آسم انسداد متغير و برگشت پذير راه هاي هوايي است که با التهاب و افزايش واکنش راه هاي هوايي در مقابل محرک ها همراه مي شود. يکي از چهره هاي باليني اين بيماري، آسم ايجاد شده به دنبال فعاليت فيزيکي و ورزش مي باشد.
آسم ناشي از ورزش يکي از شايع ترين مشکلات طبي در ورزشکاران است و بسياري از ورزشکاران حرفه اي موفق، مبتلا به آسم يا آسم ورزشي بوده اند و مطالعات نشان داده نسبت موفقيت آنها کمتر از افراد غيرمبتلا نمي باشد. از طرف ديگر درصد قابل توجهي از ورزشکاران بدون هيچگونه سابقه اي از بيماري آسم، در حين فعاليت ورزشي دچار علائم تنفسي شبيه به بيماران آسمي مي گردند. از آنجا که اين اختلال منحصر به مبتلايان آسم نيست و در قسمتي از افراد طبيعي هم مشاهده مي گردد، بسياري از پزشکان استفاده از واژه برونکواسپاسم ناشي از ورزش را مناسب تر مي دانند.به طور کلي از لحاظ باليني در 90-50 بيماران مبتلا به آسم، آسم ورزشي ديده مي شود. ازطرف ديگر 10 تا 20 درصد بيماراني که آسم ورزشي ثابت شده داشته اند، هيچ گونه سابقه اي از بيماري آسم نمي دهند. اين شيوع درجمعيت عادي کمتر از افراد ورزشکار مي باشد. شيوع آسم ورزشي در ساير بيماري هاي آلرژيک بيش از جمعيت عادي مي باشد.
عوامل مؤثر در بروز اين بيماري کنترل مناسب آسم، عوامل محيطي مانند آب و هواي سرد، رطوبت کم و استنشاق هواي خشک، ذرات معلق و آلاينده هاي هوا (از جمله SO2،NO2 و ازون) مي باشد. همچنين عوامل روحي مانند خستگي، بيش تمريني (Overtraining) و استرس هاي هيجاني نيز زمينه ساز بروز بيماري مي شود. از فاکتورهاي دخيل ديگر نوع ورزش، شدت و مدت ورزش مي باشد. ورزش هاي هوازي مستمر و طولاني که نيازمند تنفس عميق و سريع هستند، مانند دو و ميداني، اسکي، صحرانوردي و دوچرخه سواري جزو ورزش هاي ايجادکننده برونکواسپاسم مي باشند و فعاليت هاي بي هوازي متناوب کمتر باعث ايجاد حملات مي گردند. همچنين هر چه شدت و مدت ورزش بيشتر باشد، برونکواسپاسم حاصله نيز وخيم تر خواهد بود.
? علائم و سير باليني
سرفه شايع ترين علامت مبتلايان است. خس خس سينه، تنفس کوتاه و منقطع، درد و احساس ناراحتي قفسه سينه به هنگام ورزش يا پس از آن و نيز عملکرد ضعيف تر نسبت به زمان تمرين از ساير علائم شايع بيماري هستند که با گذشت 8-6 دقيقه از شروع ورزش و گاهي پس از توقف آن ايجاد مي شوند. از علائم ناشايع آسم ناشي از ورزش، تهوع، درد پهلو، سردرد، ضعف عمومي، احساس ناآماده بودن، فقدان انرژي (به ويژه در کودکان)، خستگي زودرس و سينه صاف کردن هاي مکرر، کرامپ هاي شکمي، درد يا ناراحتي قفسه سينه، کرامپ عضلاني به دنبال ورزش يا احساس عدم آمادگي مي باشد. کودکان خردسال ممکن است از درد معده شاکي باشند يا از شرکت در بازي شديد امتناع نمايند. درهر فردي که به دنبال ورزش و فعاليت دچار خس خس سينه، تنگي نفس يا سرفه مي شود، بايد به فکر آسم ناشي از ورزش بود اما در مواقعي که فرد داراي تظاهرات مبهم مي باشد، تشخيص قطعي بيماري، با انجام تست عملکرد تنفسي (اسپيرومتري) قبل و بعد از يک فعاليت ورزشي انجام مي شود.
پيشگيري از آسم ناشي از ورزش شامل دوبخش غيردارويي و دارويي مي باشد.
? پيشگيري غيردارويي
اجتناب ازانجام ورزش، درصورت وجود نشانه ها قبل از شروع فعاليت ورزشي
انتخاب ورزش مناسب با کمترين احتمال ظهور حملات آسم. اصلاح برنامه ورزشي تغيير در نوع، شدت و مدت ورزش
گرم کردن به ميزان کافي و القاء دوره مقاومت چند دقيقه قبل از شروع فعاليت ورزشي
? سعي به تنفس با بيني
پرهيز از فعاليت ورزشي در شرايط جوي نامتعادل (مانند هواي کمتر از10 درجه سانتي گراد و با رطوبت کم) و در هنگام آلودگي هوا و وجود مواد محرک وآلرژن
پرهيز از فعاليت ورزشي در زمان ابتلا به عفونت هاي تنفسي و کنترل مشکلات همراه نظير رينيت آلرژيک
پرهيز از موادغذايي خاص (ميگو، کرفس، بادام زميني، سفيده تخم مرغ، بادام، موز و...
استفاده از تجهيزات ورزشي مناسب مانند ماسک مخصوص
? پيشگيري دارويي
پيشگيري دارويي با استفاده از داروهاي استنشاقي پيش از انجام فعاليت ورزشي صورت مي پذيرد. براي اين منظور بهترين داروها داروهاي بتاآگونيست مي باشند متناسب با مدت ورزش و فاصله باقي مانده تا شروع ورزش از داروهاي طويل الاثر يا سريع الاثر استفاده مي شود. اين داروها هم در درمان و هم جهت پيشگيري مؤثر هستند. از مزاياي اين داروها استفاده استنشاقي آنها است و استفاده خوراکي از آنها در فعاليت هاي حرفه اي ممنوع است.
داروهاي سريع الاثر و کوتاه اثر مانند سالبوتامول را مي توان 15 دقيقه قبل از شروع فعاليت ورزشي استفاده نمود و در صورت بروز علائم نيز قابل استفاده مي باشند. اين داروها براي فعاليت هاي ورزشي به مدت حدود دو ساعت اثر پيشگيرانه دارند، دسته ديگر داروها، داروهاي سريع الاثر و طويل الاثر مانند سالمترول هستند. مدت اثر اين دارو 12-10 ساعت مي باشد. بنابراين در کساني که زمان شروع فعاليت ورزشي آنان قابل پيش بيني نمي باشد يا فعاليت ورزشي مداوم به مدت چند ساعت دارند، توصيه مي شود. اين داروها در کودکاني که در فعاليت هاي روزانه خصوصاً در مدرسه فعاليت بدني مداوم و نسبتاً طولاني دارند و همچنين ورزشکاران شرکت کننده در ورزش هاي استقامتي، کانديداهاي خوبي براي دريافت اين دارو مي باشند. داروهاي ديراثر و طويل الاثر مانند فورمترول بيشتر در ورزشکاران آسمي و کودکان مبتلا به آسم کاربرد داشته و باعث بهبود کيفيت زندگي و فعاليت هاي ورزشي فرد مي شود.از داروهاي مؤثر ديگر در پيشگيري از EIA کرومولين سديم و ندوکروميل (Nedocromil) مي باشند که به صورت استنشاقي مصرف مي شوند. اين داروها بيشتر در افرادي توصيه مي گردند که درحالت عادي علامتي از بيماري آسم ندارند.
در صورت رعايت اصول پيشگيري دارويي وغيردارويي و استفاده از ورزش مناسب، موفقيت پيشگيري از آسم حين ورزش 90 درصد مي باشد. در صورت عدم موفقيت دراين زمينه، بايد دوز داروي مصرفي تعديل شده يا تشخيص آسم مجدداً مورد ارزيابي قرار گيرد.
بعضي از ورزش ها خطر بالاتري براي ايجاد علائم بيماري ايجاد مي نمايند و بر اين مبنا ورزش ها به دو دسته تقسيم مي شوند:
? ورزش هاي آسموژنيک: اين ورزش ها شامل دوي استقامت، دوچرخه سواري، بسکتبال، فوتبال امريکايي، راگبي، هاکي روي يخ، اسکيت روي يخ و اسکي مي باشند.
? ورزش هايي که با خطر کمتر بروز آسم همراه هستند شامل شنا، شيرجه، دوي سرعت، بوکس، کاراته، تنيس، هندبال، راکت بال، ژيمناستيک، گلف، فوتبال، بيس بال، کشتي و واترپلو مي باشند.
? ورزش هاي آبي عموماً کمتر آسموژنيک هستند که شايد علت آن استنشاق هواي مرطوب باشد که باعث تحريک کمتر مجاري هوايي فرد مستعد مي شود. با اين حال کلر استخرها ممکن است به شکل يک محرک شيميايي براي ايجاد برونکو اسپاسم در افراد حساس عمل کند، هر چند که ميزان کلرين استخر در محدوده استاندارد بي خطر براي شناي تفريحي باشد.
کاهش فعاليت فيزيکي در بيماران آسمي (خصوصاً کودکان) شاخص مهم در پيش بيني سير وخامت بيماري مي باشد. از طرف ديگر غلبه بر علائم آسم حين ورزش يک ضرورت براي موفقيت در درمان آسم مي باشد. به عبارت ديگر اگر بخواهيم ميزان موفقيت درکنترل حملات آسم را بالا ببريم، بايد بتوانيم نظر بيمار را براي شرکت وي در فعاليت هاي ورزشي ترغيب نماييم. ورزش هم از طريق ايجاد هماهنگي بين سيستم قلبي عروقي و سيستم حرکتي و هم از طريق رفع اختلالات رواني و ايجاد حس اعتماد به نفس در بيمار باعث کنترل و کاهش حملات آسم خواهد شد. در ضمن فرد بيمار با کسب تجربه موفق در کنترل علائم حين ورزش، نسبت به کنترل بيماري آسم خود نيز اميدوارتر خواهد شد. هر چه شدت بيماري آسم بيشتر باشد، تأثير ورزش در کنترل آن زيادتر خواهد بود و در بيماران با آسم خفيف تأثير فعاليت ورزشي در کنترل بيماري در حد افراد سالم مي باشد.
منبع:www.vista.ir /ن