچار آپنه بازدارنده خواب هستند معمولاً خروپف مي‌کنند، مشکل تنفسي دارند و در طول خواب به شدّت عرق مي‌کنند. به دليل آن که اين اختلال، مانع از خواب مداوم و کافي است، فردي که دچار آن باشد در طول روز به شدّت احساس خواب آلودگي و تحريک‌پذيري مي‌کند. کساني که نشانه‌هاي آپنه بازدارنده خواب، مثل خروپف بلند يا خواب آلودگي فزاينده در طول روز، داشته باشند بايد توسط پزشک مورد معاينه و درمان قرار گيرند.

? برگشت (ريفلاکس)

بعضي افراد به بيماري برگشت اسيد معده به مري (GERD) مبتلا هستند. اين بيماري باعث نوعي حس سوزش و ناراحتي در بيمار مي‌گردد که به «سوزش سر دل» يا ترش کردگي معروف است. عوارض GERD هنگامي که فرد دراز کشيده باشد ممکن است بدتر شود. حتي چنانچه فرد متوجه احساس سوزش سر دل به هنگام خواب نشود امّا ناراحتي‌هايي که توسط اين بيماري ايجاد مي‌شود مي‌تواند با چرخه خواب تداخل نمايد.

? کابوس

اغلب نوجوانان گاهي اوقات در خواب دچار کابوس مي‌شوند امّا اگر تعداد دفعات کابوس ديدن زياد باشد مي‌تواند الگوهاي خواب را به هم زند زيرا معمولاً باعث از خواب پريدن مي‌گردد. برخي چيزها مي‌تواند کابوس ديدن در خواب را تشديد کند که از آن جمله مي‌توان به مصرف برخي داروها، الکل و مواد مخدّر اشاره کرد. و البته محروميت از خواب کافي نيز خود مي‌تواند عامل مهمي براي کابوس ديدن باشد. امّا شايع‌ترين عامل کابوس‌هاي شبانه، استرس يا اضطراب است. اگر کابوس‌ها شبانه با خواب شما تداخل دارد بهتر است با يک پزشک، روان‌درمانگر يا مشاور صحبت کنيد.

? راه رفتن در خواب

راه رفتن در خواب معمولاً براي نوجوانان به ندرت اتفاق مي‌افتد. اغلب کساني که در خواب راه مي‌روند را کودکان تشکيل مي‌دهند. راه رفتن در خواب ممکن است زمينه خانوادگي داشته باشد. اين پديده غالباً هنگامي که فرد بيمار است، تب دارد، خواب کافي نداشته و يا استرس داشته باشد روي مي‌دهد.
از آنجا که راه رفتن در خواب معمولاً براي يک فرد زياد اتفاق نمي‌افتد، غالباً به عنوان يک مشکل جدّي در نظر گرفته نمي‌شود. کساني که در خواب راه مي‌روند معمولاً خودشان به بستر باز مي‌گردند و معمولاً راه رفتن خود در خواب را به ياد نمي‌آورند. راه رفتن در خواب غالباً در خلال مراحل عميق خواب، بين مراحل 3 و4 چرخه خواب، صورت مي‌گيرد. گاهي اوقات، اين گونه افراد به کمک براي باز کردن راه (کنار گذاشتن موانع) و بازگشتن به بستر نيازمند خواهند بود. نکته قابل توجه اين است که بيدار کردن کسي که در حال راه‌روي در خواب است باعث ترساندن او مي‌شود. بنابراين بهتر است اين افراد را به آرامي به سمت بستر هدايت کرد.

? چکار بايد کرد؟

اگر شما به قدر کافي استراحت شبانه داريد ولي هنوز روزها احساس خستگي مي‌کنيد، بهتر است به پزشک مراجعه کنيد. خستگي فزاينده و مفرط مي‌تواند به دليل انواع و اقسام مشکلات سلامتي، و نه تنها کمبود خواب، باشد.
اگر پزشک به مشکل خواب مشکوک شود، سلامت کلّي و عادت‌هاي خواب شما را مورد نظر قرار خواهد داد. علاوه بر آزمايش‌هاي پزشکي، به سابقه پزشکي شما خواهد پرداخت و از شما سوالاتي درباره سابقه بيماري‌ها، داروهاي مورد مصرف، بيماري‌هاي خانوادگي، حساسيت و از اين قبيل خواهد پرسيد. همچنين پزشک ممکن است به انجام آزمايش‌هايي بپردازد تا دريابد شرايطي مانند آپنه بازدارنده خواب با خواب شما تداخل دارد يا نه.
مشکلات متفاوت خواب، درمان‌هاي متفاوتي دارند. برخي افراد با دارو و برخي با کمک روش‌هاي خاصي نظير نوردرماني (نشستن درمقابل يک منبع نور براي مدّت خاصي در هر روز) يا تمرين‌هاي ديگر، ساعت بدنشان قابل تنظيم مجدّد است.
پزشکان معمولاً نوجوانان را تشويق مي‌کنند که با تغيير سبک زندگي، به الگوها و عادت‌هاي بهتري براي خواب دست يابند. شما احتمالاً مي‌دانيد که مصرف کافئين مي‌تواند شما را بيدار نگاه دارد امّا بسياري از نوجوانان نمي‌دانند که انجام بازي‌هاي ويديويي و تماشاي تلويزيون قبل از خواب نيز مي‌تواند همين اثر را داشته باشد.
منبع: www.iransalamat.com