شطرنج ورزشي دو نفره و مبارزه اي ميان صاحبان انديشه و هوش است . اين بازي با 16 مهره سفيد براي يك حريف و 16 مهره سياه براي حريف ديگر بر صفحه اي به شكل مربع كه به 64 مربع كوچك مساوي سفيد و سياه تقسيم شده بازي مي شود .

هدف از بازي شطرنج از همان ابتدا حمله كردن به مهره شاه و به محاصره در آوردن آن از هر طرف است تا سرانجام راه گريز نداشته باشد و شكست را بپذيرد . منشا بازي شطرنج به درستي معلوم نيست . اختراع اين ورزش فكري را به تفاوت به يونانيان روميان مصريان هنديها ايرانيان و اعراب نسبت مي دهند . به هر حال نظري كه امروزه بيشتر مورد قبول است اين است كه شطرنج اصلاً از هند بوده و بازي چاتورانگا كه هنوز هم در هند رواج دارد منشا آن است . اين بازي در قرن ششم ميلادي از هند به ايران آمده و چرتكه ناميده شده كه رفته رفته به شترنگ و شطرنج تغيير نام داده است .
بازي شطرنج را عربها از ايرانيان آموختند و به سرعت در عربستان گسترش دادند. در قرن پانزدهم شطرنج به اروپا راه يافت و با ابداع شيوه هاي متنوع بازي توسط متفكران اروپايي پيشرفت بسياري كرد.
در اواخر قرن 18 ميلادي شطرنج داراي قوانين و مقرراتي شد كه امروز هم رواج دارد.
در سال 1914 ميلادي مسابقات بزرگي با شركت برجسته ترين شطرنج بازهاي جهان در شهر پترزبورگ روسيه برگزار شد . در پايان اين مسابقات امپراطور روسيه به نفرات اول تا پنجم عنوان استاد بزرگ داد و به اين ترتيب چنين عنوان پر افتخاري براي شطرنج بازهاي برجسته اي كه در سطحي نزديك به قهرماني جهان باشند متداول شد .
در سال 1924 فدراسيون بين المللي شطرنج ( فيده ) تاسيس شد . از مهمترين وظايف فيده : تدوين قوانين و مقررات بازيها برگزاري مسابقات قهرماني جهان اعطاي عنوان رسمي به استادان و درجه بندي مقام آنها است .
از نيمه دوم قرن بيستم به بعد شطرنج پيشرفت بسياري در سطح گيتي داشته و تنها در فاصله سالهاي 1980 تا 1989 تعداد كشورهاي عضو فدراسيون بين المللي شطرنج از 67 به 127 كشور رسيده است .
در سال 1979 تعدادكساني كه در شطرنج مردان داراي درجه استاد بين المللي بودند 242 نفر در سراسر جهان بود كه اين تعداد در سال 1989 به 6908 نفر رسيد در شطرنج زنان نيز در سال 1989 نام 878 استاد بين المللي در فيده ثبت شد .

گاري كاسپاروف از كشور شوروي تنها شطرنج باز در تاريخ اين ورزش است كه بالاترين درجه بين المللي را دارد . پس از او آناتولي كارپوف ( شوروي ) تيمان ( هلند ) ويكتو كورچنوري ( شوروي ) قرار دارند . از كشور ما ايران نيز خسرو هرندي مهرشاد شريف و كامران شيرازي به مقام استاد بين المللي شطرنج رسيده اند .

مهره هاي شطرنج يا اقشار مختلف مردم
 

آنچه در گذشته شطرنج ناميده ميشده به شکلي کاملا" متفاوت با امروز بوده است. اگر شيوه زندگي مردم آن روزها را بدانيد خواهيد فهميد که مردم چطور زمان فراغت و اوقات بيکاريشان را پر ميکردند. اگر قواعد بازي آنها را ببينيد متوجه ميشويد که شطرنج چقدر ورزش ظريف ، دقيق و زيبايي است.
شطرنج ورزشي بوده که هم در زندگي معمولي و هم در جشنها و هم در جنگها اغلب مورد استفاده بود است. البته برخي علت استفاده از آن در جنگها را بالا بردن تمرکز و هوشياري سربازان ميدانند. شطرنج قرنها پيش در سرزمينهايي چون هند ، ايران و چين انجام ميشده. هيچکس به طور دقيق نميداند که اين بازي اصالتا" مال کجاست .

حرکت به سمت اروپا
 

در قرن 7 - 8 سربازان عرب که در همسايگي ايرانيها زندگي ميکردند در حين تاخت و تاز به ايران اين بازي را از آنها ياد گرفتند. پس از آن که اعراب به اسپانيا تاختند ، سربازان اين ورزش را به اسپانيايي ها ياد دادند و پس از آنکه ماتادورها به سرعت اين ورزش را فرا گرفتند به فاصله کوتاهي در سراسر اروپا منتشر شد .
اين اروپايي ها بودند که نام امروزي Chess را باآن نهادند شايد به اين دليل که با تلفظ نام ايراني آن مشکل داشتند برايهمين اسم اين بازي را با جامعه مدرنيته خود تطبيق دادند. ايراني ها به اينبازي Shatranj و هندي ها Shaturanga مي گفتند. (البته واقعيت آن است که Shaturanga با شطرنج امروزي تفاوت بسياري داشته است و شطرنجي که امروزه بعنوان Chess در دنيا شناخته مي شود بيشتر شبيه بازي Shatranj ايراني هامي باشد.) اگرچه امروز اين نامها که براي ورزشها انتخاب شده چندان جديد و مدرن نيست ولي هزاران سال پيش اين اسامي جلوه خاصي داشته ، همانطور که افراد با انتخاب نام خود تفاوتشان را با ساير قشرهاي جامعه نمايان ميکردند.

مهره پياده
 

در صفحه شطرنج همانند کارگران مزارع روي زمين زراعي هستند که بيش از مهره ديگريروي صفحه کار و حرکت ميکند و غالبا" با فداکاري مهره هاي با ارزش را نجات ميدهند و خود قرباني ميشوند. در زمانهاي بسيار دور (حتي قبل از قرون وسطي) کارگران و رعيتها از هيچ امکاناتي براي زندگي بهره مند نبودند و ملاکان و زمين داران جز غذايي براي زنده ماندن چيزي به آنها نميدادند. قشر ضعيف جامعه در آن روزگار زندگي بدي داشتند، به سختي کار ميکردند و در جواني ميمردند و غالبا" از جنگ و لطمه هاي آن بي نصيب نبودند. آنها بايد قرباني ميشدند تا صاحبان زمين يا فرار کنند يا زنده بمانند!

رخ يا قلعه
 

در صفحه شطرنج در حکم خانه يا پناهگاه است. همان چيزي که صدها سال پيش مردم تنها ميتوانستند ساعتي کوتاه در آن از شر دستورات ريز و درشت اربابان در امان باشند. در شطرنج هر بازيکن 2 مهره رخ دارد که البته گاهي اوقات rooks هم ناميده ميشود .

مهره اسب
 

در صفحه شطرنج يکي از سربازان حرفه اي است که وظيفه اش محافظت از مهره هاي با ارزش و مهم است و هر بازيکن 2 مهره اسب در دو طرف صفحه اش دارد. اهميت اسب در صفحه شطرنج از پياده بيشتر است اما مهره هايي مثل فيل، شاه يا وزير به مراتب ارزش بيشتري دارند. شايد به گونه اي هدف بازي مثل شطرنج نحوه محافظت و مراقبت از داراييهاي با ارزش و مهم زندگي باشد که براي حفظ و رسيدن به چيزهاي مهم انسان بايستي از چيزهاي کوچکتر و بي اهميت تر چشم پوشي کند.

مهره اي بنام فيل
 

براي هر يک از طرفين بازي 2 مهره فيل وجود دارد که نمايانگر چيزي شبيه کليساست. کليسا در زمانهاي دور نشانه ثروت و قدرت بوده و براي مردم از ارزش زياديبرخوردار بوده، به طور کلي مذهب نقش مهمي در زندگي مردم ايفا ميکرده. کلمه bishop (به معني اسقف) نام يکي از مقربين کليساهاي کاتوليک بوده که درزمان خود از قدرت و احترام بالايي برخوردار بوده است.

ملکه (وزير)
 

تنها مهره اي در شطرنج است که ماهيت زن دارد و البته قدرتمندترين مهره صفحه هم هست. در بازي شطرنج هر بازيکن تنها يک ملکه (وزير) دارد در آن سالها مردم بر اين باور بودند که ملکه (وزير) غالبا" تنها کسي است که ميتواند پادشاه را مجاب به انجام بعضي از امور کند. شاه بلندقدترين مهره شطرنج است که توسط تمامي مهره هاي صفحه محافظت ميشود. در آن سالها هم، پادشاه همواره در پناه صد ها سرباز رفت و آمد و زندگي ميکرد و البته افراد جامعه از غني ترين تا فقيرترين وظيفه داشتند تا در هر شرايطي حامي منافع پادشاه باشند.
منبع:www.vesalsport.com
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت: hasan119