فراغتي با دغدغه خيال

يکي ازمسائل بسيار مهمي که درزندگي همه ما انسان ها ودرکنار کاروفعاليت هاي روزانه ازاهميت ويژه اي برخوردار است اوقات فراغت و چگونگي گذران اين اوقات درزمان بيکاري است . البته شايد اين مقوله ازنظر بسياري ازافراد چندان مهم وبا ارزش تلقي نشود ، اما با جرات مي توان گفت همانطور که نوع شغل وميزان دقت وتوجه افراد به شغلشان درزمان انجام آن مي تواند باعث رشد وتوسعه جامعه شود ، به همان نسبت چگونگي گذران اوقات بيکاري واختصاص دادن زماني خاص به شکل درست ومنطقي به اين اوقات هم مي تواند درجاي خود باعث رشد وارتقاي تک تک افراد درزندگي شخصي واجتماعي شود . به شرطي که اشخاص تعريف درستي ازاين اوقات داشته باشند .
انجمن بين المللي جامعه شناسي فراغت ،اوقات فراغت را اين گونه تعريف مي کند : « مجموعه اي ازاشتغالات فرد که کاملا به رضايت خاطرخود ، براي استراحت ،تفريح يا به منظور توسعه اطلاعات يا آموزش غيرانتفاعي ،مشارکت اجتماعي داوطلبانه بعد ازآزاد شدن ازالزامات شغلي ،خانوادگي واجتماعي بدان مي پردازد »
البته يکي ازمواردي که نوع گذران اوقات فراغت را متفاوت مي کند جنسيت است . بدين معني که نحوه گذران اوقات فراغت درمردان ممکن است به يک شکل ودرزنان نيز به شکل ديگري انجام شود .درحال حاضر آنچه که مدنظر ماست چگونگي گذران اوقات فراغت بانوان است که نيمي ازجمعيت کشور را تشکيل مي دهند . درروزگاران گذشته که کشاورزي بنيان اقتصادي بيشتر جوامع را تشکيل مي داد ، به لحاظ ويژگي هايي که درآن دوران ديده مي شد اوقات فراغت به مفهوم امروزي وجود نداشت اما به تدريج با انقلاب صنعتي وتوسعه شهرها دوران جديدي به وجود آمد که پديده اوقات فراغت رابا خود به همراه آورد چرا که با اشتغال افراد درکارخانجات وفعاليت هاي اجتماعي درزماني خاص ازشبانه روز فرصتي رابراي آنها به وجود آورد که خارج ازساعات کاري زماني رابه خود وبراي استراحت اختصاص دهند . به مرور زمان وبا بهبود سطح زندگي ،اين پديده شکل برجسته تري به خود گرفت وازتنوع بيشتري برخوردارشد تا به امروز که درکنار ديگرجنبه هاي زندگي افراد ، به يک برنامه ريزي دقيق وحساب شده نياز دارد.
خانم « عمراني » معاون يکي ازدبيرستان هاي دخترانه دراين باره مي گويد :« فقط درزمان اوقات فراغت است که مي توان تجديد قوا کرد وانرژي تازه گرفت .اما متاسفانه براي شاغلين اين فرصت کمترپيش مي آيد . چون حضور يکسره 7 الي 8 ساعت درمحيط کار وخستگي بعد ازکارچطور مي توان به تفريح وسرگرمي که جزء اين اوقات است پرداخت . البته بيشترافراد شاغل وقتشان به همين شکل مي گذرد مگر اين که به صورت نيمه وقت ويا فقط چند روز درهفته سرکار بروند تا بتوانند وقت آزاد خود را صرف امور دلخواهشان کنند درغير اين صورت اگرزماني هم براي آنها باقي بماند بيشتر ترجيح مي دهند که به کارهاي عقب افتاده خانه رسيدگي کنند تا به فعاليتي ديگر.» درحال حاضر يکي ازمتغيرهاي اساسي که درنحوه گذران اوقات فراغت زنان نقش اساسي دارد شغل ونوع کارآنان است .ميزان ساعات کار واختصاص يافتن بيشترين ساعات روزدر محيط کارباعث شده است که فرصت کمتري براي پرداختن به اوقات فراغت باقي بماند.
« شيرين حقيقي » مسئول يکي ازباشگاه هاي ورزشي بانوان مي گويد :« هم اکنون ازميان تعداد افرادي که دراين باشگاه ثبت نام کرده اند 45 نفر خانم خانه دار و11 نفرشاغل هستند ودراين هفت سالي که من مسئول اين باشگاه بوده ام هميشه تعداد خانم هاي خانه دار بيشترين آماررابه خود اختصاص داده اند . دليل آن هم وقت آزاد آنان وبرخورداري ازفرصت هاي بيشتر است » با اينکه درجهان امروز اوقات فراغت معناي عمومي تر به خود گرفته وهمانند گذشته هاي دورفقط به طبقات ممتاز وخاص جامعه اختصاص ندارد وبه هرحال همه افراد مي توانند با برنامه ريزي مناسب ساعاتي را به خود اختصاص دهند اما بازهم به دليل يک سري موانع و مشکلات نحوه گذران آن دربين بانوان شکل هاي متفاوتي يافته است .
دکتر « فاطمه اسد ي» جامعه شناس دراين زمينه مي گويد : « اوقات فراغت را مي توان به سه نوع متفاوت گذراند که شامل رفع خستگي ، سرگرمي وتفريح وفعاليت هايي است که به نوعي باعث رشد وازدياد معلومات وآگاهي فرد مي شود. اما نحوه گذران اين اوقات براي زنان به ميزان زيادي به سطح تحصيلات وپايگاه اجتماعي آنان بستگي دارد . گذران اوقات فراغت زناني که درسطح پايين اقتصادي – اجتماعي قراردارند بيشتر به صورت جمعي وبه تعبيري خانوادگي مي گذرد . فراتر ازآن هم مي تواند گفت وگو وصحبت ،وهمچنين رفت وآمد بااقوام وهمسايگان باشد. البته درحال حاضر وجود وسايل سمعي وبصري ازديگر سرگرمي هايي است که درميان اين گروه بيشترين مخاطب را به خود اختصاص داده است . درحالي که هرچه پايگاه اجتماعي – اقتصادي زنان افزايش يابد نحوه گذران اوقات فراغت آنان بيشتر جنبه فردي پيدا مي کند . زيرا به دليل برخورداري ازامکانات مالي وفرهنگي اين امکان براي آنها بيشتر فراهم مي شود که بتوانند براي گذران اوقات فراغت خود برنامه ريزي کنند وهرآنچه را که بيشتر موردتوجه وقبول آنان است درزمان فراغت براي خود مهيا کنند. اين گروه درکناربرنامه هايي كه همراه با خانواده مي گذرانند،ساعاتي را هم براي برنامه ها وسرگرمي هاي فردي خود اختصاص مي دهند. برگزاري و شرکت درميهماني ها ودوره هاي دوستانه ، ثبت نام درکلاس هاي ورزشي وهنري متفاوت ،حضور درگروه هاي اجتماعي ،مطالعه و همچنين رفتن به سينما وتئاتر ازجمله سرگرمي هايي است که اين دسته اززنان براي خود برنامه ريزي مي کنند. يکي ازفاکتورهاي اساسي که در نحوه گذران اوقات فراغت زنان نقش اساسي دارد سن آنان است . به طوري که دختران نوجوان وجوان اوقات فراغت خود را به گونه اي متفاوت با زنان بزرگسال مي گذرانند آنان سرگرمي و تفريحاتي را براي خود انتخاب مي کنند که مطابق با سن وسليقه جواني خودشان باشد وبه همان نسبت زنان بزرگسال هم سرگرمي هايي را براي خود بر مي گزينند که با سن و سال آنان تناسب داشته باشد .البته دراين ميان نبايد مسئله وقت وزمان را ناديده گرفت. دختران جوان هنوز تشکيل زندگي نداده اند و اززمان بيشتري برخوردارند وبهتر مي توانند براي فراغت خود برنامه هايي داشته باشند . ولي زنان متاهل به دليل وظايف همسري ومادري که برعهده شان است ازوقت وزمان کمتري براي فراغت برخوردارند .پس بايد برنامه ها وسرگرمي هايي را انتخاب کنند که درکنار تنوع ، شادي وآرامشي که براي آنها به وجود مي آورند به زندگي خانوادگي شان لطمه اي نزنند.» براساس تحقيقاتي که تاکنون انجام شده بيشترين ميزان اوقات فراغت زنان درشهرهاي بزرگ صرف فعاليت هايي مانند ورزش ، مسائل مذهبي ( مثل حضور درمجالس مولودي ،سفره ، روضه خواني ومراسم عزاداري ، شرکت در ميهماني ،سيروسفر ،انجام فعاليت هاي هنري مانند نقاشي ،موسيقي ،قاليبافي ،صنايع دستي ،ثبت نام درکلاس هاي آموزشي مثل زبان ، مجمسه سازي ،معرق کاري،مطالعه درزمينه هاي مختلف مانند روزنامه ،کتاب ،مجله ، سرگرمي هايي درمنزل ازجمله تلويزيون وکامپيوتر ،ونيزسرگرمي هاي بيرون ازمنزل شامل سينما ، تئاتر وموزه مي شود . اما درشهرهاي کوچک وروستاها مهمترين نوع گذران اين اوقات براي بانوان به شکل ديد وبازديد ومهماني رفتن و مهمان پذيرفتن ونيز تماشاي تلويزيون ودنبال کردن برنامه هاي آموزشي وهنري آن است ، البته ناگفته نماند که درشهرهاي بزرگ وبا توجه به امکاناتي که درآنها ديده مي شود ، به دليل وجود مشکلات مختلف هنوزتعداد بسيار زيادي ازبانوان هستند که ازيکنواختي اوقات خود خسته شده وازنظر خودشان اوقات فراغت به معناي واقعي ندارند .
خانم « وکيلي » خانه دار دراين زمينه مي گويد :« انجام هرروزه کارهاي منزل وتکرار آنها درتمام سال ،زندگي رابراي آدم خسته کننده وکسالت آور مي کند .اما به نظرمن اگرمشکلات مالي نباشد مي توان بايک برنامه ريزي درست وبا انجام فعاليتي که مورد علاقه فرد است زندگي را از حالت تکراري درآورد . ولي متاسفانه وقتي دغدغه هاي مختلف درزندگي ،همه فکرآدم را به خود مشغول کند ديگر حوصله اي باقي نمي ماند که صرف کارديگري شود.»
وخانم « مرضيه آقايي» مسئول يکي ازهنرکده هاي آموزشي که درزمينه هنرهاي دستي فعاليت مي کند مي گويد :« من خودنيز يک زن شاغل هستم و به خوبي مي توانم شرايط زنان شاغل را درک کنم . درست است که من دريک چنين محيطي مشغول به کارم اما واقعا براي زنان شاغل کمتر فرصتي پيش مي آيد که بتوانند بعد ازساعت کاري درکلاس مورد علاقه شان ثبت نام کنند. چون بعد ازاين ساعت بيشتر بايد به امورخانه رسيدگي کنند تا فعاليتي ديگر. دراين چند سال بيشترين کارآموزان ما را زنان خانه دار تشکيل داده اند وفقط تعداد انگشت شماري از آنها ، خانم هاي شاغل بودند که دربين آنها تعدادي هم شغل هاي نيمه وقت داشته اند.»
خانم «آقايي » براين اعتقاد که « بطور کلي زنان خانه دار ازوقت آزاد بيشتري برخوردارند ولي عده اي ازآنان هم مشکلات خاص خودشان را دارند. اما گذشته ازخانه دارو شاغل در حال حاضر نحوه گذران اوقات فراغت خانم ها تا حدي طبقاتي شده است . زماني که ازوضعيت مالي بهتري برخوردارند اوقات فراغت خود را به دلخواه آن طور که دوست دارند مي گذرانند وآنهايي که درسطح متوسط وپايين هستند حتي اگر استعداد وعلاقه اي داشته باشند که دراين اوقات صرف رشد وبالندگي خود کنند مجبورند که به دليل عدم امکانات مالي هيچ گونه برنامه ريزي براي ايام فراغت خود نداشته باشند. پس به غيرازمشکلات مختلف ، مسائل مالي واقتصادي زنان نقش مهمي درچگونه گذراندن اوقات فراغت آنان دارد واين جاست که خيلي اززنان، زندگي راتکراري وخسته کننده مي دانند»
بالاخره اوقات فراغت وچگونه سپري شدن آن که درگذشته هاي دوراصلا مفهوم امروزي را نداشت با گذشت زمان ويژگي ها وشرايط زندگي که هم اکنون به خصوص درشهرهاي بزرگ ديده مي شود اين امکان را فراهم کرده که زنان به نحوه وچگونه سپري شدن اوقات بيکاري خود توجه بيشتري کنند . هرچند که شايد درعمل با مشکلاتي مواجه باشند اما به واقع دغدغه فکري بيشتر آنها چگونه گذراندن اين اوقات است . اوقاتي که نه تنها مي تواندپايه واساس آن ارتقاي توانمندي هاي آنان و همچنين به وجود آمدن تفکر خلاق درهمه زمينه هاي مختلف باشد بلکه به عنوان يک انسان توسعه يافته مي توانند نقش مهمي دررشد و تعالي جامعه خود داشته باشند.