چاقي که زماني فقط مشکل ساکنان کشورهاي صنعتي تلقي مي‌شد، اکنون در قالب معضلي فراگير در کل دنيا مطرح مي‌باشد. امروزه در سراسر جهان بيش از 300ميليون نفر مبتلا به پرخوري و چاقي بيش از حد هستند.
طبق هشدار محققان اگر با چاقي مبارزه نشود، اين عارضه که براساس اطلاعات سازمان بهداشت جهاني، علت اصلي بيش از 40درصد موارد مرگ و مير در سال است، به بيماري شماره يک جهان مبدل خواهد شد. اما براي کنترل چاقي بايد از دوران کودکي اقدام کرد چرا که مطالعات نشان مي‌دهد 30تا 80درصد کودکان داراي اضافه وزن و يا چاقي در بزرگسالي نيز اضافه وزن دارند. در واقع آنچه مسلم است کودکان مبتلا به چاقي در آينده به بزرگسالاني تبديل مي‌شوند که به اضافه وزن و چاقي مفرط دچارند.
براي بررسي مشکلات چاقي در کودکان از ابعاد گوناگون علمي و همچنين تغذيه صحيح در اين دوران حساس زندگي با تني چند از متخصصان به گفتگو نشسته‌ايم.
دکتر محمد محمدزاده، متخصص اطفال، علل بروز چاقي را چنين برمي‌شمرد عوامل متعدد ژنتيکي، محيطي، رژيم غذايي، عادات تغذيه‌اي، عوامل فرهنگي، سطح فعاليت و اختلالات متابوليسمي و غددي.
وي مي‌گويد: شالوده سلامت انسان از دوران جنيني و کودکي شکل مي‌گيرد که در زمان پيش از تولد ساختار تغذيه مادر در اين عرصه حياتي و تأثيرگذار است.
پس از تولد نيز شير مادر کامل‌ترين ماده غذايي براي نوزاد محسوب مي‌شود. پس از دو سالگي بايد يک برنامه غذايي متعادل براي کودکان رعايت شود. چنين برنامه‌اي علاوه بر رفع گرسنگي، بايد عناصر غذايي و مواد مغذي لازم براي تندرستي کامل را دارا باشد. استفاده از چهار گروه اصلي غذايي مهمترين راه براي اطمينان از تأمين نيازمندي‌هاي تغذيه‌اي کودک محسوب مي‌شود.
دکتر محمدزاده در ادامه تصريح مي‌کند: سوءتغذيه يکي از رايج‌ترين و مهمترين بيماري‌هاي کودکان در کشور به شمار مي‌رود که البته تحقيقات نشان داده عامل اين عارضه کمبود مواد غذايي نيست بلکه پايين بودن سطح آگاهي‌هاي عمومي در مورد الگوهاي غذايي مناسب علت اصلي شيوع اين بيماري در بين کودکان ايراني محسوب مي‌شود. روش تغذيه غلط، مصرف بي‌رويه تنقلات فاقد ارزش غذايي و تبليغات گسترده آنها در رسانه‌ها به اين معضل بيش از پيش دامن زده است. در واقع بسياري از کودکان امروزي با وجود برخورداري از ظاهري سالم و حتي اضافه وزن، از فقر سلولي رنج مي‌برند چرا که به جاي مواد غذايي ضروري همچون پروتئين، صرفا" انواع چربي‌ها و مواد قندي به آنها خورانده مي‌شود. اين سوءتغذيه پيامدهاي ناگوار خود را در مدت زمان کوتاهي در قالب کاهش مقاومت بدن در برابر بيماري‌ها، افت يادگيري، اختلال در رشد سلول‌هاي مغزي و پايين آمدن ضريب هوشي نشان مي‌دهد.
وي ضمن ابراز نگراني از مصرف فزاينده تنقلات در کودکان هشدار مي‌دهد: کودکان در سنين پيش از 5 سال با توجه به رشد سريع مغزي و جسمي بايد از طريق غذاهاي اصلي مواد مغذي مورد نياز خود را تأمين کنند و پر کردن معده با تنقلات بي‌ارزش و انواع غذاهاي آمادهء پرچرب پيامدهاي ناگواري از جمله سوءتغذيه به دنبال دارد.
به گفتهء اين متخصص اطفال، بايد شيوه صحيح تغذيه به کودکان آموخته شود خصوصا" اينکه کودکان امروزي از بيماري‌هايي همچون فشار خون، اختلالات قلبي-عروقي و مزمن قند که زماني تنها مختص بزرگسالان بود، رنج مي‌برند. علاوه بر اين نبايد فراموش کرد که چاقي دوران کودکي زمينه‌ساز ابتلا به انواع بيماري‌ها به ويژه انواع سرطان در سنين بزرگسالي مي‌باشد.
دکتر محمدزاده راه‌هاي کم کردن وزن را براي کودکان، بالا بردن ميزان تحرک و کاهش حجم مصرف مواد قندي و چربي‌ها عنوان مي‌کند و مي‌گويد رواج عادات غلطي همچون تماشاي تلويزيون و استفاده زياد از بازي‌هاي کامپيوتري از جمله علل اصلي افزايش بيماري چاقي در بين کودکان محسوب مي‌شود. در اين ميان آمار شيوع چاقي در بين دختران بيشتر است زيرا کمتر تشويق به تحرک مي‌شوند.
نکته قابل توجه ديگر در اين ميان تأثير موقعيت اجتماعي و اقتصادي والدين بر عدم ابتلاي کودکان به چاقي است که بنابر نتايج يک تحقيق هر چه پدر و مادر سطح سواد و تحصيل بالاتري داشته باشند، احتمال ابتلاي فرزندان آنها به چاقي کمتر است.
دکتر«محمدحسين حداد»، متخصص تغذيه و دانشيار دانشکده کشاورزي مشهد گروه صنايع غذايي معتقد است در کنار اعطاي سوبسيد به اقلامي همچون گندم و روغن در کشور، بايد غذاهاي پرانرژي و حياتي همچون گوشت و لبنيات نيز مشمول يارانه شوند تا خانواده‌ها مجبور نشوند برغم ارزش بالاي غذايي، به خاطر هزينه‌هاي هنگفت، فرزندان خود را ازاين مواد ارزشمند محروم کنند.
وي توصيه مي‌کندبايد در رژيم غذايي کودکان عناصري همچون روي و آهن گنجانده شود. به عنوان مثال قطره روي خصوصا" به شکل آلي بهتر است از سن 10سالگي تا 15سالگي بعد از غذا به کودک‌خورانده شود. اين عنصر 100آنزيم را در بدن فعال و به رشد قد، بهبود اشتها و آرامش اعصاب کودک کمک مي‌کند.
متأسفانه درغذاهاي کشور ما اين مادهء مفيد به طور طبيعي وجود ندارد. البته اخيرا" وزارت کشور با واردات کود روي براي غني‌سازي گياهان وارد عمل شده است.
دکتر حداد به نکته قابل توجهي نيز در مورد تغذيه نوزادان اشاره مي‌کند مبني بر آن که تا سن 4ماهگي بايد به دليل وجود نيترات بالا از خوراندن آب لوله‌کشي به کودک اجتناب شود زيرا نيترات در واکنش با هموگلوبين بدن منجر به بروز عارضه‌اي تحت عنوان «methemoglobine mia» يا سندروم«blue baby» در نوزادان مي‌شود، عارضه خطرناکي که مي‌تواند حتي در نهايت به مرگ بينجامد.
خانم رحماني، عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي و دانشکده و انستيتو تحقيقات تغذيه و صنايع غذايي کشور، سبک زندگي و شيوه کنوني زندگي ماشيني را علت اصلي شيوع چاقي در بين کودکان عنوان مي‌کند و مي‌گويد زمينه بروز اغلب بيماري‌هاي مزمن و امراض تحليل‌برنده همچون استئوپروز از همان سال‌هاي نخست حيات فراهم مي‌شود.
وي در ادامه ضمن تأکيد بر تأثير رفتار والدين بر تغذيه کودکان تصريح مي‌کند هر چه صميميت بيشتري بر روابط ميان والدين با فرزندان حکمفرما باشد، کودکان بيشتر تمايل دارند ارزش‌ها و هنجارهاي والدين را دروني کنند و از آنجايي که در حال حاضر بالغ بر دوسوم بزرگسالان با پرخوري و اضافه وزن روبرو هستند، اين عادات از سوي کودکان در قالب ارزش تلقي مي‌شود.
البته مطالعات انجام شده نشان داده که دخترها بيشتر تابع اين تأثير هستند.
اين کارشناس تغذيه شناخت علل و عوامل چاقي را نتيجه تحقيقات فراگير محققان دنيا در اين خصوص عنوان مي‌کند و مي‌گويد: مسئله تغذيه بحث اصلاح رفتار است. صرف اينکه گفته شود چه چيزهايي بخوريم و چه چيزهايي نخوريم، کافي نيست بلکه اين آگاهي‌رساني و آموزش بايد به يک نگرش مثبت تبديل شود و اين نگرش نيز در حدي باشد که به تغيير رفتار بينجامد.
در واقع بايد در مباحث روانشناختي رفتاري، نگرش و عملکرد افراد را به طور اصولي اصلاح کنيم. در اين خصوص در ايران طي پروژه‌هاي مقطعي و در سطح پايان‌نامه‌ها و طرح‌هاي تحقيقاتي کار آغاز شده البته قرار است با استفاده از مدل‌هاي آموزشي مختلف در راستاي بالا بردن آگاهي، ايجاد نگرش و اصلاح عملکرد اقدامات جدي به مورد اجرا گذاشته شود.
امروزه در سراسر جهان بيش از 300ميليون نفر مبتلا به پرخوري و چاقي بيش از حد هستند
بسياري از کودکان با وجود برخورداري از ظاهري سالم و حتي اضافه وزن، از فقر سلولي رنج مي‌برند
مصرف«روي» 100آنزيم را در بدن فعال و به رشد قد، بهبود اشتها و آرامش اعصاب کودک کمک مي‌کند
زمينه بروز اغلب بيماري‌هاي مزمن و امراض تحليل‌برنده همچون استئوپروز از همان سال‌هاي نخست حيات فراهم مي‌شود .