با تنها کودکمان چگونه رفتار کنيم؟
برخي رفتارهاي خاص تربيتي والدين بر اولين و تنها کودک آنها به ويژه اگر تيزهوش باشد، اثرگذار است و مي‌تواند موجب تقويت تيزهوشي در آنها شود.
اين در حالي است که بقيه رفتارها گاه به بروز معضلات جدي براي آنها منجر مي‌شود. از سوي ديگر، برخي از موضوعات تربيتي، ايفاي وظايف پدر و مادري را آسان‌تر مي‌کند و برخي ديگر باعث دشواري بيشتر مي‌شود. همه کودکان اول و تک فرزند مانند هم نيستند و هر کدام انساني منحصر به فرد به شمار مي‌روند. بنابراين اوصافي که درباره آنها آورده مي‌شود، براي همه آنها صدق نمي‌کند.
اقتدار براي تنها فرزند
کودک اول، حداقل براي مدت زماني کوتاه، تنها فرزند خانواده است، تا زماني که کودک ديگري متولد شود. بعضي وقت‌ها، کودک اول تا سال‌ها تک فرزند باقي مي‌ماند. اين کودکان در معرض اين خطر قرار دارند که عادت مي‌کنند کانون توجه باشند و قدرت مدار بارآيند. به دليل نسبت دو به يک ميان بزرگسالان و کودک در خانواده، کودک در کانون توجه بزرگسالان قرار مي‌گيرد. حالا اگر به اين جمع بزرگسالان، پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها، عموها، عمه‌ها، خاله‌ها و دايي‌ها را نيز بيفزاييم، ضريب توجه بزرگسالان به اين کودک چند برابر مي‌شود. وقتي تنها يک فرزند در خانواده وجود دارد، رساندن او به مرتبه و سطح وظايف اجتماعي بزرگسالان آسان‌تر خواهد بود، به طوري که کودک در عمل مخاطب بزرگسالان قرار مي‌گيرد و حتي در گفتگوهاي بزرگسالان شرکت مي‌جويد. والدين نيز گاهي با آنها مانند يک مشاور بزرگسال برخورد کرده و کودکان به آساني باور مي‌کنند که به اندازه والدين‌شان و گاه بيشتر از آنها در خانه اقتدار دارند. دموکراسي خانوادگي، بسيار زودهنگام براي والدين و تنها کودک خانواده شروع مي‌شود. آنها گاه نمي‌توانند دريابند که چه نيازي به راهنمايي بزرگترها دارند، آن هم در شرايطي که خود را در زمره و يا هم سطح بزرگ‌ترهاي خانواده مي‌بينند. هنگامي که توجه والدين اين کودکان به کودک ديگري در خانواده جلب مي‌شود، نمي‌توانند بي‌اعتنايي به خود را تحمل کنند. آنها اگر تا مدت زيادي تک فرزند بمانند، وجود برادر و خواهري ديگر را به مثابه تهديدي براي خود تلقي مي‌کنند.
ويژگي اولين کودکان
اولين و تنها فرزندان به طور معمول بسيار مستقل‌تر از بقيه مي‌شوند. آنها اغلب در زمينه فعاليت‌هاي شخصي و يا رهبري خوب عمل مي‌کنند. از آنجا که اين بچه‌ها، خواهر يا برادري ندارند دست به کارهايي مي‌زنند که موجب سرگرمي خود و ديگران شوند. آنها بدون اينکه به شراکت با بچه‌هاي ديگر عادت داشته باشند، بي‌آنکه تحت فشار قرار گيرند، با هم‌سالان خود همکاري و شراکت مي‌کنند و اغلب خطر پذيرفته نشدن در جمعيت‌هاي نوجوان را به جان مي‌خرند.
فريب هوشي
شايد برايتان جالب باشد که بدانيد تحقيقات انجام شده درباره اولين و تنها فرزند چه مي‌گويد. بيشتر مسايل در هر زمينه‌اي آشکارا به اولين و تنها بچه خانواده اختصاص دارد. بررسي ضريب هوشي کودکان و ترتيب تولد نشان مي‌دهد که کودکان اول به طور متوسط داراي بهره هوشي بالاتري نسبت به خواهران و برادران کوچک‌تر از خود هستند.
موفقيت
درباره موفقيت تک فرزندها پيشگويي‌هاي ضد و نقيضي وجود دارد. بيشتر مطالعات نشان مي‌دهد که کودکان بزرگ‌تر، تمايلي به شکست در کارهايشان ندارند. به اين پيشنهادها که مي‌توانند کارايي اولين فرزند و تک فرزند را افزايش دهند و باعث کاهش مشکلات آنها شوند، توجه کنيد: • فعاليت‌هاي کودکتان را از زندگي بزرگسالي خودتان جدا کنيد. اگر کودکتان از اينکه به حساب آورده نمي‌شود، رنجيده خاطر شد، به او يادآوري کنيد که بايد از داشتن والديني که يکديگر را خيلي دوست دارند و به هم علاقه‌مند هستند احساس خوشبختي کند.
• کودکتان را به سمت هرگونه مهارت اجتماعي خاصي بزرگسالان که مناسب سن او نيست و کودکان هم سن او آنها را انجام نمي‌دهند، هدايت نکنيد.
• مواظب باشيد که هيچ يک از والدين نبايد در برابر او حرف‌هاي خودماني منفي درباره ديگري بر زبان آورد. هر يک از والدين بايد در نظر او بزرگ و محکم و قوي جلوه کند.
• وقتي کودکتان به تنهايي بازي مي‌کند، نگران نباشيد. هر روز زمان خاصي را برايش در نظر بگيريد تا بتواند به تنهايي عادت کند. او را مجاب کنيد که مي‌تواند به برخي بازي‌هاي بي‌سر و صدا بپردازد. به او توضيح دهيد که اين ساعت را شما براي انجام کارهاي شخصي خودتان در نظر گرفته‌ايد. به او نشان دهيد که يک ساعت شماطه‌دار چگونه کار مي‌کند و به او توضيح دهيد که زنگ ساعت در پايان وقت مقرر به صدا درمي‌آيد. اولين ساعت تنهايي بايد کوتاه باشد 10 يا 15 دقيقه کافي است. به تدريج آن را به حداقل نيم ساعت برسانيد. کودک شما در عمل مي‌آموزد که از بازي کردن، آن هم به تنهايي لذت ببرد. گاهي بعد از اينکه زنگ ساعت به صدا درمي‌آيد، ترجيح مي‌دهد که به کار خود ادامه دهد. کم‌کم مي‌توانيد ساعت شماطه‌دار را حذف کنيد. کودک شما ابتدا ممکن است از خستگي شکايت کند ولي اگر نسبت به اين شکايات بي‌توجهي کنيد، مجبور مي‌شود دست به کاري جديد و ابتکاري بزند. اين فعاليت‌ها به مرور زمان و با دادن فرصت، براي او جا مي‌افتد.
• اگر کودک، پسر عمو، پسر خاله و يا دختر خاله‌اي هم‌سن خود دارد، از آنان بخواهيد که تعطيلات آخر هفته را با خانواده شما بگذرانند.
• اگر در همسايگي‌تان کودکي هم سن و سال کودک خود نداريد، مي‌توانيد همراه فرزندتان به منزل دوست‌تان برويد تا مورد توجه بزرگترها قرار گيرد و در صورتي که آنها هم کودکي داشته باشند، با بچه‌هاي هم سن و سال خود بازي کند.
• گردش‌هاي يک روزه خانوادگي يا برنامه‌هاي تفريحي نيازمند مشارکت تمام افراد خانواده براي بچه‌ها، به ويژه تک فرزندان زير سن دبستان، فعاليتي بسيار مهم و مناسب است.
• مسافرت‌هاي طولاني خانوادگي و يا مسافرت‌هايي با خانواده ديگري که بيشتر از يک فرزند دارند، به کودک شما کمک مي‌کند تا نگرشي واقعي درباره وضعيت خود به دست آورد و با شکل‌هاي گوناگون خانواده آشنا شود.
• از مراقبت زياد و انجام دادن همه کارهايش بپرهيزيد. اگرچه ممکن است برايتان سخت باشد ولي مي‌توانيد خود را با يکي از خانواده‌هايي که دو يا چند فرزند دارند و با شما نيز مرتبط هستند مقايسه کنيد.
• از تعريف و تمجيد زياد بپرهيزيد. تعريف و تمجيد بيش از حد باعث مي‌شود که انتظارات ناممکن ملکه ذهن تنها فرزند يا اولين فرزندتان شود.
منبع: www.salamat.com /خ