آداب شير دادن
براي اين که کودک از شير تميز و بهداشتي تغذيه کند, لازم است که مادران اموري را رعايت کننند تا کودک از سلامت جسمي برخوردار شود. اکنون به آداب شير دادن مي‌پردازيم.
مادر بايد پيش از شير دادن به کودک خويش با پنبه‌اي که به آب گرم خيس شده باشد, پستان‌هاي خود را پاک کند و ا گر در نوک پستان ترکي باشد, چون محل جمع شدن ميکروب‌هاست, بايد در تميز کردن آن بيش‌تر دقت کند؛ زيرا در غير اين صورت شير به وسيله ميکروب‌ها آلوده شده, موجب ناراحتي و بيماري کودک مي‌شود.
هنگام شيردادن بايد کودک به طور افقي در آغوش مادر خوابانده شود و سرش قدري متمايل به عقب باشد و آن گاه پستان در دهان او گذاشته و مقداري فشار دهد تا کم کم کودک شروع به خودن شير کند. هم چنين مادر بايد مراقب باشد تا تمام پستان در محوطه لب و دهان کودک قرار نگيرد؛ زيرا قرار گرفتن پستان در جلوي بيني کودک, مانع تنفس کودک خواهد شد و در اين صورت نوزاد براي تنفس پستان را رها مي‌کند و هوا را فرو مي‌برد و اين سبب ناراحتي براي او مي‌شود.
مادران در هنگام شيردادن بايد متوجه شير خوردن باشند و به گلوي کودک نگاه کنند.
اگر کودک مشغول شير خوردن باشد, گلويش تکان مي‌خورد و صداي قورت دادن شير شنيده مي‌شود.
اين توجه مادر به کودک به اين علت است که گاهي کودک را خواب مي‌برد که در عين حال مادر بايد به آرامي کودک را بيدار کند و بعد به او شير دهد. در روز‌هاي آغازين شير دادن, پستان‌هاي زن درد مي‌گيرند, ولي اين درد به زودي قطع مي‌شود. مادران بايد توجه داشته باشند که همواره شير پستان‌هاي خود را خارج کنند تا ماک در آن‌ها جمع نشود که اين عمل موجب بيماري در پستان‌ها شود و گاهي منجر به عمل جراحي مي‌شود.
وقتي که کودک نتواند تنفس کند, پستان مادر را رها مي‌کند و ديگر نمي‌تواند آن را بمکند, در اين حال, بايد کودک را در دست راست گرفته و چندين بار آهسته او را به هوا انداخت تا آروغ بزند و راه نفس او باز شود و بار ديگر پستان را به دهان بگيرد.
مادر بايد تعادل در شير دادن از پستان‌هايش رعايت کند و هر کدام شير بيشتري دارد, آن را در دهان کودک بگذارد و در صورت مساوي بودن شير پستان‌ها کودک را به تناوب از هر دو شير دهد.
نبايد پستان مدت زيادي در دهان کودک بماند,زيرا موجب مي‌شود که دچار فشار شده و نوک آن ترک بخورد و موجب ناراحتي مادر شود.
همچنين نبايد کودک زياد شير بخورد, زيرا روده‌هاي او درد خواهد گرفت و کودک را مبتلا به اسهال و استفراغ مي‌کند.
در هر بار شيردادن, بايد پستان کاملاً از شير خالي شود و اگر کودک تمام شير را نخورد, بايد شير پستان را در ظرفي ريخت, چون اگر شير در پستان بماند, قابليت پستان از بين رفته و شيرش کم مي‌شود. پس از شير خوردن بايد دهان کودک را با آب جوشيده تميز کرد تا لب و دهان آلوده او موجب جذب ميکروب‌ها و در نتيجه بيماري کودک نشود و مادر بعد از شيردادن بايد پستان‌هاي خود را با آب گرم بشويد و تميز کند.
پس از شير خوردن کودک بايد مدتي او را سرپا نگه داشت تا آروغ بزند و بعد او را بخوابانند. از خواباندن کودک در کنار مادر پرهيز کرد؛ زيرا ممکن است مادر در حالت خواب و غلتيدن به او آسيب برساند.
در صورتي که مادر به بيماري مثل سرماخوردگي و ديگر بيماري‌هاي مسري مبتلا باشد, در هنگام شير دادن بايد با دستمالي جلوي دهان و دماغ خود را بگيرد تا بيماري‌اش به کودک سرايت نکند.
رشد جسمي کودک را از وزن او مي‌توان فهميد؛ گرچه از ظاهر جسم او هم مي‌تواند به استخوان بندي و کيفيت هيکل او پي برد؛ اما با وزن کردن کودک بهتر مي‌توان به رشد جسمي کودک پي برد.
اگر وزن کودک در هر روز به طور متوسط به مقدار 10 گرم اضافه شود, دليل پرورش کافي کودک است و تغذيه او بايد به همين شکل ادامه يابد و اگر وزن کودک طبيعي نباشد و بيش از حد معمول افزايش يافته باشد و يا از حد معمول پايين تر باشد, بايد در تغذيه او تجديد نظر کرد و رژيم غذايي مناسبي براي او در نظر گرفت تا پيشرفت وزن او طبيعي شود.
در ماه اول يک بار, در ماه دوم, دو بار و در ماه سوم هر هفته يک بار کودک را وزن کرد و وزن بهترين معيار براي رشد و نمو کودک است. اگر کودکي ضعيف باشد, بايد شب‌ها او را از خواب بيدار کرد و به او شير داد.
با توجه به اين که معده کودک غذا (شير) را در مدت 2 ساعت و نيم هضم مي‌کند و به نيم ساعت استراحت نياز دارد, فاصله شير دادن مادر به کودک بايد دست کم سه ساعت باشد و زود‌تر از اين زمان نبايد به کودک شير (غذا) داد و مدت زمان شير خوردن کودک هم نباد از 10 دقيقه تجاوز کند؛ زيرا موجب خستگي کودک مي‌شود. اگر در فاصله شير دادن به کودک, او ناآرامي و گريه کند, بايد قند داغي به او داد؛ زيرا قند هم رفع گرسنگي مي‌کند و هم کودک را ساکت مي‌کند و هم براي کودک خواب آور است.
اگر مقداري ناخونک (اکيل الملک) و ترنجبين و گز علفي را در آب جوش حل کرده و دو يا سه قاشق از آن به کودک بخورانيد. اين کار موجب تغذيه کودک شده و سنگيني شير را هم نخواهد داشت. همچنين گوارش کودک را تقويت و خواب او را زياد مي‌کند که اين امر موجب راحتي کودک مي‌شود.
معمولاً در هنگام صبح شير بيشتري در پستان‌ها جمع مي‌شود و ا ين شير از نظر ترکيب غذايي با ارزش‌تر از شير عصر مي‌باشد.
شير زنان در اولين زايمان کم مي‌باشد و دير شير در پستان‌ها جمع مي‌شود؛ ولي با گذشت زمان و با شير دادن به کودک, شير زن افزايش مي‌يابد, به طوري که در روز چهلم شير زن به حد کافي مي‌رسد.
اگر زني داراي فرزند دوقلو باشد و داراي بنيه قوي و شير کافي باشد, بايد هر دو کودک را از شيرش تغذيه کند و در شيردادن به آن‌ها بايد ابتدا به کودک قوي‌تر شير بدهد و بعد به کودک ضعيف‌تر.
اگر شير دو پستان فراوان باشد, بايد به هر دو کودک از يک پستان شير بدهد و از پستان ديگر هم به هر دو شير بدهد. به طور کلي بايد هر دو کودک از هر دو پستان به مقدار مساوي تغذيه کنند و اگر شير زن کم باشد و براي هر دو کافي نباشد, بايد يکي از کودکان را خود شير دهد و ديگري را به دايه بسپارد و يا او را با شير خشک تغذيه نمايد و اگر مادر شير نداشته باشد, بايد هر دو را به دايه بدهد.
در انتخاب دايه براي کودک بايد دقت کرد که دايه از خانواده اصيل, نجيب, عفيف و پرهيزگار باشد, زيرا در تربيت کودک اثر فراواني دارد.
کودک شيرخوارگاهي گريه مي‌کند که ممکن است بر اثر گرسنگي باشد. اگر شير مادر کم باشد, مادر با استفاده از روش‌هاي ذکر شده و تغذيه صحيح سعي کند تا شير خود را افزايش دهد و از ناراحتي و عصبانيت و غم و اندوه پرهيز کند, زيرا در اين حالات در شير او تأثير منفي دارد. بهتر است که مادران از سپردن کودک به ديگري براي شير دادن بپرهيزند و در صورت نياز کودک به تغذيه, از شير گاو استفاده کنند.
شير گاو را بايد بجوشانيد و بعد از گرفتن چربي شير, مقداري نبات به آن اضافه کنيد و به کودک بخورانيد. هم چنين روزي نصف استکان آب هويج را با قاشق مرباخوري در چند نوبت به کودک بخورانيد.
يکي از مواد غذايي سودمند براي کودک زرده تخم مرغ است, لازم است که هر روز صبح يک زرده تخم مرغ را به طور کامل به کودک بدهيد يا زرده تخم مرغ را با شير سالم و نبات مخلوط کند و به او بدهيد. گفتني است در آغاز بايد مقداري بسيار اندک از زرده را به کودک بدهيد و به همين صورت اضافه کنيد تا بدن کودک به اين ماده غذايي عادت کرده و توان هضم آن را پيدا کند.
از 4 ماهگي به بعد روزي 10 گرم پنير تازه و بدون نمک را ريز ريز کرده, به کودک بخورانيد و هر بار به اندازه دو يا سه نخود به کودک بدهيد. عصرها نيز مقداري آب سيب يا آب هويج را به او بخورانيد. البته در اين مدت از شير مادر نبايد غافل بود و اگر شير مادر هم بسيار کم باشد باز براي کودک بسيار سودمند است و گفته مي‌شود که شير مادر بهترين غذا براي کودک است.
کودک را بايد پيش از ظهر و بعد از ظهر دست کم 3 ساعت بخوابانيد و براي اين کار نبايد هر لحظه به کودک آب داغ يا قند و نبات داغ بخورانيد؛ زيرا کودک را به کرمک دچار مي‌کند. شب‌ها هم بايد کودک حدود 10 ساعت بخوابد. هنگام بيدار شدن کودک از خواب بايد مادر به او شير دهد و در صورت نداشتن شير, طبق دستور گفته شده بايد شير گاو جوشانده به او بدهيد و پس از آن مقداري نان خشک را در آب حل کرده و چند قاشق کوچک از آن به کودک بخورانيد و شب‌ها نيز چند دانه بادام شيرين کوبيده را با آب نيم گرم مخلوط کرده, مقداري نبات يا شيريني به آن اضافه مي‌شود و آن را صاف نموده و به کودک بخورانيد و هنگام خواب مقدار کمي آب سيب يا آب هويج به کودک بخورانيد.
اين غذا موجب مي‌شود تا روده‌هاي کودک پرورش يابد و مقداري ضخيم شوند و دستگاه گوارش او تقويت شود.
با گذشت زمان چند دانه برج را با تره و جعفري يا کلم پخته و آن را صاف نموده و به کودک بخورانيد. در اين زمان از خوراندن بيسکويت و نان سوخاري و مواد نشاسته‌اي خودداري ورزيد؛ زيرا روده‌ها حالت چسبندگي پيدا کرده و معده هم قوي نمي‌باشد و ممکن است موجب تلف شدن کودک شود و به جاي مواد نشاسته‌اي از آب سبزي بدون نمک روزي يک استکان به کودک بخورانيد.
منبع: نيازها و روابط دختران و پسران /خ