- حالات چهره و قيافه ظاهري :

سيسرون ، سخنور رومي ، گفته :«چهره ، تصوير روح است»؛ يعني احساسات و هيجانات انسان ، غالباً در چهره ي وي منعکس است .1
چهره هم شامل اجزاي متفاوتي است که به هر يک بطور جداگانه خواهيم پرداخت:
الف) موي سر:
موي سر ، يکي از عناصر اصلي در شکل ظاهري هر فرد است . زيبايي رو و صورت آدمي ، در کنار موي سر جلوه مي کند که اين تقارن و ملازمت صورت زيبا با موي سر ، نزد بانوان ، خود بيشتر مي نماياند. اگر فرد زيبايي را در نظر بگيريد که تمام اجزاي صورت او يعني چشم ، ابرو ، لب ها ، بيني و... متناسب و زيبا باشند امٌا موي سر نداشته باشد ، خواهيد ديد که نه تنها آن زيبايي جلوه نمي کند ، بلکه ممکن است آن فرد زشت هم به نظر برسد.
در همين باره حديثي از نبي اکرم نقل شده که اهميت موي سر را در زيبايي نشان مي دهد:
وردفيالحديث انٌ رسول الله (صلي الله عليه وآله) نهي المرأة الٌتي وصلت الي حدٌ البلوغ ان تتشبٌه بالرٌجال في قصٌ شعرهامن الخلف،اومن الوسط اومن الامام 2
پيامبر اکرم (صلي الله عليه وآله) :نهي فرمود از آنکه زني (دختري)به حدٌ بلوغ رسيده باشد و مانند مردان موي خود را از پشت سر ، يا از ميان ، يا از جلوي سر کوتاه نمايد.
امام صادق (عليه السلام) نيز فرمود:
لشعرالحسن من کشوة الله فأکرموه 3
موي زيبا ، از پوشش هاي خدا است ، پس آن را گرامي بداريد.
در مورد نگهداري از مو نيز رواياتي آمده است ، از جمله پيامبر اکرم فرمود:
من اتٌخذ شعراً فليحسن ولايته اوليجزه 4
هر کس موي سرش را بلند مي گذارد ، خوب نگهداري کند ، يا آنکه کوتاهش نمايد
امام صادق (عليه السلام) نيز فرموده است :
استأصل شعرک يقلٌ دونه ودوابه ووسخه وتغلظ رقبتک وبحلوبصرک 5
موي سر را کوتاه کن ، چرا که [با کوتاه شدن مو] آلودگي ها و انگل هاي آن کم ، گردنت استوار و نور ديده ات افزون مي شود
درباره ي شانه زدن و روغن ماليدن به مو ، در فصل قبل احاديثي آورده شد، اما براي تکميل بحث به دوحديث ديگر اشاره مي کنيم.
امام صادق (عليه السلام) در تفسير کلمه ي «زينت»ذيل آيه«خذوازينتکم عندکل مسجد» فرموده است:
المشط ،فانٌ المشط يجلب الرزق و يحسن الشعروينجزٌ الحاجة ويقطع البلغم 6
[منظور از زينت] شانه است ، زيرا (شانه زدن) باعث جلب روزي است، و مو را زيبا مي کند ، حاجت را برآورده مي سازد و بلغم را از بين مي برد.
درباره روغن زدن مو نيز امام صادق (عليه السلام) ، مي فرمايد :
اذا اخذت الدٌهن علي راحتک فقل:اللهم اني اشألک الزٌين والزينه 7
موقع روغن زدن موي سر بگو:خدايا از تو درخواست زيبايي و زينت دارم.
ب) موي سر: اين قسمت مخصوص آقايان محترم است:
اسلام ، به نگه داشتن ريش و شانه زدن آن توصيه هاي فراواني دارد. درباره ي پيامبر گرامي اسلام نقل شده :
و کان صلي عليه و آله سرٌح تحت لحيته اربعين مرٌة ومن فوقها سبع مرٌات و يقول:انٌه يزيد في الذٌهن و يقطع البلغم.8
پيامبر اکرم ، ريش خود را چهل بار از زير چانه و هفت بار از بالاي آن شانه مي زد و مي فرمود: اين کار ذهن را زياد و بلغم را قطع مي کند
در روايتي ديگر از ايشان آمده است :
لا يطوٌلنٌ احدکم شاربه قان الشيطان يتخذه مخبأ يستتربه 9
هيچ کس موي بالاي لب خود را بلند نگذارد ، چون شيطان آنرا پناهگاه خود قرار مي دهد
کنايه از اينکه جايگاه آلودگي ها و ميکروبهاي مضرّ خواهد شد.
ج) پوست صورت :
از ديگر عناصر مهم در شکل ظاهري افراد ، بخصوص در بانوان ، داشتن پوستي سالم ، روشن و لطيف است . از دير باز ، استفاده ازمواد گياهي و روغن هاي مفيد براي حفظ زيبايي و سلامت پوست امري رايج بوده است که آموزه هاي پيشوايان معصوم نيز نشان دهنده ي اهميت آن براي کليه ي افراد جامعه (چه زنان و چه مردان) است .
اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرموده است :
الدهن يلين البشره و يزيد في الدماغ و يذهب الفشف و يسفراللون10
روغن زدن ، پوست را نرم و نيروي عقل را زياد مي کند و آلودگي پوست را بر طرف مي سازد و به آن ، روشني مي بخشد
همچنين امام باقر(عليه السلام) مي فرمايد :
دهن اليل يجري في العروق و يروي البشرة و يبيض الوجه 11
روغن زدن(پوست) به هنگام شب ، باعث رسيدن آن به رگ ها شده پوست را سيراب و صورت را سفيد مي کند
د) پاکيزگي دهان
بي شک داشتن دندانهاي تميز و سفيد ف خواسته ي هر فرد آراسته است ؛ زيرا به جزء تأثير به سزا در سلامت جسمي افراد ، در زيبايي ظاهري آنها نيز مؤثر است . از آن گذشته ، بوي مطبوع دهان هنگام صحبت با ديگران ، الزاماً وابستگي مستقيم به رعايت بهداشت دندان ها و رسيدگي به آنها و در نتيجه سالم بودن آنها دارد. در همين زمينه امام صادق (عليه السلام) فرموده است :
لکل شيء طهور، وطهورالغم المسّواک 12
هر چيزي را پاک کننده اي است و پاک کننده دهان مسواک زدن است
به احتمال زياد ، بشر شستن و يا تميز کردن دندان را براي رسيدن به زيبايي آغاز کرده است ؛ زيرا به قول يکي از صاحب نظران ، کشش به سوي زيبايي در سرشت بشر ، نيرومندتر از کشش به سمت بهداشت است . به هر حال ، رعايت بهداشت دندان نيز همچون ميل به زيبايي ، به ظهور پيامبران و تأکيد آنان به صورت سنّت در آمده که روايت بسياري مؤيد اين مدّعاست.13
امام صادق (عليه السلام) فرموده است :
المسواک من سنن المرسلين 14
مسواک زدن از سنت هاي پيامبران است
پيامبر گرامي اسلام نيز در سفارش به مسواک زدن فرموده است :
مازال جبرئيل يوصفي بالمسواک ، حتي ظنت انه سيجعله فريضة 15
آنچنان جبرئيل مرا به مسواک زدن سفارش کرد که گمان بردم ان را واجب خواهد نمود
در حديثي ديگر از ايشان آمده است :
لا ان اشقّ علي امتي لامرتهم بالمسواک مع کل صلاة 16
اگر نمي ترسيدم که امتم به زحمت و مشقت بيفتد ، به آنها دستور مي دادم براي هر نماز ، مسواک بزنند
در آثار و فوايد جسمي مسواک زدن و همچنين ثواب آن و افزايش ثواب بسياري از عبادت ها (چنانجه با مسواک زدن همراه شوند) ، احاديث زيادي وارد شده که به يک نمونه اشاره مي کنيم :
امام صادق (عليه السلام) مي فرمايد :
في المسواک اثفتا عشرة خصلة هومن السنة ومطهرة للفم ومجلاة للبصر ، ويرضي الرحمان ، يبيض الامنان ويذهب بالحفر ويشد اللثه ويشهي الطعام ، ويذهب بالبلغم ، و يزيد في الحفظ ويضاعف به الحسنات وتفرح به الملائکه 17
در مسواک زدن دوازده ويژگي است ، از سنت [پيامبر اکرم] است ، موجب پاکي دهان است ، نور ديده را جلوه گر مي نمايد ، لثه را محکم مي سازد ، اشتهاي به غذا را زياد مي کند ، بلغم را از بين مي برد ، حافظه را افزايش مي دهد ، ثواب ها را چند برابر مي کند ، و ملائکه را شاد مي گرداند
ح) رسيدگي به ناخن ها
ديگر از نعمت هاي خدايي و نمودهاي زيبايي انسان که در نگاه اول به نظر نمي آيد ، وجود ناخن در دست و پاي آدمي است ؛ اما هنگامي اين نعمت اهميت خود را بيشتر نمايان مي سازد که خداي ناخواسته ، بر اثر بيماري يا حادثه اي يکي از ناخن ها ي خود را از دست بدهيد ، خواهيد ديد که شکل ظاهري دست و پا ، نمايي نا زيباخواهند گرفت .18
درباره توجه به اين جزء از بدن و تميز نگاه داشتن آن ، امام باقر(عليه السلام) مي فرمايد :
انما قصت الاظفار ، لانها مقيل الشيطان ، وفيه يکون النسيان 19
به اين دليل ناخن ها را کوتاه مي کنيد ، چون محل استقرار شيطان است و از[آلودگي] آن ، فراموشي بوجود مي آيد.
همچنين اميرالمؤمنين عليه السلام) مي فرمايد:
تقليم الاظفار، يمنع الداء الاعظم ويدرّالرزق20
کوتاه نمودن ناخن ها از بيماري عظيم جلوگيري مي کند و باعث سرازير شدن روزي مي گردد
در برخي روايات ، حتي به حنبه ي ظاهري و زيبايي ناخن براي زنان نيز توجه شده است . درباره امام صادق (عليه السلام) نقل شده است که :
قال للرجال :«قصوا ظافيرکم»:وللنساء:«اترکن فانه ازين لکن»
به مردان فرمود : ناخن هاي خود را کوتاه کنيد و به زنان فرمود: ناخن هاي خود را بلند نگه داريد که براي شما زيباتر است 21

پي نوشتها:

1- مسعود ، آذربايجاني- جذابيت و روابط اجتماعي- مجله حدبث زندگي ، ش 1- ص7
2- علامه حلي- تذکرة الفقهاء- ج1 ص390- مجله حدبث زندگي ، ش 1- ص16
3- شيخ صدوق- من لايحفره الفقيه- نشر اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم- ج1- ص 129
4- شيخ يعقوب کليني- الکافي- ج6 – ص485
5- همان- ص484
6- شيخ صدوق- الفصال- انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم- چاپ دوم- ص268
7- محمدبن يعقوب کليني- الکافي ج6 – ص520
8- حسن بن فضل طبرسي- مکارم الاخلاق – انتشارات شريف رضوي قم- چاپ چهارم – ج1 – ص802
9- الکافي ج6 – ص487
10- همان ، ص519
11- همان- از نحوه ي بيان امام (ع) ، همچنين برداشت مي شود که روغن زدن به هنگام شب باعث جذب بهتر آن مي شود.
12- شيخ صدوق- من لايحضره الفقيه- ج1 – ص 53
13- مرتضي وفايي – دين و خود آرايي – حديث زندگي – شماره 1 – ص17
14- يعقوب کليني- الکافي ج6 – ص495
15- شيخ صدوق – امالي – انتشارات کتابخانه اسلاميه ، چاپ چهارم – ص257
16- يعقوب کليني- الکافي ج3 – ص22
17- شيخ صدوق- الفصال- ص481
18- مرتضي وفايي – دين و خود آرايي – حديث زندگي ، ش1 ص 17
19- حسن بن فضل طبرسي – مکارم الاخلاق – ج 1 – ص154
20- يعقوب کليني – الکافي ج 6 ، ص 490
21- محمد باقر مجلسي – بحارالانوار – ج 73 ، ص 123