ورزشکاران هميشه در تکاپوي يافتن راهي هستند که موجب برتري ايشان در رقابت‌هاي ورزشي شود. در اين ميان فرآورده‌ها و مکمل‌هاي غذايي و دارويي بيشتر جلب توجه مي‌کند. اما مشکل وقتي خود را نمايان مي‌کند که بخواهيم دنبال چنين معجوني در بازار بگرديم؛ بازاري که انباشته از فرآورده‌هاييست که اکثريت قريب به اتفاق آنها فاقد اثراتي هستند که تبليغات آن در و ديوار داروخانه‌ها و فروشگاه‌هاي ورزشي را پوشانده است. پوسترهايي که قهرمانان بدنسازي که گويا پوست بدنشان در مقابل حجم عضلات کش آمده و رگ‌هاي سطح بدنشان مانند طناب‌هاي ضخيم عضلات را محکم در بر گرفته است، در حالي نشان مي‌دهد که با اشاره، داروي موردنظر را نشان مي‌دهند تو گويي اين بدن تنومند نتيجه مصرف اين ماده بوده است. بعضي ورزشکاران جوياي نام و بي‌اطلاع نيز بي‌اختيار در نتيجه اين تبليغات به مصرف اين مواد که اکثراً گران‌قيمت نيز مي‌باشند روي مي‌آورند. موادي که بعضي انواع آنها نه تنها فرد را گريبانگير عوارض جانبي ترکيبات خود مي‌کند بلکه سطح عملکرد فعلي فرد را کاهش مي‌دهد. کمي دقت در ترکيب بعضي از اين فرآورده‌ها نشان‌دهنده طبع متضاد مواد موجود در آن نيز مي‌باشد. حال با توجه به اين نکات اين سوال پيش مي‌آيد که در مواجهه با اين حجم تبليغات دنبال چه ماده‌اي باشيم و کدام فرآورده نيروزا داراي ارزش تقويت‌کننده بهتر و عارضه کمتر مي‌باشد و در ضمن از نظر قوانين دوپينگ نيز مشکل‌زا نباشند. در ابتدا بايد مکمل غذايي، ماده نيروزا و تفاوت اين دو با هم را بدانيم:
• مکمل غذايي به ماده‌اي اطلاق مي‌شود که متخصصين تغذيه ورزشي براي رفع نيازهاي غذايي يا طبيعي فرد ورزشکار يا جبران کمبود بعضي از مواد مغذي او توصيه مي‌کنند. به عبارت ديگر اين مواد با هدف اوليه تقويت عملکرد ورزشکار توصيه نمي‌شود، هر چند مي‌توانند ورزشکار را از اين اثرات نيز بهره‌مند سازند. مايعات، مواد معدني و ويتامين‌ها از جمله اين مواد مي‌باشند.
• مواد نيروزا موادي هستند که بيش از نياز روزانه ورزشکار تجويز مي‌شوند و هدف آنها تقويت عملکرد ورزشکار بواسطه اثرات شبه‌دارويي آنها مي‌باشد. که بعضاً بدليل تأثيرات سوء بر بدن انسان، غير قانوني بوده و اصطلاحاً دوپينگ ناميده مي‌شوند.
مواد نيروزاي قانوني بر حسب نوع ورزشي که احتمالاً بر آن اثر مي‌کنند در دو دسته قرار مي‌گيرند:
- دسته اول: موادي که بر ورزش‌هاي استقامتي (هوازي) مؤثرند؛ مانند کولين، کافيين، ال‌کارنيتين، پيکولينات، گلوتامين، سولفات آهن، ويتامين اي و سي
- دسته دوم: موادي که بر ورزش‌هاي قدرتي، سرعتي(بيهوازي) مؤثرند؛ مانند کراتين، بتا اچ ام بي، کافيين، بعضي از استروييدهاي گياهي
مطالعات و تحقيقات زيادي راجع به مواد نيروزاي قانوني و نقش آنها در بهبود عملکرد ورزشي انجام شده و نتيجه اين تحقيقاتي که تاکنون منتشر گرديده مواد موجود را در سه دسته قرار مي‌دهد:
1. موادي که شواهد قطعي از تأثيرات آنها بدست آمده است:
کربوهيدرات‌ها، آب، نمک‌هاي قليايي، کافيين در ورزش‌هاي استقامتي و کراتين در ورزش‌هاي قدرتي
2. موادي که شواهد احتمالي از اثر آنها به دست آمده است:
آسپارتات، دي هيدروکسي استون پيروات، فسفات‌ها، گليسرول، ويتامين اي، ب1، ب6، ب12، آنتي اکسيدان‌ها
3. موادي که شواهد ضعيفي از اثر آنها بدست آمده است:
آمينو اسيدها، گرده گل، کارنيتين، کولين، لينولييک اسيد، دي هيدرو اپي‌آندوسترون، افدرين فروکتوز، جين سنگ، اينوزين، امگا3، اسيدهاي چرب، پلي لاکتات، يوهيمبين.
در دنباله بحث به ذکر خواص و اثرات چند نمونه از موارد فوق مي‌پردازيم.
کربوهيدرات‌ها: اين مواد قسمت اعظم رژيم غذايي روزانه (55 تا60 درصد) هر فرد عادي را تشکيل مي‌دهد. در ورزشکاران استقامتي بهتر است اين مقدار به حدود 70 درصد برسد. با مصرف کربوهيدرات 3 تا 4 ساعت قبل از تمرين و در نتيجه زياد شدن ميزان گليکوژن عضله مقدار انرژي در دسترس بيشتر شده و کارايي عضله بالاتر مي‌رود.
نمک‌هاي قليايي: با افزايش ذخيره آلکالين، ظرفيت بافري را افزايش داده و باعث کاهش اسيدوز سلولي و در نتيجه افزايش کارآيي در مراحل آخر ورزش‌هاي با طول بيش از يک دقيقه مي‌شود. ولي هيچ اختلافي در نتيجه ورزش‌هاي زير يک دقيقه با مصرف اين مواد مشاهده نشده است. مصرف اين مواد داراي عوارض جانبي همچون تهوع، اسهال، نفخ و درد شکم و تحريک‌پذيري و اسپاسم عضلاني نيز مي‌باشد.
کافيين: چون محرک آزادسازي آدرنالين مي‌باشد در ورزش‌هاي هوازي باعث افزايش مصرف اسيدهاي چرب آزاد، تجزيه بيشتر تري گليسيريد عضلات، افزايش ذخيره گليکوژن عضلاني و کاهش زمان عکس‌العمل مي‌گردد. نتيجه اين فرآيندها باعث کارآيي، برانگيختگي رواني و مقاومت بيشتر نسبت به خستگي مي‌شود. مصرف کافيين بصورت قهوه جهت نيل به اين مقصود مناسب نمي‌باشد و در مصرف ميزان‌هاي بالا نيز باعث بي‌قراري، بي‌خوابي، لرزش دست و افزايش ادرار مي‌شود. جهت تعيين دوز مصرفي بايد با پزشک مشورت شود زيرا دوز زياده از حد آن دوپينگ محسوب مي‌شود.
کراتين: در عضله بعنوان کراتين فسفات وجود دارد و موجب توليد ATP مي‌شود. مصرف خوراکي آن باعث افزايش20 درصدي در ذخيره ATP عضلاني فرد شده، کارآيي وي را در ورزش‌هاي قدرتي بالا مي‌برد. البته اگر اين دارو به همراه گلوکز مصرف شود اثربخشي بيشتري دارد.
آسپارتات: يک آمينو اسيد مي‌باشد که در تبديل آمونياک به اوره در کبد نقش دارد. افزايش آمونياک باعث خستگي مي‌شود. به نظر مي‌رسد مصرف آن با حذف آمونياک از بدن باعث کاهش خستگي شود ولي مطالعات در اين زمينه هنوز کامل نمي‌باشد.
کارنيتين: احتمالاً اين ماده باعث تسهيل اکسيداسيون ليپيدها و در نتيجه افزايش کارآيي عضله مي‌شود. ولي اين نظريه هنوز به اثبات نرسيده است.
با توجه به موارد ذکر شده ورزشکار هنگام خريد مکمل‌ها و فرآورده‌ها بايد در جدول ترکيبات ماده نيروزا بدنبال خريد ماده‌اي باشد که از لحاظ قانوني مشکلي نداشته، همچنين آن ترکيب، اثر ثابت شده و مفيد بر ورزش موردنظر او بگذارد.
منبع:http://www.academist.ir/س