? مقدمه:
مثل يک ورزشکار با استعداد رشته دو ده‌گانه، گلوتامين هم يک مکمل چند کاره است.
گلوتامين به تنظيم حجم عضلاني کمک مي‌کند، در حفظ سيستم ايمني بدن نيز نقش دارد، بر روي سنتز (توليد) گلوکز تأثيرگذار است و حتي متابوليسم انسولين را ارتقاء مي‌دهد.
به عقيده من اين‌طور به‌نظر مي‌رسد که گلوتامين در هر فعل و انفعالي در بدن دست دارد، که مهم‌ترين آن براي بدنسازها آمينواسيد است.
? گلوتامين چيست؟
ما مي‌دانيم که آمينواسيدها، بلوک‌هاي سازنده پروتئين هستند و بهترين منابع پروتئيني آنهائي هستند که حاوي بالاترين درصد آمينواسيدهاي ضروري هستند. به خاطر داشته باشيد که آمينواسيدهاي ضروري آن‌دسته از آمينواسيدها هستند که مي‌بايست آنها را از طريق رژيم غذائي دريافت کنيد. با اين تفاسير گلوتامين يک آمينواسيد ضروري مشروط در نظر گرفته مي‌شود. پيش خودتان فکر مي‌کنيد اين ديگر چه تعبيري دارد؟
گلوتامين (نه کربوهيدرات يا چربي) يک منبع سوخت ارجح براي سلول‌هاي با توانائي تقسيم سريع مثل سلو‌هاي روده‌اي و ليمفوسايتس (يک سلول سفيد خون) است اين گذشته اين آمينواسيد هم فن حريف به‌عنوان عمل‌کننده نيتروژن و پيش درآمد براي ماکروموکل‌ها (براي مثال: پروتئين‌ها و نوککيک‌اسيد) در توازن، پايه اسيدي نقش دارد. تحت شرايط خاصي (مثل ايسترهاي کاتابوليک) ممکن است گلوتامين به‌عنوان بخشي از رژزم غذائي مورد نياز باشد.
گلوتامين به‌صورت تقريبي حدود 61 درصد آمينواسيد موجود عضلات اسکلتي را تشکيل مي‌دهد. اتلاف گلوتامين عضله را مي‌توان به‌عنوان يک اعلان براي کاتابوليسم (تخريب) عضله دانست.
? آيا گلوتامين بر روي سيستم ايمني تأثير دارد؟
اين يکي از آن حوزه‌هائي است که در مورد گلوتامين تحقيقات بي‌شماري صورت گرفته که با اين وجود هنوز در آن سردرگمي مشاهده مي‌شود. ورزش‌هائي با فعاليت بدني زياد نشان داده که موجب کاهش سطح گلوتامين موجود در خون مي‌شود. به خاطر داشته باشيد که اين گلوتامين است که منحصراً به وسيله سلول‌هاي سيستم ايمني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در تئوري به‌نظر مي‌رسد که پائين بودن سطح گلوتامين مي‌تواند تأثير منفي بر روي سيستم ايمني بدن بگذارد.
با اين وجود در تحقيقي که اخير انجام گرفت مشخص شد که مکمک گلوتامين هيچ تأثيري بر روي متابوليسم ليمفوسايت‌ها (يک نوع سلول سفيد خون) در موش‌هاي آزمايشگاهي ورزيده نداشت.
به‌رغم شواهدي دوپهلو از گلوتامين، اين‌جاست که چرا من فکر مي‌کنم مکمل کردن گلوتامين در جهت کمک به سيستم ايمني بدن با ارزش است. درست است که اين‌طور به‌نظر مي‌رسد که مکمل کردن گلوتامين به تنهائي تأثيري بر روي سيستم ايمني بدن ندارد، اين مسئله به اين واقعيت ارتباط دارد که سيستم ايمني بدن گلوتامين را از جاهاي مختلف عضلات اسکلتي بدن قرض مي‌گيرد که به لحاظ بقاء بدن اين کار اهميت بيشتري دارد.
کدام‌يک بهتر است داشتن سيستم ايمني، بدن سلامت يا عضلات بزرگ؟ مي‌دانم که اين جمله براي دوستان بدنساز کُفرآميز جلوه مي‌کند، اما بايد قبول کرد که حفظ عملکرد سيستم ايمني بدن از اهميت بيشتري برخوردار است.
منظور من اين است که تا به حال چند نفر از انسان‌ها به دليل کوچک بودن عضلاتشان مرده‌اند؟ بنابراين علت نياز ما به رساندن گلوتامين به بدن واقعاً در حفظ عضله و جلوگيري از استفاده سيستم ايمني بدن از ذخاير گلوتامين عضلاني مي‌باشد.
? چه‌طور گلوتامين حجم عضله را افزايش مي‌دهد؟
شايد از قابليت گلوتامين در حفظ توده عضلاني در مواقع استرس به توان به‌عنوان بهترين شاخصه آن نام برد.
براي نمونه در دوران پس از جراحي کامل تعويض لگن مکمل کردن گلوتامين در تغذيه از طريق سرم (تورگي)، منجر به کاهش از دست رفتن آمينواسيدها از عضلات اسکلتي شد. مکمل کردن گلوتامين هم چنين کمک مي‌کند به اين‌که از هدر رفتن نيتروژن (يا همان پروتئين) در بيماراني که با خواست خود تن به جراحي شکم داده‌اند جلوگيري شود. در مجموع شواهد قوي وجود دارد که نشان مي‌دهد حفظ سطح بالاي گلوتامين تأثير خود را با پيشگيري از هدر رفتن يک نوع پروتئين مشخص به نام ميوسين اعمال مي‌کند. پروتئين (MHC (myosim heavy chain يک پروتئين مهم عضلات اسکلتي است که تعيين‌کننده خاصيت انقباضي آنها به شمار مي‌آيد.
اين همان مشخصه‌اي است که دانشمندان از آن به‌عنوان عضلات با فيبرهاي سرعتي (زودانقباض) ياد مي‌کنند، پس در صورت داشتن نوع سريع MHC درصد فيبرهاي سرعتي در فرد بيشتر و در صورت داشتن نوع کُند MHC درصد فيبرهاي استقامتي در فرد بيشتر مي‌باشد. بدين‌ترتيب مسلماً هيچ‌يک از شما دوست نداريد که يک چنين پروتئين باارزشي را از دست بدهيد. حال معلوم شد که استرسي که بر بدن پس از يک جراحي سنگين وارد مي‌شود بسيار زياد است.
تمرينات با وزنه سنگين نيز استرس قابل توجهي را بر روي بدن وارد مي‌سازد. بنابراين با وجودي که جراحي و تمرينات با وزنه در شکل ظاهري به يکديگر شباهت دارند، ولي در نحوه تحريک با هم کاملاً متفاوت هستند. شايد به‌نظر ممکن و شدني برسد که از اصول فيزيولوژيکي مشابه براي مقابله با اين تغييرات فيزيکي بدن استفاده کرد. بنابراين در هر دو مورد مکمل کردن گلوتامين به‌منظور جلوگيري از هدر رفتن پروتئين عضله عقلاني به‌نظر مي‌رسد.
? آيا گلوتامين بر روي متابوليسم قند تأثيرگذار است؟
تأثير گلوتامين بر روي متابوليسم گلوکز (قند) يکي از آن تأثيرات گلوتامين است که در نشريات بدنسازي به آنها بهائي داده نشده است. در حقيقت در يک تحقيقي که اخيراً در دانشگاه روچستر صورت گرفت، اهميت گلوتامين به‌عنوان يک تنظيم‌کننده در پروسه گليکوجنسيز (شکل‌گيري گلوکز) معلوم گرديد. در نمونه‌هاي انساني مورد آزمايش دانشمندان پي بردند که تزريق گلوتامين در نهايت تبديل گلوتامين به گلوکز را در بر داشت. اين جواب بدون هيچ تغييري در انسولين و گليکاگون که در دو هورمون اصلي در پائين آوردن سطح گلوکز هستند به‌دست آمد.
به‌نظر مي‌رسد تبديل گلوتامين به گلوکز در اين حالت در مقايسه با کبد که عمده‌ترين تنظيم‌کننده توليد گلوکز در بدن به شمار مي‌آيد بيشتر در کليه‌ها اتفاق مي‌افتد.
? بنابراين تأثير آن بر روي بدنسازها به چه شکل خواهد بود؟
براي نمونه گلوتامين مي‌تواند بر روي ميزان چربي‌سوزي يک بدنساز در حال رژيم‌گيري براي شرکت در مسابقه تأثير بگذارد. بخشي از مشکل در رژيم براي کاهش درصد چربي بدن ارتباط دارد با تنظيم دقيق هورمون‌هائي هم‌چون گليکاگون و انسولين.
به‌طور معمول ما خواستار به حداقل‌رساني سطح ترشح انسولين به‌منظور جلوگيري از ذخيره چربي در داخل بافت‌هاي ادي‌پوز (سلول‌هاي چربي) هستيم. البته مشکل اين کار اين است که گلوکز يا کربوهيدرات دريافتي در سطح پائين مي‌تواند به خودي خود منجر به تجزيه سلول‌ها شود و از آن‌جائي که گلوکز به‌عنوان يک ماده با تأثير حفظ کنندگي پروتئين است، اين‌جا است که گلوتامين وارد ميدان مي‌شود. گلوتامين خودش مي‌تواند به گلوکز تبديل شود. اين بسيار خوب است چون گلوکز مي‌تواند به‌عنوان سوخت به مغز فرستاده شود (همان‌طور که مي‌دانيد مغز يکي از ارگان‌هاي اصلي مصرف‌کننده گلوکز در بدن به شمار مي‌آيد) و بدين‌ترتيب فرد احساس بي‌قراري و تندمزاجي نکند. ضمن اين‌که مي‌تواند مقداري از حجم عضلاني که به سختي به‌دست آمده را نيز حفظ کند و از آن‌جائي که تبديل گلوتامين به گلوکز باعث افزايش سطح انسولين نمي‌شود، بنابراين ديگر از تأثير ليپوژنيکي (چربي‌سازي) که انسولين توليد مي‌کند خبري نخواهد بود. بنابراين در حال رژيم گرفتن و کاهش مرتب ميزان کالري دريافتي براي شرکت در مسابقه بدنسازي هستيد پس تکيه کردن بر روي ميزان مشخصي از گلوتامين در رژيم غذائي روزانه يک کار بسيار عقلاني به حساب مي‌آيد.
? آيا گلوتامين به تنظيم وزن بدن کمک مي‌کند؟
بله. در آزمايشي که بر روي موش‌هاي آزمايشگاهي به عمل آمد آنها به وسيله يک رژيم غذائي پرچرب تغذيه شدند. سپس معلوم شد که مکمل گلوتامين و آمينواسيد و الينين (alanine) به رژيم غذائي پرچرب اين موجودات در قياس با گروهي که تنها از غذاي پرچرب پيروي مي‌کردند، افزايش وزن کمتري مشاهده شد. اين رژيم غذائي پرچرب حدوداً تشکيل شده بود از 45درصد چربي و 36درصد کربوهيدرات و مابقي نيز از پروتئين. اين درصد از چربي در رژيم غذا، قابل قياس با درصدي از چربي است که در اکثر رژيم‌هاي غذائي افراد چاق در آمريکا شايع است. گلوتامين به تنها باعث کاهش سطح قند خون و انسولين در اين موش‌هاي تحت آزمايش شد. شايد اين يافته‌ها از همه بيشتر براي آن‌دسته از انسان‌ها که زمينه چاقي و يا ديابت در آنها بالا است بسيار مهم و ارزشمند باشد. تست ميزان گلوتامين در افراد ديابتي به‌منظور مشخص کردن تنظيم بودن قند خون و بررسي اين‌هک آيا اين آمينواسيد چند منظوره مي‌تواند بر روي وزن افراد خيلي چاق تأثيرگذار باشد، بسيار مفيد خواهد بود. از آن‌جائي که بي‌خطر بودن بالا بودن سطح گلوتامين براي انسان‌ها مشخص شده، تحقيقات آتي مي‌تواند حمايت بيشتري از استفاده از گلوتامين به‌عنوان يک ماده ضدچاقي و ضدديابت نمايد.
منبع: مجله دانش ورزش /ج