گفتگو با دکتر محمد ولي سهامي
بچه‌ها را در تعطيلات تابستان به کلاسهاي متفرقه بفرستيم يا در خانه نگه داريم؟
سال‌ها پيش، وقتي دوران درس و مدرسه را سپري مي‌کرديم، تمام هوش و حواس‌مان به تابستان و تعطيلات بود اما تابستان که مي‌آمد، پدر و مادر به ما اخطار مي‌دادند که قرار نيست اين سه ماه را عاطل و باطل بگذرانيم و آخرش ناچار در کلاسهاي تقويتي و متفرقه ثبت‌نام مي‌کرديم.
اما اين روزها والدين، حتي بيش از گذشته، نگران اوقات فراغت فرزندان خود هستند و گاهي با همسايه و اقوام هم در همين زمينه رقابت نيز مي‌کنند. شما جزو کدام گروه از والدين هستيد: دوست داريد فرزندتان به کلاس تابستاني برود و او در برابر خواست شما مقاومت مي‌کند يا برعکس، ميخواهيد به عهده خودش بگذاريد تا ميان «در خانه ماندن» و «کلاس رفتن»، يکي را انتخاب کند؟ در هر دو صورت، بايد مزايا و معايب اين روش‌‌ها را بدانيد تا بتوانيد درست تصميم بگيريد. دکتر محمد ولي سهامي، فوق‌تخصص روان‌پزشکي کودکان و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي تهران، کمک‌مان مي‌کند تصميم بهتري در همين رابطه بگيريم.
با رسيدن فصل تابستان، بسياري از خانواده‌ها فرزندان‌شان را مجبور مي‌کنند به کلاسهاي مختلف بروند تا اوقات فراغت‌شان به بطالت نگذرد. آيا اين، کار درستي است؟
اين روزها پدرها و مادرها بنابه دلايل مختلف سعي دارند به اجبار فرزندشان را به کلاسهاي تابستاني بفرستند اما اين بزرگ‌ترين اشتباه خانواده‌ها است، چرا که دانش‌آموز بايد در اثر احساس نياز خودش به اين کلاسها برود. البته شرکت در کلاسهاي تابستاني اگر همراه با فشار رواني خانواده باشد، تاثير نامطلوبي هم به جا ميگذارد.
يعني بايد تصميم را به عهده خود بچه‌ها بگذاريم؟
خانواده ميتواند با جملاتي مانند «بهتر نيست براي اوقات فراغت‌ات برنامه‌ريزي کني؟» و به حالت پيشنهاد فرزندش را به اين کار ترغيب کند. در واقع خانواده بايد نقش راهنمايي و هدايت را ايفا کند، نه تصميم‌گيري. از طرف ديگر بايد در نظر بگيريم که بچه‌ها در طول سال تحصيلي فشارهاي رواني زيادي را بابت انجام تکاليف مدرسه، امتحانات و رعايت نظم و مقررات مدرسه متحمل مي‌شوند و فشار مضاعف بر آنها واقعا روا نيست، چرا که تحقيقات بسياري نشان مي‌دهد بچههايي که هر روز صبح زود از خواب بيدار مي‌شوند و آرزوي يک ساعت خواب صبح در روزهاي تابستان را دارند، بيشتر از ساير بچه‌ها افسرده مي‌شوند و موفقيت کمتري هم به دست مي‌آورند.
يعني شرکت در کلاسهاي تابستاني فايده‌اي براي بچه‌ها ندارد و بايد آنها را به حال خود واگذار کنيم تا هر طور دوست دارند فصل تعطيلات را پشت سر بگذارند؟
اگر از جنبه منفي کلاسهاي تابستاني تحميلي بگذريم، شرکت بچه‌ها در اين کلاسها مزاياي غيرقابل انکاري دارد. بعضي بچه‌ها ترجيح ميدهند که تمام تعطيلات را در خانه و پاي تلويزيون و کامپيوتر بگذرانند که اين موجب بي‌تحرکي، انزواي اجتماعي، کسالت و درون‌گرايي مي‌شود اما همين که بچه بداند هفتهاي دو روز براي مثال، بايد 9 صبح به کلاس شنا برود، الزام به تحرک و فعاليت را احساس مي‌کند. شرکت در کلاسهاي تابستاني ميتواند موجب تقويت اعتماد به نفس و بهبود روابط اجتماعي کودکان شود. از طرف ديگر انتخاب کلاسها اگر درست انجام شود، ميتواند موجب رشد استعدادها و جهت‌دهي مثبت به تواناييهاي دانش‌آموزان شود.
پس نظارت خانواده روي فراغت جوانان لازم است؟
صددرصد. اصل، تسلسل و استمرار است، يعني اگر خانواده‌اي مدام کوشش کند ولي در چنين لحظاتي فرزندش را رها کند، ممکن است خطرآفرين باشد. اگر هم قرار است فراغت نقش آزادي داشته باشد، پس نظارت مستقيم و اجبار هم نمي‌تواند هميشه موثر باشد اما نظارت از راه دور، نظارت نامريي و با رعايت احترام و ايجاد گزينه‌هاي مطلوب يک اصل درست کار در خانواده است.
از کجا بفهميم که بايد فرزندمان را در چه کلاسي ثبت‌نام کنيم و اصلا او چه استعدادي دارد؟
کلاسهاي تابستاني بسيار متنوعاند؛ مانند کلاسهاي ورزشي، هنري و آموزشي. اينکه دانش‌آموز دوست دارد در چه رشتهاي فعاليت کند، مهمترين نکته است اما روان‌شناسان معمولا کلاسهايآموزشي و کلاسيک مانند زبان را براي تابستان توصيه نميکنند، به ويژه براي بچههايي که فشارهاي درسي و انضباطي را تجربه کرده باشند و براي بچههاي دبستاني اين قبيل کلاسها توصيه نميشود. اين دانش‌آموزان در تابستان نيازمند بازسازي رواني هستند، نه کلاسهاي سنگين‌آموزشي که مسووليتهاي ديگري را به آنها تحميل مي‌کند. ما براي اين بچه‌ها کلاسهاي مفرح و شاد مانند شنا را توصيه ميکنيم. البته نوع کلاس بايد با توجه به شرايط رواني، سني و تفاوتهاي فردي وعلايق دانش‌آموزان انتخاب شود. از طرفي بسياري از تست‌هاي روان‌شناسي حتي در سنين پايين نيز موجب بروز استعدادهاي کودک مي‌شود و والدين مي‌توانند بفهمند که فرزندشان چه توانايي و استعدادي دارد. در عين حال، برخي والدين تمام ساعتهاي روز فرزندشان را با انواع کلاسهاي تابستاني پر مي‌کنند اما اين کلاسها موجب کاهش بازدهي آنها مي‌شوند و حس خشم و انتقام‌جويي را در بچه ايجاد مي‌کنند. بهترين حالت اين است که بچههاي مقطع دبستان را در يک کلاس ورزشي يا هنري ثبت‌نام کنيم و دانش‌آموزان مقاطع راهنمايي و دبيرستان را در حداقل دو کلاس. به دانش‌آموزاني که نزديک کنکور هستند و در طي تابستان کلاسهاي کنکور را تجربه مي‌کنند، توصيه مي‌شود براي آرام‌سازي رواني، در يک کلاس تفريحي و ورزشي شرکت کنند.
شايد همه خانواده‌ها امکان اقتصادي گذران اوقات فراغت را نداشته باشند و يا بنا به دلايلي فرزندشان را در کلاسهاي تابستاني ثبت‌نام نکنند. در اين صورت مي‌توان يک اوقات فراغت مطلوب را در خانه پايه‌ريزي کرد؟
فراغت لزوما يک پديده گران‌قيمت نيست. اين نيست که مثلا فرزندمان را در فلان کلاس با کلي خرج ثبت‌نام کنيم. کارهاي خيلي ارزان و ساده‌اي هم مي‌شود انجام داد. مثلا ساخت يک کلکسيون کبريت ساختن، جمع‌آوري مجموعه تمبر، انجام بازي‌هاي خانوادگي مثل دبرنا، چيدن پازل‌هاي هزار تکه‌اي، اسم و فاميل، منچ و... متاسفانه ما فرزندان‌مان را براي اين عادت‌هاي زيبا تربيت نکرده‌ايم و اين کوتاهي از طرف خانواده از يک طرف و کوتاهي از طرف جامعه از طرف ديگر مشکلات زيادي را به وجود خواهد آورد. البته در اين شرايط زندگي آپارتمان‌نشيني چندان هم بد نيست که با ساير همسايه‌ها برنامه‌ريزي کنيم و براي عصرهاي تابستاني برنامه‌هاي خانوادگي ترتيب دهيم؛ مثلا دور هم جمع شويم، شام بخوريم، بازي‌هاي گروهي مانند وسطي، طناب‌کشي و... انجام دهيم و در کنار يکديگر اوقات خوشي را سپري کنيم.
منبع:www.salamat.com