يکي از مهمترين نکاتي که متخصص تغذيه ورزشي بايد به آن توجه ‌کند، وجود برهم کنش مواد مغذي با يکديگر است؛ در بسياري از موارد حتي توصيه‌هاي اثبات شده تغذيه‌اي، اگر بدون توجه به برهم کنش مواد مغذي صورت گيرد مي‌تواند مشکلات زيادي را به‌خصوص براي ورزشکاران به‌وجود آورد.
• يکي از مهمترين نکاتي که متخصص تغذيه ورزشي بايد به آن توجه ‌کند، وجود برهم کنش مواد مغذي با يکديگر است؛ در بسياري از موارد حتي توصيه‌هاي اثبات شده تغذيه‌اي، اگر بدون توجه به برهم کنش مواد مغذي صورت گيرد مي‌تواند مشکلات زيادي را به‌خصوص براي ورزشکاران به‌وجود آورد.
ورزشکاران عموما به‌دليل دريافت انرژي بيشتر نسبت به سايرين و کاهش وعده‌هاي غذايي به جهت تخصيص بخشي از زمان به ورزش و محدوديت‌هاي زماني دريافت غذا قبل و پس از ورزش در هر وعده غذايي مقدار بيشتري غذا مصرف مي‌کنند که علاوه بر تامين انرژي، موجب دريافت همزمان گروه زيادي از ريز مغذي‌ها (ويتامين‌ها و مواد معدني)، مي‌شود.
استفاده غير اصولي و بيش از حد مکمل‌هاي ويتامين و مواد معدني نيز امکان تداخل را دوچندان کرده است. براي مثال مصرف 3 تا 4 ليوان شير از توصيه‌هايي است که توسط بيشتر کارشناسان آگاه صورت مي‌گيرد اما همين توصيه ساده اگر بدون توجه به تداخل مواد مغذي با يکديگر باشد بسيار خطرناک خواهد بود. بررسي‌ها نشان مي‌دهد، در افرادي که شير مصرفي را (3 تا 4 ليوان در روز ) همراه وعده اصلي غذايي مصرف کرده‌‌اند به‌دليل وجود بر هم کنش کلسيم با آهن و کاهش جذب آنها در خانم‌ها، موجب بروز کم‌خوني در اين گروه مي‌شود.
بنابراين به‌نظر مي‌رسد حتي ساده‌ترين و عمومي‌ترين توصيه‌ها نيز بايد با در نظر گرفتن تمامي‌جوانب آن صورت گيرد که قطعا بدون آگاهي از برهم کنش مواد مغذي نه تنها سودمند نخواهد بود، بلکه بعضا آثار منفي نيز خواهد داشت. بنابراين به‌طور مختصر به مواردي از اين دست اشاره خواهد شد.
? اسيد فوليک
کمبود آن در کارکرد ويتامين B12 اثر منفي دارد اگر دريافت نياسين کاهش يابد فعال سازي فولات نيز کم مي‌شود. مصرف ويتامين C باعث حفظ ذخاير فولات بدن مي‌‌شود، مضافا دفع ادراري فولات را کاهش مي‌دهد.
? اسيدهاي چرب امگا – 3
با اسيدهاي چرب امگا-6 تداخل جذب دارند و افزايش مصرف انواع روغن‌هاي غني از امگا-6 موجب مي‌شود تا جذب اسيد‌هاي چرب امگا-3 کاهش يابد. استفاده از مکمل‌هاي ويتامين E ، پراکسيداسيون اسيدهاي چرب ضروري را در بافت‌ها کم مي‌کند.
? آهن
با کلسيم، مس، منگنز، ريبوفلاوين، ويتامين A ، B6، E ، ويتامين C و روي تداخل و برهم کنش دارد وکلسيم جذب آهن دو و سه ظرفيتي را کاهش مي‌دهد؛ مس اگر زياد دريافت شود جذب آهن را مختل و اگر کم دريافت شود به‌کارگيري آهن را نيز مختل مي‌‌کند؛ منگنز نيز جذب آهن را کاهش مي‌دهد. کمبود ريبوفلاوين جذب آهن را کم کرده و با تاثير بر متابوليسم آن موجب کم‌خوني مي‌شود. کمبود ويتامين A ، حرکت آهن از ذخاير و مصرف آن در بدن را مشکل مي‌سازد در ضمن سطوح پلاسمايي آهن افت مي‌کند. ويتامين B6 نيز در صورتي‌که کمتر از مقادير مورد نياز دريافت شود در متابوليسم آهن نيز اثر منفي دارد؛ ويتامين C جذب آهن را به شدت بالا مي‌برد و تاثير ممانعت کننده‌هاي آهن همچون فيتات را خنثي و به‌کار رفتن ذخاير آهن را در بافت‌ها بهبود مي‌بخشد. مصرف منابع غني از روي يا مکمل‌هاي آن موجب مي‌شود جذب آهن کم شود.
? پتاسيم
منيزيم برهم کنش دارد و کمبود منيزيم موجب افزايش دفع پتاسيم مي‌شود.
? تريپتوفان
اگر همراه با مکمل‌هاي پروتئيني مصرف شود مقدار تريپتوفان مغز را کاهش مي‌دهد، زيرا برخي اسيدهاي آمينه غذاها براي انتقال به مغز با تريپتوفان رقابت مي‌کنند. مصرف همزمان کربوهيدرات با مکمل‌هاي تريپتوفان، مقدار تريپتوفان مغز را کاهش مي‌دهد، زيرا ترشح انسولين در پاسخ به حضور کربوهيدرات، موجب بهبود انتقال اين اسيدهاي آمينه به خارج از جريان خون مي‌‌شود، بنابراين برداشت مغزي تريپتوفان بهبود مي‌يابد.
? تيامين
کمبود منيزيم باعث مي‌شود در روند توليد تيامين پيروفسفات اختلال ايجاد شود؛ وجود ويتامينC در دستگاه گوارش از غير فعال کردن تيامين توسط پلي‌فنل‌ها جلوگيري مي‌کند. کمبود اسيد فوليک نيز جذب تيامين را کاهش مي‌دهد.
? روي
مقدار زياد مصرف کلسيم جذب روي را کاهش مي‌دهد. مس و اسيد فوليک نيز جذب آن را کم مي‌کنند. اگر نسبت آهن به روي در رژيم غذايي بيشتر از 1 به 2 باشد جذب روي مختل مي‌شود. مصرف سيستئين و هيستيدين موجب بهبود جذب روي مي‌شود. کمبود دريافت ويتامين B6 مقدار روي را در پلاسما کاهش داده و جذب آن را نيز مختل مي‌کند. مکمل ويتامين E به‌نظر مي‌رسد که بروز کمبود روي را سرعت مي‌بخشد.
? ريبوفلاوين
وجود نياسين کافي نقش مهمي‌را در فعال سازي ريبوفلاوين دارد.
? سلنيم
کمبود ويتامين C باعث مي‌شود به‌کارگيري سلنيم مختل شود، مصرف مکمل اين ويتامين جذب سلنيت سديم را کم مي‌کند. در صورتي‌که بدن دچار کمبود ويتامين E باشد نياز به سلنيم افزايش مي‌يابد.
? کارنيتين
کمبود ويتامين C نياز به کارنيتين را افزايش مي‌دهد.
? کروم
مصرف کربنات کلسيم باعث کاهش جذب کروم مي‌شود. در ضمن کمبودآهن در وعده غذايي، جذب کروم را بهبود مي‌بخشد و هرچقدر درصد اشباع ترانسفرين با آهن بيشتر باشد انتقال و نگهداري کروم بيشتر مي‌شود.
? کلسيم
مصرف زياد منيزيم جذب کلسيم را کاهش مي‌دهد و کمبود آن نيز موجب هيپوکلسيمي‌مي‌شود. مصرف بيشتر از دو گرم فسفر در روز نيز مقدار دفع ادراري آن را کاهش مي‌دهد. دريافت زياد پروتئين دفع ادراري کلسيم را زياد مي‌کند. افزايش مصرف نمک و فرآورده‌هاي حاوي سديم نيز دفع ادراري آن را افزايش مي‌دهد. مصرف مکمل ويتامين D باعث خواهد شد تا جذب کلسيم زياد و دفع آن از ادرار کم شود. مصرف روي به ميزان بيشتر از 140 ميلي‌گرم در روز جذب کلسيم را کاهش مي‌دهد.
? فلوئور
مصرف همزمان کلسيم جذب فلوئور را کاهش مي‌دهد.
? مس
با کادميوم، آهن، موليبدن، ويتامين B6 و روي، برهم کنش دارد. مس در جذب و کاربرد کادميوم اختلال مي‌کند موليبدن موجب افزايش دفع ادراري آن شده و کمبود ويتامين B6، جذب مس را کم مي‌کند. مصرف بيش از 80 ميلي گرم روي در روز موجب کم شدن جذب مس مي‌شود.
? منگنز
آهن، مس و کلسيم، جذب منگنز را کاهش مي‌دهد و مصرف همزمان با ويتامينC موجب افزايش زيست فراهمي‌منگنز مي‌‌شود.
? موليبدن
اين ماده مغذي با در صورتي‌که با منابع غذايي غني از مس مصرف شود مي‌تواند با متابوليسم موليبدن تداخل ‌کند.
? نياسين
تريپتوفان پيش ساز سنتز آن است،کمبود ريبوفلاوين مي‌تواند موجب شود تا سنتز نياسين مختل شود. کمبود ويتامين B6 نيز تاثيري مشابه با کمبود ريبوفلاوين دارد زيرا هردو ويتامين به عنوان کوفاکتور ضروري در سنتز آن هستند.
? ويتامين B12
مصرف قرص‌هاي کلريد پتاسيم که به آرامي‌در طول دستگاه گوارش باز مي‌شوند جذب ويتامين B12 را کم مي‌کند. اگر همزمان با وجود بيماري کم‌خوني هماتولوژيک ناشي از کمبود B12، مقدار زيادي فولات مصرف شود موجب مي‌‌شود علايم آن باوجود بيماري مخفي بماند.
? ويتامين B6
وجود نياسين در فعال کردن آن بسيار موثر است ريبوفلاوين نيز اثر مشابهي دارد. کمبود ويتامين C دفع ادراري آن را افزايش مي‌دهد. روي نيز در تبديل آن به شکل‌هاي فعال B6 نيز نقش دارد.
? ويتامين A
با ويتامين C ، E و روي برهم کنش دارد. ويتامين C احتمالا مي‌تواند در کاهش علايم مسموميت با ويتامين A موثر باشد. ويتامين E جذب و ذخيره کردن ويتامين A را افزايش مي‌دهد و از سميت مقادير بالاي ويتامين A را مي‌کاهد. کمبود روي نيز باعث اختلال در متابوليسم اين ويتامين مي‌شود.
? ويتامين C
مقدار زياد آهن، ويتامين C خون را از طريق افزايش اکسيداسيون و ازدياد دفع ادراري آن کاهش مي‌دهد.روي نيز متابوليسم و به کارگيري ويتامين A را مختل مي‌کند.
? کلسيم
هيپوکلسمي‌تبديل ويتامين D را به شکل‌هاي فعال را سرعت مي‌بخشد و هيپرکلسمي‌مانع از فعال شدن ويتامين D مي‌شود.
? فسفر
کمبود فسفات خون تبديل ويتامين D را به شکل‌هاي فعال را سرعت مي‌بخشد و ازدياد فسفات در خون مانع از فعال شدن ويتامين D مي‌شود.
? ويتامين E
مصرف زياد آهن، مس و اسيدهاي چرب ضروري نياز به ويتامين E را افزايش مي‌دهد. کمبود روي مقدار اين ويتامين را در خون کاهش مي‌دهد، در صورت بروز کمبود سلنيوم نياز به مصرف مکمل ويتامين E زياد مي‌شود، ويتامين C توکوفرول اکسيد شده را احيا کرده و به شکل فعال توکوفرول برمي‌گرداند، در نتيجه اين فرآيند ذخاير ويتامين E را بهبود مي‌بخشد.
? ويتامين K
با کلسيم، ويتامين K و A برهم کنش دارند. مقادير زياد کلسيم يا افزايش نسبت دريافت آن در برنامه غذايي از 1 به 2 مي‌تواند وضعيت ويتامين K را مختل کند. اگر مکمل ويتامين E در روز بيشتر از 1200 ميلي گرم مصرف شود جذب و فعاليت ويتامين K را مختل کند. ويتامين A اگر به مقدار زياد مصرف شود جذب ويتامين K را کاهش خواهد داد.
منبع:پايگاه اطلاع رساني تغذيه و سلامت
ارسالي از طرف کاربر محترم : omidayandh
/ع