مقدمه
انسان فعاليتهاي مختلفي انجام مي‌دهد. برخي از اين فعاليتها جنبه‌هاي اختصاصي‌تر بخود مي‌گيرند و برخي فعاليتهايي عمومي هستند. برخي از اين کار کردنها تحت عنوان شغل فرد ياد مي‌شوند. در هر حال در هر لحظه که انسان کار انجام مي‌دهد، عوامل متعدي شيوه عمل و نتيجه حاصله را تحت تاثير قرار مي‌دهد. برخي از اين عوامل تاثيرات مفيد و موثري روي شيوه عمل و نحوه فعاليت او بر جاي مي‌گذارد و برخي ديگر به صورت عامل بازدارنده عمل مي‌کنند و يا سرعت عمل فرد را کاهش مي‌دهند.
هماهنگي تواناييهاي فردي با ويژگيهاي کار
زماني که بين تواناييهاي فرد و ويژگيهاي کار مورد نظر هماهنگي و همخواني وجود داشته باشد تاثير مثبتي بر شيوه عمل خواهد گذاشت. برخي از فعاليتها به تواناييها و خصوصيات ويژه‌اي نياز دارند که بدون آنها انجام کار به صورت مفيد و ثمر بخشي انجام نخواهد گرفت. فرض کنيد فردي را که بنيه جسمي قوي ندارد و قصد دارد کار سنگيني مثل جابجا کردن قطعات سنگين را انجام دهد. اين يک مثال واضح از ضرورت همخواني تواناييهاي فردي با ويژگيهاي مورد نياز براي انجام کار است. چنين تطابقي در برخي کارهاي فکري ، ظرافت و پيچيدگي بيشتري دارد.
عوامل انگيزشي در کار کردن
در بحث انگيزش گفته مي‌شود که طي جريان انگيزش نيروي لازم براي انجام کار فراهم مي‌شود. در واقع انگيزش به منزله موتور رفتاري انسان بشمار مي‌رود. از اين جهت سطح انگيزشي فرد تاثير بسيار زيادي در اقدام او به انجام کار و تداوم به انجام کار دارد. افرادي که از انگيزش کافي برخوردار نيستند يا در شروع به انجام کار مشکل دارند يا در شيوه انجام کار ضعيف و کند عمل مي‌کنند. نتيجه کار اين افراد معمولا به اندازه نتيجه کار افراد با انگيزه مفيد و سودمند نيست. افراد داراي انگيزش بالا توان بهتري در انجام کار دارند، سرعتشان بالاتر است، زودتر اقدام و شروع بکار مي‌کنند. نواقص کمتري دارند و در صورت بروز مشکل تلاش بيشتري جهت رفع نواقص مي‌کنند.
ماهيت کار به عنوان يک عامل موثر
اينکه نوع کار مورد نظر چيست؟ چه اندازه دشوار است؟ در چه مدت زماني بايد انجام گيرد و تمام شود؟ نتايج مورد نظر کدامها هستند و ... ماهيت کار را مشخص مي‌سازند. اصولا کارهايي که از درجه دشواري بالاتري برخوردار هستند، و به عبارتي کارهاي سخت تفاوتهايي از لحاظ مدت زمان مورد نياز براي اتمام کار ، نتايج مورد نظر و ... با کارهاي ساده‌تر دارند. از اين لحاظ ماهيت کار ، سخت و آسان بودن آن نيز مي‌تواند شيوه کار را تحت تاثير قرار دهد. کارهاي آسان راحت‌تر و سهل‌تر و در مدت زمان کمتري انجام داده مي‌شوند و توجه و دقت مورد نياز براي آنها کمتر است.
شرايط محيطي به عنوان عامل موثر در کار کردن
شرايط محيط نقش بسيار مهمي در انجام کارها دارد. يک کار يکسان در دو شرايط و موقعيت جداگانه مي‌تواند نتايج متفاوتي به بار مي‌آورد. عموما شرايط و موقعيتهاي محيطي مساعد براي انجام کار و متناسب با نوع کار روند انجام کار را سرعت مي‌بخشد. از عمومي‌ترين شرايط محيطي ، نور ، فضا ، سروصدا و ... است. هر چند براي برخي مشاغل شرايط محيطي ويژه و اختصاصي‌تري نياز هست. تحقيقات مختلف مربوط به حوزه روانشناسي صنعتي و سازماني نشان مي‌دهد انجام کار در محيطهاي داراي نور مناسب ، تهويه هواي مناسب و فضاي کافي تاثير مثبتي روي شيوه عمل کارگران دارد.
گروههاي کاري به عنوان عامل موثر در کار کردن
برخي از کارها بطور انفرادي انجام مي‌گيرند ولي برخي کارهاي ديگر مستلزم انجام همکاري بين دو يا چندين نفر هستند. نوع روابطي که بين افرادي که بطور مشترک در انجام کار فعاليت مي‌کنند حائز اهميت است. تحقيقات نشان مي‌دهد، نوع ويژه‌اي از روابط ، پويايي گروهي را بالا برده و بازده کاري را افزايش مي‌دهد. از اينرو ترکيب مناسب گروهها مي‌تواند نقش سازنده‌اي در بهبود و عملکرد افراد داشته باشد. اين نکته براي مديران سازمانها و محيطهاي کاري از لحاظ تشکيل گروههاي کاري قابل توجه است.
بازده کار به عنوان عامل موثر در کار کردن
روشن است کارهايي که داراي بازده مفيد و بالايي هستند با تحت تاثير قرار دادن سطح انگيزش افراد نحوه عمل و کار را تحت تاثير قرار مي‌دهند. البته چنين بازدهي زماني بيشترين تاثير را خواهد داشت که فرد از وجود چنين بازدهي آگاهي داشته باشد. زماني که فرد از نتايج کار خود به صورت پاداش مالي و ... اطلاع داشته باشد شيوه عمل او متفاوت از زماني خواهد بود که هيچگونه آگاهي از چنين مزايايي ندارد. اين مساله قابل توجه مديران کاري است که با آگاه ساختن افراد خود از نوع تشويقها و پاداشهاي مورد نظر راندمان کار را بالا ببرند. قابل توجه است فقدان آگاهي افراد از نوع تشويق مورد انتظار و ميزان آن بيشترين تاثير مخرب را در عملکرد آنها خواهد داشت نسبت به زماني که از بازده پايين کار اطلاع داشته باشند. روانشناسان اجتماعي اين مساله را با پديده توجيه توضيح داده‌اند.
/خ