تربيت بدني و ورزش در مفهوم کلي کلمه ، يک پديده اجتماعي است که با اعتلاي آن ، روابط افراد جامعه و سلامت جسم و روح آنها استحکام مي يابد . بنابراين ، روابط اجتماعي و تربيت بدني و ورزش بر يکديگر تاثير متقابل دارند و در تامين بهداشت رواني کودک و نوجوان و همچنين در جهت گيري مطلوب جامعه بسيار موثر مي باشد .
بر اساس تحقيقات کارشناسان سازمان بهداشت جهاني در کشورهاي صنعتي حدود ده درصد از افراد جامعه به نوعي به اختلال رواني مبتلا هستند از اين رو بهداشت رواني که هدف آن سالم سازي محيط رواني و پيشگيري از اختلالات رواني است از اهميت شاياني برخوردار است همان گونه که بيماريهاي جسماني سلامت جسم انسان را تهديد مي کند، براي سلامت رواني نيز خطراتي غير قابل اجتنابي وجود دارد . در زندگي هر شخصي لحظات حساس ، موقعيتها و پيش آمدهاي ناگوار وجود دارد.
چگونگي تاثير اين گونه رويدادها بر روي شخص و نحوه برخورد شخص با آنها از نقطه نظرات سلامت روان بسيار حائز اهميت است خانواده، مدرسه ، جامعه سه عامل مهم در بروز و ظهور بيماريهاي رواني محسوب مي شوند . نتيجتا" در هر برنامه و طرح بهداشت رواني بايد هر سه عامل فوق مورد توجه قرار گيرند .محيط رواني انسان شامل کليه عواملي است که روي رفتار وي اثر مي گذارد بسياري از آشفتگيها و سرگشتگيهاي رواني و اعتياد نتيجه روابط شخص با افراد خانواده و اجتماع است . بنابراين در پيشرفت بهداشت رواني هر جامعه ، کليه افراد آن از هر طبقه و گروهي اعم از مقامات مذهبي ، اداري ،آموزشي وقضايي وظايف خطيري ر ابر عهده دارند.بهداشت روان کودکان به خصوص بهداشت روان دانش آموزان است که يک سوم کل جمعيت را تشکيل مي دهند .مهم جلوه مي کند. هر روز صبح بچه ها را به دست مکان آموزشي به نام مدرسه مي سپاريم و ظهر ويا عصر آنها را تحويل مي گيريم. در اين مدت چه اتفاقاتي ممکن است براي آنها رخ دهد؟ بايد کاري کرد که بچه ها در اين مدت آسيب نبينند.

از کجا بايد آغاز کرد؟
 

بايد از مدرسه آغاز کرد،زيرا کودک تا هفت سالگي در آغوش خانواده است و از 7 تا 18 سالگي در اختيار مدرسه قرار مي گيرد .شخصيت يک فرد هم تا قبل از18سالگي شکل مي گيرد .يعني نمي توان گفت که يک فرد تا 18 سالگي طبيعي بوده اما بعد از آن دچار اختلال شده است از اين رو ، بسيار مهم است که مربيان يا افرادي که با بچه هاي سنين مدرسه سروکار دارند، بدانند که چگونه با بچه ها صحبت کنند.
با توجه به مقدمه فوق در تعريف بهداشت رواني بايد گفت : بهداشت رواني عبارت از پيشگيري از پيدايش بيماريهاي رواني و سالم سازي محيط رواني است تا افراد جامعه بتوانند با برخورداري از هر يک روان متعادل با عوامل محيط خود روابط صحيح برقرار کرده و در راه رسيدن به هدفهاي متعالي خود پيروز شوند. بهداشت رواني مشمول عام دارد و شامل کليه افراد و گروههاي جامعه است وتنها منحصر به بيماران رواني نيست .به عبارت ديگر بهداشت رواني يک امر همگاني است و به تمام طبقات و گروهها اعم از پيرو جوان و کودک و بزرگ مربوط ميشود . فعالييت اصلي در مورد بهداشت رواني اين است که اساسا" نبايد گذاشت بيماري رواني به وجود آيد .اگر ناراحتي عصبي ناشي از فشارهاي دروني يا محيطي حادث شد بايد پيشگيري کرد که تبديل به ناراحتي رواني نشود .گروهي از محققان بر اين باورند که فشارهاي روحي،ذهني و عاطفي ميتوانند تقريبا تمام بيماريهايي را که به صورت ژنتيکي فرد مستعد آنهاست بوجود بياورند. اين بيماريها شامل: آسم ، سرطان ، اختلالات و آشفتگي گوارش و امراض قلبي مي شود. تمام اين بيماريها و همچنين ديگر بيماريهايي که در خانواده شايع بوده اند.
آنچه که مسلم است جامعه نميتواند و نبايد موضوع بيماريهاي رواني را امري شوخي وسرسري تلقي کند. جامعه نياز به انسانهايي دارد که نه تنها از سلامت جسماني برخوردار باشند بلکه از سلامت رواني نيز بهرمند باشند. از آنجا که منشائ بسياري از ناراحتيهاي رواني ، خانواده ، مدرسه و اجتماع و در بعضي موارد سستي مباني اعتقادي خود شخص است . بايد در فعالييتهاي بهداشت رواني به همه عوامل فوق توجه لازم مبذول گردد. و در ارائه چنين خدمت مردمي بايد مدارس، دانشگاهها ، مساجد ، بازار ، کوچه و خيابان به مراکز آموزش متقابل وکمک اخلاقي ،معنوي و انساني مبدل شوند و در ارتباط صحيح با مردم قرار گيرند.
تربيت بدني وزارت اموزش و پرورش در پي تحقيق سياستهاي خود مبني بر ايجاد فرصت و زمينه در کسب سلامتي جسماني ورواني دانش اموزان پسر و دختر آموزشگاهاي کشور از طريق فعاليتهاي ورزشي همواره تلاش دارد تا با اقوال نظري وافعال عملي ،اذهان عموم،والدين، مديران مدارس ، مربيان ورزش ،مسئولين کشور ودست اندرکاران علم تربيت را متوجه اين پديده با ارزش يعني سلامت تن وروان بنمايد.
ورزش عبارت است "از حرکت منظم ومکرر بدني براي دستيابي به توانايي ، چالاکي و سلامت بيشتر ."و از طرفي بهداشت رواني مبتني بر سه اصل است که عبارتند از :
1) نگاه داشتن و تامين سلامت فکر
2) ريشه کني عوامل بيماريزا و جلوگيري از ابتلا به اختلالات رواني .
3) ايجاد زمينه مناسب و مساعد براي رشد و شکفتن شخصيت و استعدادها تا کمال ظرفيت آنها

? تاثير ورزش در رشد وپرورش اجتماعي کودکان ونوجوانان
 

تربيت بدني و ورزش در مفهوم کلي کلمه، يک پديده اجتماعي است که با اعتلاي آن ، روابط افراد جامعه و سلامت جسم وروح آنها استحکام مي يابد . بنابراين ، روابط اجتماعي و تربيت بدني وورزش بر يکديگر تاثير متقابل دارند و در تامين بهداشت رواني کودک و نوجوان و همچنين در جهت گيري مطلوب جامعه بسيار موثر مي باشد . فعاليتهاي ورزشي فرصتي را ايجاد مي کند که افراد با تعامل يکديگر هدفها را مشخص مي کند و وظيفه اي را به عهده گرفته و از نتيجه کار گروهي بهرمند مي شوند . در اين ميان، بازي به عنوان يکي از اجزاي مهم تربيت بدني ، داراي نيروي بالقوه اي است که به کودکان و نوجوانان در بر قراري رابطه بهتر و ايجاد يک نيروي اجتماعي پويا در جامعه کمک مي کند.
و کاول در تامين نيازهاي فردي و اجتماعي در تحيقات خود بر کودکان آمريکايي ، به اين نتيجه رسيد که بازيها و ورزشها و فعاليتهاي مشابه به کودکان و نوجوانان مي آموزد که خود را در گروه به صورت يک عضو فعال در آورند و به عنوان يک عضو مورد قبول واقع شوند. و آنها از اين طريق دست به تجربه هاي اکتسابي زده و نيازبه تعلق اجتماعي خويش را ارضا نموده و با اصلاح مناسبات اجتماعي به ايجاد آرامش خاطر دست مي يابند که اين امر در رشد و تامين بهداشت رواني آنان بسيار موثر مي باشد .در نهايت، نقش سازنده و فوائد ورزشهاي جمعي در رشد اجتماعي و تامين بهداشت رواني کودکان و نوجوانان را فهرست وار ذکر مي نمايد:
1) تقويت حس همکاري و تعاون .
2) قدرت اراده وتصميم گيري.
3) ايجاد و تقويت قدرت ابتکار.
4) از بين بردن روحيه بي تفاوتي و ايجاد انگيزه پيروزي.
5) رعايت حقوق ديگران.
6) اجتماعي نمودن و درمان انزوا طلبي.

? تاثير ورزش در ارضاي نيازهاي رواني کودکان ونوجوانان:
 

فرد انساني علاوه بر نيازهاي جسماني که استمرار ذات او را موجب مي شوند داراي نيازهاي عاطفي از قبيل محبت ، امنيت ، احساس ارزش، تعلق به گروه ، بيان وابراز خود، پيشرفت ، پذيرفتگي و نيازهاي شناختي وزيباشناسي نيز مي باشد. عدم ارضاي اين نيازها موجب بروز مشکلات در بزرگسالي شده و منشائ اختلا لات و نابسامانيهاي رواني آن دوران مي گردد و موجبات غليان هيجانات دروني فرد را فراهم مي آورد . در نتيجه اين اختلالات ،افسردگي ، خمودي ، خستگي ، پريشاني به فرد دست مي دهد واو را در انجام امور محوله بي تفکر وکم کار و ضعيف مي سازد.
تربيت بدني وورزش به عنوان وسيله اي موثر جهت پاسخ به نيازهاي رواني محسوب مي گردد که کودکان ونوجوانان مي توانند با بهره گيري از آن به ارضاي نيازهاي خود بپردازد و تمايلات دروني خود رابيان دارد . همچنين کسب تجربيات لازم در زمينه هاي گوناگون فعاليتهاي ورزشي مطابق با استعداد و علاقمندي خود ، کودکان و نوجوانان را قادر مي سازد تا به شيوه اي مثبت به ابراز خود بپردازد و توانايي و کارايي خود را آشکار سازند. بدين ترتيب ، مقبوليت فرد توسط ديگران به ميزان قابل ملاحظه اي افزايش يافته و نياز به عزت نفس و احساس ارزش در آنان ارضا خواهد شد. مشارکت و همکاري کودکان در ارائه يک فعاليت ورزش جمعي وسيله اي مناسب جهت ارضاي تمايلات تعلق به گروه وتقويت روح تعاون وحس همکاري در آنان به شمار مي رود .اين عامل ، شرايط مناسبي جهت ابراز محبت متقابل و بهره گيري از محبت يکديگر را فراهم مي آورد. علاوه بر اين اثار و فعاليتهاي سودمند ورزش موجب افزايش دانش و اطلاعات ، راهنماي غير مستقيم درحل مشکلات و آشکار نمودن نحوه نگرش صحيح به امور و عواقب ناگوار مي گردد.
لذا ورزش تاثيراتي مطلوبي در ارضاي نيازهاي شناختي و پرورش روح زيباشناسي فرد خواهد داشت و از اين طريق بر احساس امنيت کودکان و نوجوانان مي افزايد و موجبات کاهش و رفع فشارها ، بر طرف کردن ترسها واضطرابها ، گشودن عقده ها و کسب رضايت وتامين بهداشت رواني کودکان و نوجوانان مي کند.

? تاثير ورزش در پرورش استعدادها ورشد علاقه مندي کودکان و نوجوانان:
 

نياز و استعداد را مي توان مبدا حرکت انسان به سوي تکامل و تعالي انسان معرفي کرد. در مسير رشد و تکامل انسان،بايد استعدادهاي نهفته در درون او را شناخت و بارور کرد.مسلم است که بهترين زمان کسب توانايي، دوران نوجواني است.از نظر فلسفي،علمي و تحقيقاتي بهترين وسيله براي کمک به نوجوانان در کسب قابليت ها ،حرکت ، بازي و ورزش مي باشد. در کنار کسب تواناييها ، استعدادها شکوفا مي شوند .هر انساني استعداد هاي گوناگوني دارد . با بهره گيري صحيح از بازي و ورزش مي توان استعدادهاي ذهني ،عقلي،ادراکي،جسماني و مهارتي را در کودکان و نوجوانان رشد داد ودر اثر ان ظرفيتهاي اخلاقي،تربيتي، عاطفي و اجتماعي انها را بالا برد. در اثر اجراي فعاليتها و بر نامه هاي ورزشي هم استعدادهاي تحصيلي رشد خواهد کرد.وهم استعدادهاي ورزشي.
به طوري که تحقيقات انجام شده در ايران نشان مي دهد بين شرکت در فعاليتهاي ورزشي و استعدادهاي تحصيلي رابطه مثبتي وجود دارد واين يافته ها مويد اين امر است که نو جوانان در محيط ورزشي"ياد مي گيرد که ماهرانه حرکت کند" و در مسير ياد گرفتن ، استعداد هاي او شناخته ميشود.
ارزش و تاثير مهم ديگري که بازيها و ورزشها در زندگي کودکان و نوجوانان دارند اين است که پرورش استعداد ها موجب رشد علاقه مندي هاي انان مي گردد که اين امر در زندگي واز جهت رشد و تامين بهداشت رواني ارزش فراواني براي کودکان و نوجوانان دارد.تجربه هاي حاصل از فعاليت هاي ورزشي در ايجاد رغبتها و تمايلات وپي بردن به تواناييها و استعدادها، که از مباني بهداشت رواني فرد به شمار مي روند، اثرات سودمندي داشته و بنا به گزارش مشاوران مدارس علاقه منديها و گرايشات طبيعي به فعاليتهاي ورزشي وسرگرمي ها به صورت وسيله اي براي شناخت خود و محيط وابزاري براي ارضاي نيازها و پرورش استعدادها و رشد علاقه مندي و رهنموني براي زندگي تحصيلي و شغلي اينده کودکان و نوجوانان بکار برده مي شود.

? تاثير ورزش در رشد وپرورش اخلاقي کودکان و نوجوانان:
 

منظور از جنبه اخلاقي، جهت دادن به تمايلات و انگيزه هاي کودک ونوجوان است تا بتوان از اين طريق او را در مسير صحيح هدايت قرار داد.کودک و نوجوان از نظر اخلاقي بي طرف است و بيشتر از جنبه هاي فطري و غريزي خود متاثر مي شود.اعمال وخواسته هاي او هم تحت تاثير نيازهاي زيستي و غريزي و بازي قرار دارد به اين ترتيب، بازي، ميدان تمريني براي ارزش گذاري و جهت گيري تمام رغبت ها، هيجانها و عواطف و گرايشهاي فطري کودک است و مفاهيمي چون نوع دوستي، تعاون، ايثار، صبر و استقامت را به طور ناخود اگاه به او مي اموزند.
مهمترين عاملي که انگيزه هاي کودک را در مسير رشد صحيح قرار مي دهد، گنجاندن ارزشهاي اخلاقي در بطن بازيها و ورزشهاي نشاط انگيز است. اين ارزشها باعث مي شوند که کودکان و نوجوانان از بازي لذت ببرند و براي رسيدن به آها تلاش کنند. کودکان و نوجوانان در مو قعيت لذت ناشي از بازي و ورزش با معاني ارزشهاي اخلاقي- هماهنگي و ارتباط برقرار مي کنند. اين ارتباط بين ورزش و لذت پلي است تا کودک را عادتا در زندگي فردي معتقد و مقيد به اصول اخلاقي بار اورد. تجارب ورزشي، روند تمايلات مثبت و رضايت خاطر افراد را بهبود داده وموجب رشد سجايا و خصايل اخلاقي و موجب اصلاح رفتارهاي ناشايست مي گردد و افراد را نسبت به خود مهربان ، خوش عاطفه و از نظر احساس مسئوليت ، احترام به قانون و تلطيف عواطف فردي واجتماعي وبه طورکلي در حصول به اهداف بهداشت رواني مي سازد.
براي اين که بتوانم منظورم را از اين اشاره به خوبي بيان کرده باشم، بايد تقاضا کنم اين بار که به حياط مدرسه رفتيد و بازي بچه ها را شاهد بوديد به دو حالت به خوبي دقت کنيد:اول ابراز هيجانات بچه هنگام بازي(منظورم از بازي واقعا بازي است نه مسابقه جدي) ودوم حالت چهره انها پس از بازي هنگامي که به ابراز هيجانات بچه ها در بازي دقت مي کنيد احتمالا با اين موارد مواجه خواهيد شد:فرايد براي جلب توجه همبازي ها، غريو شادي از به هدف رسيدن ،ابراز امادگي براي اقدام، برافروخته بودن چهره ناشي از تمرکزو امادگي، برانگيختگي زياد ناشي از تلاش در حد توان، فرياد يا افسوس ناشي از ناکامي و ...
اکنون به سراغ وضعيت دوم مي رويم که بيان حالت چهره بچه ها پس از بازي است. در اين زمان بيشترين حالتي که در چهره بچه ها ديده مي شود "رضايت خاطر" است. حداقل ده ها بار از خود پرسيده ام که اين رضايت خاطر که مکررا در چهره بچه ها پس از بازي مي بينم از کجا ناشي مي شود؟ و نهايتا به اين نتيجه رسيدم که رضايت خاطر بچه ها پس از بازي فقط به بردن،گل زدن و موفق شدن مر بوط نيست، بلکه به اين واقعيت مربوط است که فرصتي را براي بيان عواطف ، احساسات و هيجانات خودشان پيدا کرده اند. حتي زماني که کودک فريادي از خشم مي کشد، يا اهي از سر افسوس ،به سلامت رواني وي کمک شده است. حداقل به دو دليل :اول اينکه شايد تنها فرصتي براي اين کودک باشد که بتواند به اين سادگي و در کمال ازادي هيجان خود را ابراز کند. و دوم اين که خيلي زود، حتي ممکن است پس از چند ثانيه که از خشم و افسوس وي گذشت، موقعيتي شادي اور فراهم شود وشما شاهد باشيد که اين کودک در منتهاي شادي از اعماق وجودش مي خندد. ايا شما به شيوه اي اشراف داريد که با استفاده از ان به کودکانتان بفهمانيد که هيچ اندوهي در جهان پايدار نيست؟
مدير گرامي :
قطعا"شما نعمت سلامتي را از بزرکترين و بالاترين نعمات مي دانيد. بطور يقين شما به نشاط وشادابي وکودکان ونوجوانان توجه داريد و از سلامتي وشادابي آنها شما نيز شادمانيد. شما بطور مسلم يکي از راههاي کسب سلامتي و نشاط را فراهم نمودن زمينه هاي انجام فعاليتهاي ورزشي مي دانيد. بنابراين، مدير گرامي، شما که اين سودمنديها را در فعاليتهاي ورزشي سراغ داريد .به قدر توان و وسع ، مدرسه را با امکانات و تجهيزات ورزشي مجهز نماييد تا فرصت انجام اين فعاليتها براي دانش آموزان فراهم شده وزمينه ايجاد فرزنداني سالم و برومند و به تبع آن جامعه اي آزاد و سربلند از آن ما گردد. به اين طريق است که مدرسه ايي که فرصت بيشتري براي فعاليت کودکان فراهم مي کنند گامهاي بيشتري را براي سلامت رواني آنان بر مي دارند.

? درنتيجه:
 

سلامت رواني وضعيت مطلوب تنظيم هيجانها ، صفتها وحالتها است . حرکت به شکل بازي تحت نظارت تربيتي مدرسه فرصتي مناسبي را براي تنظيم اين هيجانات فراهم مي کند و نهايتا سلامت رواني کودکان را افزايش مي دهد.
منابع:
روان شناسي باليني : پرون پرون
زمينه روان شناسي ج دوم ل . اينكسون
روان شناسي ورزشي . اسوآهولا
* ارسال مقاله توسط عضو محترم سايت با نام کاربري : saeedmoradi2179