ويتامين‌ها اگر چه مولكول‌هاي كوچكي هستند و ميزان آنها در غذاهاي روزمره نسبتا اندك است اما نقش بسيار مهمي در سوخت و ساز و متابوليسم بدن بازي مي‌كنند. اين نقش از دوران جنيني شروع مي‌شود و در تمام طول عمر از اهميت آن كاسته نمي‌شود، اما دوره‌هاي خاصي از زندگي، نياز به ويتامين‌ها بيشتر به چشم مي‌آيد.
يكي از اين دوران‌ها، دوران رشد و تكامل كودكي و نوجواني است كه روند سريع بلوغ و رشد باعث افزايش نياز به ويتامين‌ها مي‌شود، اما در سنين پس از بلوغ و در افراد بزرگسال، معمولا توجه كمتري به اهميت ويتامين‌ها مي‌شود كه ممكن است گاهي مشكل‌ساز شود. مطالعات جديد نشان مي‌دهند كه ويتامين‌ها به ويژه درباره بزرگسالان ورزشكار بسيار بااهميت هستند و براي سلامت آنها و نيز موفقيت آنها در فعاليت‌هاي ورزشي‌شان ضروري هستند.
اين بار پژوهشگران از ميان تعداد زياد ويتامين‌ها، به ويتامين‌هاي گروه B توجه كرد‌ه‌اند. به طور كلي ويتامين‌ها به دو گروه ويتامين‌هاي محلول در آب و محلول در چربي تقسيم مي‌شوند كه ويتامين‌هاي گروه B در خانواده ويتامين‌هاي محلول در آب قرار مي‌گيرند. مردم، آشنايي نسبتا خوبي با اين ويتامين‌ها دارند كه شايد بخشي از آن به دليل شهرت شكل دارويي آن، يعني قرص، شربت يا آمپول ب كمپلكس است. اين روزها انواع مختلف ويتامين‌هاي گروه B يك جا در كنار هم جمع‌آوري شده‌اند تا نياز بيمار به انواع ويتامين‌هاي خانواده B را برآورده كنند. بسياري از مردم از اين داروها به عنوان داروهاي تقويتي استفاده مي‌كنند اما اكثر پزشكان معتقد بودند اگر كسي به ميزان كافي از اين ويتامين‌ها در مواد غذايي‌اش مصرف كند، نيازي به داروهاي به اصطلاح تقويتي ندارد. به عبارت ديگر، اگر كسي دچار كمبود اين ويتامين‌ها در بدن خود نشده باشد، مصرف اين داروها تنها باعث مي‌شود كه مازاد نياز آن از طريق ادرار دفع شود و در اصل هيچ منفعتي براي فرد نخواهد داشت.
? داروي تقويتي براي ورزشكاران
تفكراتي كه پيش از اين ذكر شد، در ورزشكاران هم وجود دارد. بسياري از ورزشكاران معتقدند داروهاي ب كمپلكس و داروهاي مشابه آن، مثل مولتي‌ويتامين مي‌تواند قابليت آنها را در انجام فعاليت‌هاي ورزشي افزايش دهد؛ اما اين موضوع چقدر صحت دارد؟ آيا اين ويتامين‌ها واقعا باعث افزايش قدرت بدني ورزشكاران مي‌شوند؟
تحقيقات جديد تا حدودي به اين سوالات پاسخ داده‌اند. به عقيده پژوهشگران، كمبود ويتامين‌هاي گروه B و به ويژه ويتامين‌هاي B6 و B12 باعث كاهش توانايي ورزشكاران مي‌شود. از طرف ديگر مصرف بيش از حد اين داروها باعث افزايش توان فرد نمي‌شود، چرا كه مازاد ويتامين‌هاي دريافتي به سرعت از راه ادرار دفع مي‌شود.همانطور كه گفته شد، گروه ويتامين‌هاي B متشكل از چندين ويتامين است كه عبارتند از: ( B1تيامين)،(B2ريبوفلاوين)،B6، B12 و فولات (اسيد فوليك.) اين مواد ريزمغذي براي به راه افتادن و انجام واكنش‌هاي مختلف درون بدن ضروري هستند. به طور مثال وجود آنها براي فرآيندهايي نظير تبديل و توليد پروتئين‌ها، سوختن قندها و توليد انرژي و نيز روند تكثير و ترميم سلول‌ها لازم است. اگر ميزان اين ويتامين‌ها كم شود متعاقبا فرآيندهاي مزبور دچار اختلال مي‌شوند. به عبارت ديگر، ميزان توليد و تبديل پروتئين‌ها و سوخت و ساز قندها و چربي‌ها مختل و توليد انرژي از حد مورد نياز كمتر مي‌شود. همه اين موارد دست به دست هم مي‌دهند تا در نهايت ورزشكاري كه دچار كمبود ويتامين‌هاي گروه B است، از نظر توان جسماني در برابر رقباي خود كم بياورد و همين افت توانايي جسماني و قدرت بدني، در نهايت باعث شكست و ناكامي پياپي وي شود.
? آسيب‌هاي ورزشي
همانطور كه گفته شد ويتامين‌ها در روند توليد پروتئين‌ها نقش دارند. سال‌هاست محققان دريافته‌اند كه روند ترميم آسيب‌هاي ورزشي و ديگر آسيب‌هاي جسماني به طور مستقيم وابسته به توليد و سوخت و ساز ميزان مناسب پروتئين‌هاست. به همين دليل اگر به هر علتي ميزان ويتامين‌هاي بدن كاهش پيدا كند قابليت ترميم و التيام زخم‌ها و آسيب‌هاي عضلاني - اسكلتي ورزشكاران به طور چشمگير كاهش پيدا مي‌كند و اين مسا له باعث مي‌شود ورزشكار بسيار دير از شر آسيب‌هاي ورزشي خلاص شود و به ميادين باز گردد. به طور كلي مدت زمان لازم براي التيام آسيب‌هاي ورزشي در ورزشكاراني كه به كمبود ويتامين‌هاي گروه B مبتلا هستند به طور قابل توجهي بيشتر از افرادي است كه ذخاير كافي از اين ويتامين را در بدن خود دارند.
به همين دليل به ورزشكاران توصيه مي‌شود از طريق داشتن رژيم غذايي مناسب و مملو از ميوه‌جات، نيازهاي بدن خود را به ويتامين‌ها و مخصوصا ويتامين‌هاي گروه B تامين كنند. از طرف مقابل، اگر اين ويتامين‌ها بيش از حد مصرف شوند، باعث افزايش سرعت التيام نمي‌شوند چرا كه فورا مازاد آن از ادرار دفع مي‌شود. پس مصرف بيش از حد و سرخود داروهايي مثل آمپول مولتي ويتامين و ب كمپلكس نفعي براي ورزشكاران آسيب ديده ندارد.
به همين دليل به اين ورزشكاران توصيه مي‌شود كه تنها يك رژيم غذايي مملو از ويتامين B داشته باشند و چندان خود را مجبور به استفاده از اين داروها نكنند. حبوبات، دانه‌ها، سبزيجات داراي برگ‌هاي تيره رنگ و بسياري از محصولات و فرآورد‌ه‌هاي لبني و حيواني منابع غني و سرشار ويتامين‌هاي گروه B محسوب مي‌شوند. بنابراين مصرف منظم آنها به ورزشكاران توصيه مي‌شود تا دچار عوارض ناشي از كمبود ويتامين B نشوند.
? چقدر بخورم؟
ميزان نياز بدن به ويتامين‌هاي گروه ب در بين افراد مختلف و حتي در ميان ورزشكاران تفاوت‌هاي چشمگيري را نشان مي‌دهد. عوامل متعددي در تعيين ميزان نياز به اين گروه از ويتامين‌ها نقش دارند. ميزان استرس وارد شده بر بدن طي ورزش، تغييراتي كه در ساختار بافت‌هاي بدن به دنبال ورزش رخ مي‌دهند و نيز ميزان دفع و از دست رفتن مواد مغذي از طريق عرق، ادرار و مدفوع از مهم‌ترين عوامل تعيين كننده ميزان نياز بدن به اين ويتامين‌ها هستند. سن، جنس، سرعت رشد و بلوغ و وضعيت دستگاه گوارش نيز مسلما نقش مهمي را برعهده دارند اما همانطور كه گفته شد يكي ديگر از مسائل تعيين كننده در ميزان نياز به اين ويتامين‌ها ميزان و وسعت آسيب‌ها و صدمات ورزشي ورزشكاران است.
به طور قطع هر چه ميزان اين آسيب‌ها بيشتر باشد، بدن به ويتامين‌ها و مواد مغذي بيشتري براي ترميم و جبران آن نياز خواهد داشت كه عمدتا بايد از طريق افزايش ميزان دريافتي اين ويتامين‌ها در مواد مغذي تامين و جبران شود.
? باورها اصلاح شود
متاسفانه بسياري از ورزشكاران و به ويژه ورزشكاران جوان، باورهاي غلطي درباره اثر ويتامين‌ها بر كفايت و قدرت ورزشي خود دارند. بسياري از آنها از مزايا و فوايد ويتامين‌ها و به ويژه ويتامين‌هاي گروه B غافلند و همين مساله باعث كاهش توانايي آنها در رقابت با ورزشكاران ديگر مي‌شود. در ضمن، آسيب‌ديدگي‌هاي آنها نيز دير بهبود مي‌يابد كه باعث مي‌شود مدت‌ها از ميادين به دور باشند.
از طرف ديگر، برخي بيش از حد از ويتامين‌ها استفاده مي‌كنند و اميد دارند بسياري از مشكلات جسماني آنها به وسيله اين ويتامين‌هاي به اصطلاح تقويتي برطرف شود، در حالي كه خبر ندارند مصرف بيش از حد اين ويتامين‌ها تنها باعث دفع آنها از طريق ادرار مي‌شود و هيچ منفعتي براي آنها نخواهد داشت. پس ميانه‌روي و تعادل از همه چيز بهتر است، به ويژه براي ورزشكاران.
منبع:www.vista.ir