صدمات و آسيب هاي ورزشي در حين ورزش يا شرکت در مسابقات ورزش رخ مي دهند. در بسياري از موارد اين صدمات در اثر استفاده بيش از حد از يک عضو در يک ورزش خاص است. يکي از اين موارد اصطلاحا "زانوي دونده" يا درد پاتلو فمورال (Patello-femoral)، نوعي حالت دردناک در زانوست که معمولا در اثر دويدن به وجود مي آيد ، آسيب آرنج يا (tennis elbow) نيز نوعي صدمه ديدگي ناشي از فشار در ناحيه آرنج است که معمولا در تنيس بازان رخ مي دهد.
اين گونه آسيبها و جراحات در ميان ورزشکاران حرفه اي بسيار ديده ميشوند و بيشتر تيمهاي ورزشي کارکناني با تخصص درماني داشته و با انجمنهاي پزشکي در تماسند . با اين حال ، اين نکته که در اکثر ورزشهاي حرفه اي ، سلامت دراز مدت ورزشکار براي پيروزي هاي کوتاه مدت به خطر مي افتد ، همواره مورد بحث و جدل بوده است.

علايم آسيبهاي ورزشي

آسيبهاي ورزشي را مي توان به دو دسته کلي ناگهاني و ناشي از ضربه و صدمات دراز مدت ناشي از استفاده مکرر از عضو تقسيم کرد. بيشترين درصد صدمات در ورزشهاي برخوردي مانند فوتبال، راگبي، فوتبال استراليايي و مانند آن از دسته آسيبهاي ناگهاني هستند که از خراشها، کبوديها و کوفتگي عضلاني گرفته تا شکستگيها و صدمات ناحيه سر را دربر مي گيرند.
کبودي يا خون مردگي در اثر آسيب ديدن مويرگهاي سطحي ايجاد ميشوند. کشيدگي و کوفتگي عضله نيز در اثر پارگيهاي کوچک رشته هاي عضله و رگ به رگ شدن به معناي پارگي کوچک در رباط عضله است. واکنش بدن به اين آسيبهاي ورزشي در 5 روز اول بعد از واقعه يکسان است و در هردو آنها عضو ورم ميکند.
تمام اين آسيبهاي ناگهاني به سلولهاي سازنده بافتهاي نرم صدمه ميزند. سلولهاي مرده و مجروح موادي شيميايي ترشح ميکنند که موجب ورم آن ناحيه ميشود. مويرگها آسيب ديده پاره شده و در زير پوست خونريزي ميکنند. واکنش يک بدن نرمال به اين شکل است که يک لخته کوچک خون براي متوقف نمودن خونريزي ايجاد ميشود و اين سلولهاي مخصوص که فيبروبلاست (fibroblast)نام دارند ، کار درماني خود را با مشخص کردن محل کوفتگي آغاز مي کنند.
به اين ترتيب التهاب و ورم محل ضربه، اولين مرحله بهبودي است. بنابراين شديد بودن و طولاني شدن واکنش التهابي در مراحل اوليه، به اين معناست که روند بهبودي بيشتر طول کشيده و بازگشت به فعاليت به تعويق خواهد افتاد. درمانهاي موجود براي آسيبهاي ورزشي به گونه ايست که اين دوران را تا حد امکان کوتاه کند تا بهبودي کلي سريعتر آغاز شود.
التهاب با درد، ورم ناحيه آسيب ديده، داغ شدن محل، قرمزي و از بين رفتن قابليتهاي حرکتي همراه است.

درمانهاي اوليه

تمام آسيبهاي ورزشي بايد تحت نظارت پزشک يا فيزيوتراپ حرفه اي مورد تشخيص و درمان قرار بگيرند. اما اصول کمکهاي اوليه و کليات درمان در بيشتر اين موارد يکسان است.

• محافظت

ناحيه آسيب ديده بايد از آسيب بيشتر محافظت شود. يک قالب پلاستيکي نگهدارنده براي آسيبهاي ناحيه پا و قوزک آن بسيار مفيد است. اين وسيله مانند گچ گرفتن عضو، از حرکت و انتشار آسيب جلوگيري کرده اما به خاطر وزن سبک و اينکه ميتواند توسط بيمار بيرون آورده و مجددا استفاده شود، بسيار عملي تر است. در موارد بسيار شديد، علاوه بر اين قالب پلاستيکي، از عصا و چوب زير بغل نيز استفاده ميشود.

• استراحت

استراحت در زمان آسيب ديدگي بسيار اهميت دارد. حتي راه رفتن با پاي آسيب ديده به خصوص اگر دردناک باشد، ميتواند جراحت را بيشتر کند. داروهاي مسکن تنها با تجويز پزشک بايد مصرف شود.

• يخ

استفاده از کيسه يخ ميتواند در ميان روشهاي درماني موجود باشد. کيسه يخ را بايد هر دو ساعت يکبار به مدت 20 دقيقه بر روي محل آسيب ديده قرار داد. يخ هرگز نبايد به طور مستقيم بر روي پوست قرار گيرد زيرا موجب يخ زدگي محل ميشود. کيسه هاي يخ درد را تسکين داده و به گفته متخصصين موجب کاهش خونريزي در بافت آسيب ديده ميشود.

• ماساژ و کمپرس

قوزک يا زانوي ورم کرده نشانه آسيبهاي خاص ورزشي هستند. ورم ممکن است به دليل خونريزي در مفصل يا التهاب آن باشد. اگر اين ورم بيشتر شود ميتواند ناحيه آسيب ديده را گسترش دهد که اين موضوع موجب افزايش فراوان دوره درمان خواهد شد. کمپرس کردن اين ناحيه در مراحل ابتدايي آسيب ديدگي به کاهش تورم کمک کرده و نتيجه خوبي به بار خواهد آورد. کمپرس قوزک و مچ پا با استفاده از قالبهاي پلاستيکي داراي سلولهاي هواي قابل تورم انجام ميشود. محل متورم در قالب قرار گرفته و تورم اين بالشتکهاي ريز، محل متورم را ماساژ ميدهند. تورم زانو با زانوبند مخصوص کمپرس انجام ميشود. اين درمانها همراه با کيسه يخ نتيجه بسيار مطلوبتري خواهند داشت. • بالا بردن
اگر عضو آسيب ديده در هنگام استراحت بالا قرار نگيرد، ورم شديد و مکرر موجب طولاني شدن مدت درمان خواهد شد. اين امر به خصوص در مورد آسيبهاي زانو و قوزک پا صادق است. اگر پا در ارتفاع قرار نگيرد، جاذبه زمين موجب ميشود کايعات ميان بافتي در اطراف مچ و زانو جمع شوند. اين حالت فشار در محل را به شدت بالا برده و موجب درد شديد ميشود.
براي جلوگيري از درد مچ و قوزک و ورم بيش از حد، مچ بايد در حالت دراز کشيده يا نشسته، بالار از حد کمر قرار گيرد. اين اصول اوليه بسته به نوع آسيب، توسط درمانگر متخصصي که به کار درمان شخص پرداخته اجرا ميشوند. اين پزشک يا متخصص فيزيوتراپي دستوراتي براي اجرا در منزل نيز خواهد داد که جهت دراز کشيدن و حرکاتي که بايد از آنها اجتناب شود، از آن جمله اند.
منبع: www.farya.com