*موضوع پژوهش زير با استفاده از کتاب « عشق برتر » تهيه و تنظيم شده است. محبت اهل بيت (عليهم السلام) يکي از فرايض اسلامي است . برقراري ارتباط عاطفي بين جوانان و ائمه (عليهم السلام) ، آنان را از لغزش ها و آسيب ها حفظ مي کند . ضمن اين که با بهره گيري از آموزه هاي اهل بيت مي توانند مسير صحيح زندگي را انتخاب نمايند . در قرآن کريم ، پاداش هدايت گري و ارشاد مردم از سوي اهل بيت (عليهم السلام) ، محبت و دوستي آنان قرار داده شده است : « قل لا اسئلکم عليه اجراً الاّ المودّه في القربي ».1 پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود : « مودّت اهل بيت من ، بر هر مرد و زني واجب است .»2 محبت اهل بيت (عليهم السلام) ابعاد گسترده اي دارد که اين نوشتار به راه هاي ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) در جوانان با محوريت وظايف خانواده و اجتماع ، مي پردازد . قبل از ورود به موضوع اصلي بحث ، بيان چند نکته لازم است : مقصود از اهل بيت (عليهم السلام) ، دوازده امام (عليهم السلام) و حضرت زهرا (سلام الله عليها) مي باشد . مقصود از محبت ، دوستي و نهايت عشق ورزيدن به خاندان پيامبر (صلي الله عليه و آله) است که در متون ديني و روايات با واژه هايي مانند : مودّت ، محبت و ولايت ياد شده است . منظور از راه هاي ايجاد محبت اهل بيت ، گسترش و تعميق محبت است ، زيرا اصل محبت اهل بيت با گوشت و پوست مردم آميخته است و نياز به ايجاد آن نيست .
راه هاي ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) شيوه هاي متعددي براي ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) در جوانان وجود دارد که براي رعايت اختصار ، به بعضي از آنها اشاره مي شود :
1 – الگو سازي به طور کلي مردم به ويژه جوانان ، آرمان گرا و قهرمان دوست هستند ، از اين رو سعي مي کنند رفتار و گفتار آنان را الگوي خود قرار دهند . کشورهاي غربي ، دربار? شخصيت ها وچهره هاي ملي و علمي خود صدها کتاب و مقاله مي نويسند و فيلم و مجسمه مي سازند ، اما متأسفانه ما بزرگان دينمان را که بسيار ارزنده تر و شايسته تر از الگوهاي غربي هستند ، آن چنان که بايد مطرح نکرده ايم و به الگو سازي نپرداخته ايم . اگر جوانان جاي گاه رفيع و آموزه ها وروش هاي امامان را در زندگي بشناسند ، مجذوب آنها مي شوند .
در آموزه هاي ديني سفارش شده است که مردم ائم? معصومين (عليهم السلام) را الگو قرار دهند .3 در قرآن ، پيامبر اسلام الگويي حسنه معرفي شده است .4 پيامبر (صلي الله عليه و آله) نيز همگان را به الگو گيري از اهل بيت (عليهم السلام) فرا خوانده و فرموده است : « اهل بيت من ميان حق و باطل را جدا مي کنند و پيشواياني هستند که بايد به آنان اقتدا کرد .»5 2 – تعظيم و تکريم اهل بيت (عليهم السلام) نحو? برخورد والدين ، معلمان و بزرگان جامعه با خاندان پيامبر (صلي الله عليه و آله) ،نقش تعيين کننده اي در ايجاد محبت آنان دارد . احترام نام ائمه ، صلوات فرستادن براي آنان ، برخاستن هنگام ذکر نام امام زمان (عليه السلام) ، برپايي جشن هاي ميلاد امامان و برگزاري مراسم عزاداري در شهادت آنان و ... ، موجب مي گردد که جوانان به سوي اهل بيت جذب شوند . در روايات اسلامي سفارش شده است که فرزندان خود را به نام هاي معصومان (عليهم السلام) نام گذاري کنيد .6 هم چنين تأکيد شده است که هنگام شنيدن نام محمد (صلي الله عليه و آله) بر او و آلش درود بفرستيد. وقتي سکوني به امام صادق (عليه السلام) خبر داد که خداوند به وي دختري عطا کرده است ، حضرت پرسيد : او را چه ناميده اي ؟ گفت : فاطمه . امام آهي کشيد و فرمود : حال که نامش را فاطمه نهاده اي ، به او ناسزا مگو و او را مزن .7 هنگامي که « دعبل خزاعي » قصيد? معروف خويش را براي امام رضا (عليه السلام) خواند و از امام رضا (عليه السلام) و قيام او ياد کرد ، حضرت دست بر سر گذاشت و به نشان? تواضع در برابر نام مهدي (عليه السلام) ايستاد و براي فرج آن حضرت دعا کرد .8 3 – ياد آوري عنايت ويژه اهل بيت (عليهم السلام) به شيعه يکي از شيوه هاي جذب جوانان به اهل بيت (عليهم السلام) ، بيان عنايت هاي ويژ? آنان به شيعيان است . زيرا جوانان به طور فطري دوست دارند که مورد توجه و عنايت همگان ، به ويژه بزرگان قرار گيرند .
بر اين اساس ، اگر جوانان بدانند که اهل بيت (عليهم السلام) آنان را شاخ و برگ درختي مي دانند که به خودشان مربوط مي شود و در دنيا گرفتاري هاشان را حل کرده و در آخرت از آنان شفاعت مي کنند ، دل باخت? اهل بيت مي گردند . در اين زمينه احاديث فراواني وجود دارد که به دو نمونه اشاره مي گردد : امام صادق در ذيل آي? : « انّ الينا ايابهم ثمّ انّ علينا حسابهم » فرمود : چون روز قيامت فرا رسد ، خداوند حساب رسي شيعيان را بر عهد? ما مي گذارد .9 روزي امام صادق (عليه السلام) گروهي از شيعيان را در مسجد ديد ، به آنان نزديک شد ، سلام کرد و فرمود : به خدا قسم ، روح و بوي شما را دوست مي دارم ... شماياران دين خداييد ، شما پيش تازان به سوي بهشتيد و ما بهشت را براي شما تضمين کرده ايم .10 4 – بيان جاي گاه اهل بيت (عليهم السلام) بايد به جوانان آموخت که اهل بيت (عليهم السلام) واسط? فيض الهي بوده و ولي نعمت هاي ما هستند .11 آن بزرگواران در ايجاد تمدن اسلامي ، هويت سازي و هدايت ما نقش بنيادي داشته و دارند .
تمام مسائل عقيدتي ، سياسي ، فقهي و عرفاني ما ريشه در آموزه هاي اهل بيت (عليهم السلام) دارد و آنان در حوزه هاي مختلف علمي ، اخلاقي و اجتماعي ، قهرمان و اسطوره بودند . ابعاد شخصيت آنها به گونه اي بود که دوست و دشمن را به احترام و اکرام وا مي داشت . ذکر چند نمونه در اين جا ، شايسته است : عايشه مي گويد : ابوبکر را ديدم که بسيار به چهر? علي (عليه السلام) نگاه مي کند . گفتم : اي پدر ! زياد به چهر? علي نگاه مي کني ، علت چيست ؟ گفت : دخترم ، از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) شنيدم که مي فرمود ک نظر کردن بر چهر? علي ، عبادت است .12 عمر بن خطاب گفت : « زنان عاجزند فرزندي مثل علي بن ابي طالب به دنيا آورند .»13 عطا مي گويد : از عايشه دربار? علي (عليه السلام) سؤال کردم ، پاسخ داد : او بهترين انسان است و در اين مطلب شک نمي کند مگر کافر .14 اگر جايگاه اهل بيت (عليهم السلام) در قالب تدوين کتاب ، تهي? سريال ها و برگزاري همايش و نظاير آن شناسانده شود ، جوانان مجذوب اهل بيت (عليهم السلام) مي شوند . امام رضا (عليه السلام) فرمود : « اگر مردم خوبي هاي حرف ها و تعاليم ما را بشناسند ، از ما پيروي مي کنند .»15 5 – بيان فضيلت دوستي اهل بيت (عليهم السلام) گرچه بيان جايگاه اهل بيت (عليهم السلام) در ايجاد محبت آنان نقش مهمي دارد ، ولي بيان فضيلت محبت اهل بيت، تأثير آن را چند برابر مي کند . روايات اسلامي همگان را به دوستي اهل بيت (عليهم السلام) دعوت کرده و حتي آن را حق آنان دانسته است .
امام علي (عليه السلام) فرمود : « عليکم بحب آل نبيّکم فانّه حق الله عليکم ؛16 بر شما باد محبت دودمان پيامبرتان ، چرا که آن ، حق خدا بر شما مي باشد .» احاديث فراواني دربار? فضيلت اهل بيت (عليهم السلام) واردشده است .17 پيامبر (صلي الله عليه و آله) فرمود : هر کس با محبت و ايمان کامل مي ميرد ، فرشت? مرگ او را به بهشت مژده مي دهد و قبرش زيارت گاه رحمت الهي مي شود .... .18 در رواياتي ديگر ، مودّت و ولايت اهل بيت (عليهم السلام) يک « فرض الهي » و ملاک قبولي اعمال و عبادت به حساب آمده است . تولّاي شما فرض خدايي است – قبول و ردّ اين مرز جدايي است – هر آن کس را که در دين رسول است – ولايت ، مُهر و امضاي قبول است – ديانت بي شما کامل نگردد – به جز با عشقتان دل ، دل نگردد – اهل سنت نيز به محبت اهل بيت (عليهم السلام) تأکيد کرده اند . در شعر شافعي آمده است : اي خاندان پيامبر ! حبّ شما فريضه اي است که خداوند در قرآن آورده است ، براي شما همين افتخار بزرگ بس که هر کس ( در نماز ) بر شما صلوات نفرستد ، نمازش درست نيست .19 استاد شهيد مطهري (ره) معتقد است : از بزرگ ترين امتياز شيعه بر ساير مذاهب اين است که پايه و زير بناي اصلي آن ، محبت است .از زمان شخص بني آدم (عليه السلام) که اين مذهب پايه گذاري شده ، زمزم? محبت و دوستي بوده است . آن جا که در سخن رسول اکرم (صلي الله عليه و آله) جمل? « علي و شيعته هم الفائزون » را مي شنويم ، گروهي را در گرد علي (عليه السلام) مي بينيم که شيفته و مجذوب اويند ، از اين رو تشيع ، مذهب عشق و شيفتگي است و تولاّي آن حضرت ، مکتب عشق و محبت است .20 ابن سکّيت اهوازي ، از عالمان برجسته و از شاگردان مخصوص امام جواد و امام هادي (عليهما السلام) است .
متوکّل عباسي وي را براي معلمي دو فرزند خود ( المعتزّ و المؤيّد ) انتخاب کرد . او ناگزير مدتي فرزندان متوکّل را درس داد . روزي مجلس با شکوهي از طرف متوکّل تشکيل شد و شخصيت هاي علمي و ادبي در آن شرکت کردند . متوکّل مي دانست که ابن سکّيت از محبان و شيعيان اهل بيت (عليهم السلام) است . در آن مجلس و در حضور همگان از ابن سکّيت پرسيد : اين دو پسرم ( المعتزّ و المؤيّد ) را بيشتر دوست داري يا حسن و حسين را ؟! ابن سکّيت در تنگناي سختي قرار گرفت ،زيرا مي دانست که متوکّل و جلّادان وي بي رحم ترين انسان ها هستند ؛ در عين حال با کمال صراحت جواب داد : به خدا قسم ، قنبر – غلام علي (عليه السلام) – از تو و پسران تو بهتر است . متوکّل از اين پاسخ آن چنان خشمگين شد که به غلامان دستور داد زبانش را از پشت سرش بيرون بکشند .21 6 – تشکّل هاي مذهبي برنامه هاي خود جوش جوانان که به صورت گروهي انجام مي گيرد ؛ مانند : چراغاني و آذين بندي معابر در نيم? شعبان ، تشکيل و راه انداختن دست? عزاداري ، برپايي جشن و سرور در ايام ميلاد ائمه (عليهم السلام) و ... ، همه گره زنند? قلب جوانان با محبت اهل بيت (عليهم السلام) است ، زيرا آنان زمينه هاي روحي خوبي دارند که بايد از آن به درستي بهره گرفت .
مي توان در محله هاي مختلف تشکيل با کمک و مسئوليت خود جوانان هيئت هايي تشکيل داد و از اين طريق در ايجاد محبت اهل بيت (عليه السلام) کمک کرد . لازم است در اين جا به نکته اي مهم اشاره کنيم و آن اين که بعضي افراد به پندار اين که از اهل بيت (عليهم السلام) تمجيد مي نمايند ، ناخود آگاه آنان را از الگو بودن خارج مي کنند و موجب مي گردند جوانان احساس کنند به هيج وجه نمي توانند از سيره و روش زندگي آنان بهره مند شوند ؛ از اين رو آنان را الگوي خود قرار نمي دهند . درآموزه هاي اسلامي ، مسلمانان از مبالغه گرايي نهي گرديده اند و به آنها سفارش شده است اهل بيت (عليهم السلام) را آن گونه که هستند معرفي نمايند . پيامبر اسلام (صلي الله عليه و آله) فرمود : « مرا بيش از حقم بالا نبريد ، زيرا خداوند قبل از اين که مرا پيامبر قرار دهد ، عبد خود قرار داده است .»22 امام صادق (عليه السلام) فرمود : مردي نزد رسول خدا (صلي الله عليه و آله) آمد و گفت : سلام بر تو اي پروردگار من ! حضرت به او عتاب کرد : خدا تو را لعنت کند ! خداي تو الله است .»22 پيامبر (صلي الله عليه و آله) به علي (عليه السلام) فرمود : « امت من دربار? تو سه گروه خواهد شد : گروهي دشمن تو خواهند بود و گروهي دربار? تو غلّو خواهند کرد ؛ اي علي ! شيعيان تو در بهشت خواهند بود و دشمنان و غلّو کنندگانِ دربار? تو ، در آتش .»24 برخي در محبت ورزي به اهل بيت (عليهم السلام) و معرفي آنان تفريط نموده اند و محبت آنها را با ديگران برابر دانسته اند . اين افراد عقيده دارند که اهل بيت (عليهم السلام) متعلق به زمان خودشان بوده اند و نمي توانند الگوهاي موفقي براي انسان ها در هم? عصرها باشند . افراط و تفريط در معرفي اهل بيت و اظهار محبت به آنان ، ازآسيب هاي جدّي است که بايد با آن مبارزه کرد . بهترين شيو? اظهار محبت به اهل بيت و معرفي آنان ، رعايت اعتدال است . امام علي (عليه السلام) فرمود : « به زودي دو گروه نسبت به من هلاک مي گردند : دوستي که افراط کند و به غير حق کشانده شود و دشمني که در کينه توزي با من زياده روي کرده و به راه باطل در آيد .»25 8 – زيارت و توسل به اهل بيت (عليهم السلام) حضور جوانان در اماکن مذهبي و زيارت اهل بيت (عليهم السلام) سبب مي شود که بيشتر با جايگاه آنان آشنا شوند و زمين? عمق بخشيدن به مودّت اهل بيت (عليهم السلام) فراهم گردد . از سوي ديگر توسل به اهل بيت و خواندن زيارت نامه هاي آنها موجب مي شود که جوانان دل باخت? آن بزرگواران گردند ، زيرا در اين زيارت نامه ها ابعاد زندگي و تعليمات اهل بيت (عليهم السلام) بيان گرديده است . 9- شبهه زدايي جوانان در عرصه هاي مختلف عقيدتي ، سياسي و فرهنگي ... آسيب پذيرترين قشر جامعه هستند ؛ زيرا تجرب? کافي و قدرت تحليل درست مسائل را ندارند و به همين دليل تحت تأثير تبليغات و شبهه سازي هاي معاندان قرار مي گيرند . ناپختگي جوانان از يک سو و سياست هاي سود جويان? دشمنان از سوي ديگر موجب ميشود که آنان در تشخيص حق و باطل و انتخاب مسير صحيح دچار مشکل شوند .
امروزه دشمنان اسلام و اهل بيت (عليهم السلام) با بهرگيري از هم? اهرم ها از جمله : فيلم ، کتاب ، سينما و ... در صدد تضعيف باورهاي ديني و جدايي جوانان از اهل بيت(عليهم السلام) بر آمده اند . بر اين اساس ، يکي از شيوه هاي موفق در ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) ، شبهه شناسي و شبهه زدايي است . البته شبهه زدايي بايد به گونه اي نظام يافته صورت گيرد . حوزه هاي علميه ، صدا و سيما ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ، سازمان تبليغات اسلامي ، مسئولان نظام و ... در اين زمينه وظايف سنگيني دارند . تغذي? فرهنگي و شناساندن درست اهل بيت (عليهم السلام) ، جوانان را از آسيب ها و شبيخون فرهنگي دشمن حفظ مي کند . *محورهاي پژوهش :1 – اهميت و جايگاه محبت اهل بيت (عليهم السلام) از نظر آيات و روايات . 2 – اهميت محبت اهل بيت از منظر انديشمندان اهل سنت . 3 – وظايف جوانان ، خانواده و نهاد هاي مسئول در ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) . 4 – نقش ابزارهاي هنري از جمله :شعر ، نقاشي ، فيلم ، سينما و ... در ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) . 5 – نقش زيارت و توسّل در ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) . 6 – عوامل و زمينه هاي ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) . 7 – آثار و فوايد محبت اهل بيت (عليهم السلام) . 8 – شيوه ها و ابزار ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) . 9 – موانع و آفات ايجاد محبت اهل بيت (عليهم السلام) . *منابع پژوهش : 1 – ترجم? تفسير الميزان ، ج 17-18 ، ذيل آي? 23 سور? شوري . 2 – تفسير نمونه ، ج 20 ، ذيل آي? 23 سور?شوري . 3 –مرتضي مطهري ، جاذبه و دافعه علي (عليه السلام) . 4 0 مرتضي مطهري ، تعليم و تربيت در اسلام . 5 – مصطفي دلشاد تهراني ، ماه مهرپرور ، از ص 421-446 . 6 – جواد محدّثي ، عشق برتر . 7 – حسين مظاهري ، جهاد با نفس ، ج 2 ،از ص 119 – 138 . 8 – محمد باقر مجلسي ، بحارالانوار ، ج 27 ، از ص 51- 254 . 9 – حبيب الله طاهري ، درس هايي از اخلاق اسلامي ، از ص 151- 156 . 10 – مرتضي مطهري ، ولاء ها و ولايت ها . 11 – محمد محمدي ري شهري ، اهل بيت (عليهم السلام) در قرآن و حديث ، ج 1و2 .

پي نوشت ها :

1. شوري (42) آي? 23 .
2. بحارالانوار ، ج22 ،ص 315 .
3. احتجاج طبرسي ، ج 1 ، ص 198 .
4. احزاب (33) آي? 21 .
5. احقاق الحق ، ج 5 ، ص 42 .
6. علامه بحراني ، العوالم ، ج 11 ، ص 552 .
7. همان .
8. علامه اميني ، الغدير ، ج 2 ، ص 361 .
9. بحارالانوار ، ج 7 ، ص 203 .
10. همان ، ج 2 ، ص 206 .
11. مفاتيح الجنان ، زيارت جامعه .
12. ينابيع الموده ، ص 277 .
13. همان ، ص 448 .
14. تاريخ دمشق ، ج 2 ، ص 162 .
15. بحارالانوار ، ج 2 ، ص 31 .
16. غرر الحکم و درر الکلم ، حديث 6169 .
17. ينابيع الموده ، ج 1 ، ص 78 .
18. جواد محدّثي ، برگ و بار ، ص 59 .
19. اقتباس از : جواد محدّثي ، عشق برتر ،ص 13-12 .
20. برداشت از : جاذبه و دافع? علي (عليه السلام) ، ص 38-35 .
21. همان ، ص 24 .
22. ميزان الحکمه ، ح 15248 .
23. همان ، ح 15252 .
24. همان ، ح 15266 .
25. محمد دشتي ، ترجم? نهج البلاغه ، ص 248 – 240 .