چگونه سه کودکي که خانه، پدر و مادر و مجموعه برخي از ژن هايشان يکسان است، اينقدر متفاوت از يکديگر بار مي آيند؟
دکتر فرانک سولوي مي گويد: «ترتيب تولد فرزندان باعث مسائل بسياري مي شود». تحقيقات وي حاکي از آن است که فرزندان اول عموماً اعتماد به نفس بيشتري دارند و هدفمندتر، جسورتر و سازگارترند، فرزندان وسطي معمولاً اجتماعي تر و آرام ترند و فرزندان کوچکتر غالباً آسوده خاطر و بي خيال تر، اما بي انگيزه ترند.
دکتر کوين لسمون نويسنده کتاب «ترتيب تولد» مي گويد: «ترتيب تولد تاثير زيادي در زندگي فرزندان دارد، اما اين يک فرآيند ساده، مثل بريدن شيريني نيست». او معتقد است: «جنسيت، بزرگي خانواده و فاصله بين فرزندان، مي تواند تاثير ترتيب تولد روي بچه هاي شما را تشديد کند يا تخفيف دهد. با اين همه، شناخت خصايص نوعي در هر يک از فرزندان از نظر ترتيب تولدشان، به بارآمدن فرزنداني شادتر کمک خواهد کرد. مطلب زير مي تواند در شناخت مسائل اساسي مربوط به تربيت فرزندان راهگشا باشد:

فرزند اول

خصوصيات: با اعتماد به نفس ، هدفمند، کمال گرا، مصمم، جدي، مسئول، هشيار، ارباب منش
چگونه اتفاق مي افتد -شما اولين فرزندتان را با دقت زيادي حمام مي کنيد و هر جنبه از رشد او را مشتاقانه زير نظر داريد. براي مدتي، او تنها دريافت کننده انرژي شما براي پرورش کودک است. اين امر او را تشويق مي کند که خود را خاص احساس کند، اعتماد به نفسش را بارور سازد و انتظارات فراوان شما را پاسخ گفته و در خود، دروني سازد. در همان حال، نگراني دائمي و مراقبت هاي شما او را هوشيار و محتاط مي سازد. وقتي فرزند جديدي از راه مي رسد، شما در نگهداري او از فرزند اول کمک مي خواهيد:«لطفا کمي آب ميوه به خواهرت بده» يا «هر وقت صداي او را شنيدي من را خبر کن».
نکته مثبت: چنين کاري اعتماد به نفس را به او القا مي کند.
نکته منفي: اين امر مي تواند او را کمي به احساس ارباب منشي متمايل سازد.
شکوفاکردن خصوصيات بهتر-فرزندان اول به خوبي از نقايص خود آگاهند، بنابراين به شما مي آموزند که اشتباهات آنها را بپذيريد و نيز اشتباهات ديگران را. انتقادات خود را نيز تعديل کنيد. اگر هديه اي که او براي مادربزرگ بسته بندي کرده، خيلي بد و خراب است، آن را به رخ او نکشيد و سعي نکنيد آن را درست کنيد.
براي جلوگيري از تبديل شدن و قدرت رهبري او به حس رياست منشي، به فرزند کوچکتر اختيار تصميم گيري در خانواده بدهيد. فرزند بزرگتر خود را پرستار بچه يا مجري قانون نکنيد. «مري والاس» مولف کتاب «ملالت هاي ترتيب تولد» مي گويد: «فرزندان کوچکتر نبايد باري بر دوش فرزند بزرگتر باشند». در صورتي که به کمک نياز داريد، مؤدبانه از او خواهش کنيد: «ميشه لطفاً به برادرت در پوشيدن لباس کمک کني؟». از همه مهمتر به کودک بزرگتر خود اجازه دهيد که فقط «يک بچه!» باشد.

فرزند وسطي

خصوصيات: واقع گرا، انعطاف پذير، اهل رقابت، باسياست، اجتماعي، مستقل؛ ممکن است خود را درجه دوم يا ناديده گرفته شده احساس کند.
چگونه اتفاق مي افتد؟-فرزند دوم نوعاً نااميدانه سعي در همگام پيش رفتن با فرزند بزرگتر مي کند يا در راستايي کاملاً متفاوت قدم برمي دارد(مثل تمرکز روي ورزش در شرايطي که برادر بزرگترش به تحصيل، بيش از هر چيزي اهميت مي دهد).از آنجا که او فشارهاي پدر و مادر را کمتر از فرزند اول احساس مي کند، احتمالاً آرامش بيشتري دارد، اما در عين حال احساس مي کند که به او به اندازه کافي توجه نمي شود و هنگامي که فرزند ديگري از راه مي رسد، عوارض فرزند مياني، غالباً او را خرد مي کند. جايگزين شدن فرد ديگري به عنوان بچه خانواده، مي تواند او را در اين احساس که به عقب صحنه رانده شده و مورد بي اعتنايي قرار گرفته، واگذارد. احتمالاً فرزند وسطي شما خونگرم و زودجوش است و از طريق دوستي با هم سن و سال خود، جوياي توجه است و در تلاش براي خشنودکردن هم فرزند بزرگتر و هم کوچکتر، مي تواند مذاکره کننده زبردستي شود يا به کلي از تعارضات و برخوردها فاصله گيرد.
شکوفاکردن خصوصيات بهتر-ناديده گرفتن موفقيت هاي فرزند مياني بسيار آسان است. «وندي شر» از کلمبيا، مري لند مي گويد: «فرزند شش ساله ام- آلفرد- سخت ترين شرايط را دارد. اگر او کاري بزرگ انجام دهد، آنقدرها باحرارت از آن صحبت نمي کنيم، زيرا برادر بزرگترش قبلاً آن کار را انجام داده است. دادن وقت لازم به او براي انجام تکاليفش نيز سخت است، چرا که فرزند کوچکترم، خيلي پرتوقع است. من سعي مي کنم با آنها رفتاري برابر داشته باشم، اما نتيجه کار هميشه اينطور نيست».
راه حل: راه حل هايي را جست وجو کنيد که فرزند وسطي شما احساس خاص بودن کند. بايد در آلبوم خانوادگي تان عکس هايي جداگانه از او داشته باشيد و نه فقط تصاويري جمعي با ديگر فرزندان. مطمئن باشيد که او نيز کارهايي براي گفتن از خودش دارد. «مارشا پيرو» مادري از نارکراس جورجيا از فرزند مياني شش ساله اش- هانا- مي گويد: «دخترم تنها کسي در خانه است که پيانو مي زند و اين امر باعث غرور اوست».
استراتژي هاي ديگري براي تقويت اعتماد به نفس فرزند مياني:
مرتباً جوياي نظر او شويد؛
- «عزيزم! دوست داري بعد از شام چه بازي اي بکنيم؟» در درگيري هاي ميان فرزندان، جانب او را بگيريد.
- «چرا تصميم نمي گيري کي اول باشد؟»
و به او ياد بدهيد که چگونه از خودش دفاع کند.
- «اگر کاري را که برادرت مي کند دوست نداري، به او چي مي گويي؟»
و او را قبل از فرزندان بزرگتر به آشنايان خود معرفي کنيد.

فرزند کوچکتر

خصوصيات: آسانگير، مهربان، ماجراجو، سرکش، پرسروصدا و شلوغ، وابسته، خودمحور، جوياي توجه!
چگونه اتفاق مي افتد؟-فرزند کوچکتر خانواده مورد علاقه شديدي است و او را لوس مي کنند، اما به ندرت مرکز توجه والدين است. او براي قرارگرفتن در کانون توجه ممکن است به سرگرم کردن ديگران اقدام کند يا هنرپيشه کمدي خانه بشود. احتمالاً او بچه اي بي قيد و راحت و مخاطره جوست، اما برخي اوقات، کمتر به موفقيت رهنمون مي شود.
از آنجا که فرزندان بزرگتر غالباً مراقب او هستند، فرزند کوچکتر بيش از اندازه وابسته و حتي کمي تنبل مي شود. مادري از کاليفرنيا هر چه مي توانست کرد تا کودک 5ساله اش - هري- اتاقش را تميز کند. سرانجام مادر تهديد خود را عملي کرد و اسباب بازي هاي او را در جعبه اي گذاشت و به گاراژ برد. مادرش مي گويد: «او مرا بوسيد و گفت: متشکرم مامان! خيلي عاليه!».
شکوفاکردن خصوصيات بهتر-دکتر لمن مي گويد: «اطمينان حاصل کنيد که فرزند شما سهم خود را از کارهاي روزانه انجام مي دهد». سواري مجاني به او دادن به دليل اينکه «خيلي کوچک» است، باعث آزردگي و خشم فرزندان بزرگتر مي شود و سبب مي شود فرزند کوچکتر شما احساس کند همکاري اش فاقد ارزش است! کارهايي را پيدا کنيد که حتي يک بچه نوپا مي تواند انجام دهد و اين ايده را به او ندهيد که از قوانين خانه معاف است.
او را با همان معيارها و پيامدهايي که براي بقيه بچه ها مطرح است، نگه داريد.با ستايش و تمجيد، فرزندان آخر خود را فريب ندهيد. حتي اگر نقاشي اش که او در پيش دبستاني کشيده، مال عهد دقيانوس بود، آن را روي يخچال و جايي قابل رويت در معرض ديد بگذاريد. وقتي او براي اولين بار توپي پلاستيکي را شوت کرد درست همان برخوردي را با او بکنيد که قبلاً با برادر بزرگترش کرده ايد.همانگونه که در مورد فرزند مياني گفته شد، فرزند کوچکتر را نيز در گفت وگوها شرکت دهيد و زماني را با او به تنهايي بگذرانيد. وقتي داريد با يکي از دوستانتان گفت وگو مي کنيد، نقاط عطف او را قبل از فرزندان بزرگتر يادآور شويد و از لوس کردن او خودداري کنيد، زيرا مابقي دنيا چنين نمي کنند! به جاي نجات دادن او از هرگونه درگيري با بقيه بچه ها، او را تشويق کنيد خودش مسائل خود را حل کند؛ در درازمدت فرزندي متکي به خود، مستقل تر و جسورتر پرورش خواهيد داد.
آنچه بايد درباره تنها فرزند خود بدانيد
تقريباً همه فرزندان اول، مثل تک فرزند شروع مي کنند و اين امر- چه براي فقط چند سال يا تمام عمر باشد- بهره مندي از توجه تمام و کمال والدين هم موهبت و مصيبتي براي آنان است.
جنبه مثبت: اعتماد به نفس و قاطعيت در تنها فرزند شما پرورش خواهد يافت.
جنبه منفي: تنها مرکزتوجه بودن مي تواند به توقعات زياد غير واقع بينانه اي رهنمون شود.
تک فرزندها معمولاً در کنار بزرگترها احساس راحتي مي کنند، اما آنها به واقع به دوستي و نزديکي با بچه ها نياز دارند. به دفعات، قرارهايي براي بازي با همسالان فرزند خود تنظيم کنيم تا بدين وسيله مهارت هايي مثل مشارکت، دوستي و حل مشکلات را تعريف کنيد.
تک فرزندها مانند بچه هاي آخري، بيش از حد شيفته مي باشند که اين امر مي تواند آنها را مستحق رفتاري شاهانه سازد. براي غلبه بر تمايل به لوس بارآوردن، اطمينان حاصل کنيد که محدوديت هايي براي او قائل مي شويد، استقلال و اتکا به نفس او را تشويق مي کنيد و از تمجيد و ستايش بيش از حد خودداري مي کنيد.