113- سوره‌ي فلق (بامدادان)
يکصد و سيزدهمين سوره‌ي قرآن مجيد، سوره‌ي «فَلَق» است. اين سوره 5 آيه و 23 کلمه دارد و بيستمين سوره‌ي قرآن است که در شهر مکه بر پيامبر(ص) نازل شده است.
محتواي سوره
گروهي از دانش‌مندان گفته‌اند: «اين سوره در شهر مکّه نازل شده و گروهي نيز ميگويند اين سوره مدني است.» خداي بزرگ در اين سوره به پيامبر(ص) و سپس به مسلمان‌ها ياد ميدهد که در مقابل حسودي‌ها، ساحران و همه شرّ و بدي‌ها به ذات پاک خداوند پناه ببرند تا در پناه او از بدي هر موجودي که داراي شرّ و بدي است در امان باشند.
در بعضي از کتاب‌هاي تفسير قرآن گفته شده است که ساحران يهودي پيامبر اسلام(ص) را سحر و جادو کردند. پيامبر بيمار شدند. در اين هنگام جبرئيل نازل شد و به پيامبر(ص) گفت: «يهوديان تو را جادو کرده‌اند وسايل جادو را نيز در چاهي گذاشته‌اند.»
جبرئيل جاي آن چاه را به پيامبر(ص) نشان داد. پيامبر(ص) نيز دستور دادند وسايل سحر و جادو را آورده و از بين بردند. جبرئيل به پيامبر(ص) گفت که براي از بين رفتن اثر و سحر و جادو نيز اين سوره را بخوانند.
دانش‌مند بزرگ علم تفسير قرآن مرحوم «طبرسي» گفته است: «نمي‌توان اين حديث را که مي‌گويد پيامبر را سحر کرده‌اند قبول کرد؛ زيرا اين حديث را فقط دو نفر تعريف کرده‌اند. همچنين اين سوره مکّي است و در شهر مکه نازل شده است. در حالي که مي‌دانيم پيامبر اسلام(ص) در شهر مدينه با يهوديان درگيري داشته است. از سوي ديگر اگر ساحري بتواند به همين آساني پيامبر را سحر کند تا جايي که بيمار شود، پس مي‌توان به آساني او را از هدف بزرگي که داشته است بازداشت؛ امّا به يقين خداي بزرگ که او را برگزيده تا مأموريت سخت و سنگين پيامبري را انجام دهد، پيامبرش را از شرّ ساحران حفظ مي‌کند؛ و گرنه مقام والاي پيامبري بازيچه‌ي دست ساحران و جادوگران خواهد شد. اضافه بر همه‌ي اين‌ها اگر جادوگري بتواند روي جسم و بدن پيامبر(ص) اثر بگذارد و او را بيمار کند، مردم گمان مي‌کنند که ساحران در روح پيامبر(ص) و حرف‌هاي او هم مي‌توانند اثر بگذارند. در نتيجه مقام نبوّت و پيامبري در نزد مردم بي‌اعتبار مي‌شود.»
قرآن مجيد نيز در آيه 8 و 9 سوره‌ي فرقان گفته است که پيامبر سحر نمي‌شود.
ثواب خواندن
پيامبر اسلام(ص) در حديثي گفته‌اند: «آياتي بر من نازل شده است که همانند آنها نازل نشده است و آن دو، سوره‌ي «فلق» و «ناس» است.»
امام باقر(ع) نيز در حديث ديگري گفته‌اند: «کسي که در رکعت آخر نماز شب (که به آن نماز «وَتر» ميگويند) سه سوره‌ي فلق، ناس و توحيد را بخواند به او گفته مي‌شود: اي بنده‌ي خدا! بر تو بشارت باد که خداوند اين نمازت را قبول کرد.»
در حديث ديگري نيز پيامبر به يکي از ياران‌شان گفته‌اند: «دو سوره‌ي فلق و ناس از برترين سوره‌هاي قرآن است.» آن‌گاه پيامبر(ص) اين دو سوره را در نماز صبح خواندند و به او فرمودند: «هر گاه مي‌خواهي بخوابي و هر گاه از خواب برمي‌خيري اين دو سوره را بخوان.»
114- سوره‌ي ناس(مردم)
آخرين سوره‌ي قرآن مجيد، سوره‌ي «ناس» است. اين سوره 6 آيه و 20 کلمه دارد و بيست و يکمين سوره‌ي قرآن است که در شهر مکّه بر پيامبر اسلام(ص) نازل شده است.
بهتر است بدانيد به اين سوره و سوره‌ي قبل آن «مُعَوِّذَ تَيْنْ» (يعني وسيله‌ي پناه بردن به خدا) ميگويند. پيامبر خدا(ص) نيز دو نوه‌ي عزيزش امام حسن(ع) و امام حسين(ع) را با اين دو سوره تَعْويذ مي‌کرد؛ يعني با خواندن اين دو سوره آنها را به خدا مي‌سپرد. به اين دو سوره و سوره‌ي کافرون و سوره‌ي توحيد که با کلمه‌ي «قُلْ» شروع مي‌شود، چهار قل ميگويند.
نام اين سوره نيز از آيه‌ي اوّل تا ششم آن گرفته شده که در اين آيه‌ها بجز آيه‌ي 4، کلمه‌ي «ناس» تکرار شده است.
محتواي سوره
چون انسانها هميشه از سوي شيطان وسوسه مي‌شوند و فريب مي‌‌خورند خداوند در اين سوره به پيامبر خود دستور ميدهد تا از شرّ همه‌ي وسوسه کننده‌ها به خداوند پناه ببرند.
محتواي اين سوره نيز از يک جهت مثل محتواي سوره فلق است. در آن سوره خداوند دستور مي‌داد تا از شر بدي‌ها و ... به خدا پناه ببرند، امّا در اين سوره روي شرّ وسوسه‌گران و آن‌هايي که انسانها را فريب مي‌دهند تأکيد شده است.
وسواس خَنّاس چيست؟
در روايتي امام صادق(ع) گفته‌اند: «وقتي آيه‌ي 135 سوره‌ي آل‌عمران نازل شد و خداوند به مومنان وعده داد که اگر گناهي کردند و سپس توبه کردند خداوند آنها را مي‌بخشد. شيطان در شهر مکّه بالاي کوهي رفت و فرياد کشيد تا همه‌ي لشگرش دور او جمع شدند. آنها به شيطان بزرگ گفتند: «چه شده است که ما را فراخوانده‌اي؟»
گفت: «اين آيه که نازل شده است پشت مرا مي‌لرزاند و انسانها را از آتش جهنم نجات ميدهد. حالا مي‌‌خواهم بدانم چه کسي مي‌تواند با اين آيه مقابله کند و نگذارد انسانها به آن عمل کنند؟»
هر کدام از شيطان‌هاي کوچک پيشنهادي دادند؛ امّا شيطان بزرگ هيچ کدام را نپذيرفت. در اين هنگام يکي از شيطان‌ها که نامش «وسواس خَنّاس» بود برخاست و گفت: «من مي‌توانم.»
شيطان بزرگ گفت: «چگونه؟» او گفت: «انسانها را با آرزوهاي دور و دراز سرگرم مي‌کنم و آنها را فريب ميدهم تا گناه کنند. وقتي هم که خواستند توبه کنند آنها را فريب ميدهم و مي‌گويم هنوز وقت داريد و دير نشده تا يادشان برود توبه کنند.»
شيطان بزرگ گفت: «آفرين! تو مي‌تواني اين کار را انجام بدهي نقشه‌ات ماهرانه است.» در پايان نيز بهتر است بدانيد که در زبان عربي به فريب دهنده‌اي که ناپيداست و ديده نمي‌شود «وسواس خنّاس» گفته مي‌شود.
ثواب خواندن
در روايتي آمده است که روزي پيامبر اسلام(ص) بيماري سختي پيدا کردند. در اين هنگام جبرئيل و ميکائيل که دو فرشته‌ي بزرگ خدا هستند آمدند. جبرئيل بالاي سر و ميکائيل پايين پاي پيامبر نشست. جبرئيل سوره‌ي فلق و ميکائيل سوره‌ي ناس را خواند و با اين دو سوره پيامبر را در پناه خدا قرار دادند.
همان‌طور نيز که در ثواب خواندن سوره‌ي فلق خوانديد: «هر کس اين دو سوره‌ي و سوره‌ي توحيد را در نماز وَتر بخواند به او بشارت مي‌دهند که نماز وتر او قبول شده است.»
منبع: ماهنامه سلام بچه ها شماره 241