فحش و پرخاشگري به جاي بازي زيبا و پرگل
در بين فعاليتهاي گوناگون ورزشي که درسراسر دنيا انجام مي شود، بي ترديد ورزش فوتبال پرطرفدارترين،پربيننده ترين و پرمشارکت ترين فعاليت ورزشي است و گسترش روز افزون آن سبب شده مرزهاي جغرافيايي، نژادي، قومي، سياسي و عقيدتي را درنوردد.
در دهه هاي اخير پژوهشگران از چشم اندازهاي نظري مختلف مبادرت به تحقيق درباره گستره متنوع آداب، مناسک، ارزشها و الگوهاي فرهنگي رايج در ورزش فوتبال کرده اند. از جمله موضوعات حائز اهميتي که به ويژه در دو دهه اخير مورد توجه انديشمندان علوم انساني و اجتماعي قرار گرفته است، بررسي و تبيين رويدادها و حوادث خشونت بار در رشته ورزشي فوتبال است که هر از چندگاهي جلوه هايي از آن را مي توان هنگام برگزاري مسابقات ملي و بين المللي مشاهده کرد.
برخي از تماشاگران و طرفداران تيم هاي ورزشي از پرداختن به اعمال و حرکات خشونت آميز ابائي ندارند و مبادرت به پرتاب اشيائي به سوي ورزشکاران ، مربيان و داوران مي کنند، اموال و تاسيسات ورزشگاه ها را تخريب مي کنند، آشوبهاي خياباني به راه مي اندازند و با تماشاگران و هواداران تيم مقابل به نزاع مي پردازند.
نمونه اي از اين خشونت ها در بازيهاي مقدماتي جام ملتهاي آسيا در سال گذشته بروز کرد که طي آن يک تماشاگر ايراني در استاديوم آزادي با پرتاب نارنجک (ترقه ي سابق) يک بازيکن تيم کره شمالي را مصدوم کرد و باعث تحميل محروميت و جرايمي به تيم ملي ايران شد.
دکتر?محمدمهدي رحمتي?،عضو هيئت علمي دانشگاه گيلان، در اين خصوص مي گويد:?آشکارترين نمونه رفتار خشونت آميز بين طرفداران فوتبال پديده موسوم به ?اوباشگري?(Hooliganism) است که امروزه به شکل نسبتا سازمان يافته اي در کشورهاي صاحب فوتبال به ويژه در اروپا رواج دارد.?
اهميت موضوع خشونت و پرخاشگري در ورزش سبب گرديد که اواخر دهه 1960 ميلادي پژوهشگران و نظريه پردازان تبيين ها و تفسيرهاي گوناگوني درباره اوباشگري و خشونت تماشاگران مسابقات فوتبال مطرح کنند که گستره آن از دگرگوني هاي کلان اجتماعي تا عوامل خرد را در بر مي گيرد.
رحمتي اضافه مي کند:?از اواخر دهه 1970 و اوايل دهه 1980 با گسترش تدريجي خرده فرهنگ طرفداري و تماشاگري در ورزش فوتبال و شکل گيري انگاره هاي اوباشگرايانه، مراکز علمي و دانشگاهي در کشورهاي اروپايي به گونه اي جدي به بحث هاي نظري درباره خشونت و پرخاشگري پرداخته اند.?
محققاني که در اين زمينه به فعاليت مي پردازند، پرخاشگري در رشته ورزشي فوتبال را به دو دسته پرخاشگري کلامي و فيزيکي تقسيم مي کنند. طبق نظر اين محققان، پرخاشگري کلامي شامل شعارهاي تحقيرکننده عليه بازيکنان و مربيان تيم مقابل و گاهي تيم خودي و همچنين داوران است.
اقدام به پرتاب مواد مختلف به داخل زمين، تخريب وسايل ورزشگاه ها و درگيري فيزيکي با ديگر افراد نيز از مواردي است که تحت عنوان خشونت فيزيکي مورد مطالعه قرار مي گيرند.
دکتر رحمتي، کوتاهي بخش هاي فرهنگي باشگاه ها را در شکل گيري شعارهاي اهانت آميز دخيل مي داند.
وي با اشاره به رسالت باشگاه ها در فرهنگ سازي ميان بازيکنان و تماشاچيان مي گويد:?با وجود آنکه تمام باشگاه هاي ايران عنوان «فرهنگي ورزشي» را يدک مي کشند اما در واقع هيچ فعاليت مفيدي را در زمينه هاي فرهنگي انجام نمي دهند.?
به اعتقاد وي زماني که نهادهاي رسمي در زمينه شعارسازي فعاليتي انجام نمي دهد، جريان هاي پنهان و غيررسمي در اين مورد دست به کار مي شوند و طبيعي است که حاصل کار اين افراد که معمولا از طبقات لمپن جامعه هستند، چيزي جز شعارهاي اهانت آميز و غير وزين نخواهد بود.
جامعه شناسان عوامل مختلفي را در اقدام به پرخاشگري در تماشاچيان موثر مي دانند. بروز ناکامي، آستانه تحمل پايين افراد و انتظاراتي که فرد از تيم خود دارد مي تواند در بروز اعمال خشونت آميز موثر باشد.
دکتر رحمتي در خصوص تاثير ناکامي يک تيم در اقدام به اعمال خشونت بار در طرفداران آن مي گويد: ? نمي توان اين تئوري را به طور کامل پذيرفت. اگر چه ناکامي يکي از عوامل موثر در بروز اعمال پرخاشگرايانه به حساب مي آيد اما لزوما هر ناکامي اي به پرخاشگري منجر نمي شود.?
وي مي افزايد: ?بسياري از تماشاچيان پس از ناکامي تيم خود تنها رفتاري منفعالانه دارند و سعي مي کنند در مقابل اين نتيجه خود را بي تفاوت نشان دهند. به همين دليل ناکامي را نمي توان دليل اصلي خشونت تماشاگران دانست.?
ميان تماشاگران فوتبال ايران و جهان تفاوت هاي اساسي وجود دارد. چراکه هيچ گاه در ايران بر خلاف کشورهايي مانند ايتاليا، ايرلند، انگلستان و کشورهاي آفريقايي عواملي مانند اختلاف طبقات اجتماعي، خصومت هاي ديني و مذهبي و درگيري هاي قومي قبيله اي باعث شکل گيري طرفداري از يک تيم خاص نمي شود و در واقع در کشور ما طرفداري از يک تيم فوتبال به هيج وجه ?قطبي? نيست.

دکتر رحمتي در خصوص عوامل موثر در پرخاشگري در ميان تماشاچيان ايراني مي گويد:?مهمترين عامل تاثيرگذار در اقدام به اعمال خشونت آميز در تماشاچيان يک بازي فوتبال در ايران، ناسازگاري ميان انتظارات آنها و نتايجي است که در بازي به دست مي آورند. يک جوانان ايراني از رفتن به ورزشگاه هدفي جز ديدن يک بازي خوب ندارد. او انتظار دارد داور بازي قضاوتي عادلانه داشته باشد و بتواند در زمان حضور در ورزشگاه از تسهيلات مناسب برخوردار باشد. هنگامي که اين انتظارات وي برآورده نمي شود، يکي از راه هايي که براي نشان دادن اعتراض خود انتخاب مي کند، اقدام به اعمال خشونت آميز و تخريب اموال ورزشگاه و وسايل نقليه است.?
دکتر رحمتي از سابقه نزاع و درگيري و رابطه با خويشاوند مجرم به عنوان ديگر عوامل موثر در پرخاشگري در ورزشگاه ها نام مي برد. وي معتقد است:فردي که چندين بار سابقه نزاع و درگيري دارد، خيلي راحت کنترل خود را از دست مي دهد و اقدام به پرخاشگري مي کند اما فردي که تاکنون درگيري شديدي نداشته است، بسيار خويشتن دارانه تر رفتار مي کند.
سن افراد نيز در ميزان خشونت طلبي آنان موثر است، هر قدر سن تماشاچيان بالاتر مي رود، از ميزان اعمال پرخاشگرايانه آنان کاسته مي شود. يا شور و هيجان جواني در اقدام به اعمال خشونت آميز تاثير گذار است و يا با بالارفتن سن، افراد مي آموزند که نشان دادن واکنش هاي خشونت آميز و پرخاشگرايانه هنگام مسابقات ورزشي به هنجار و پذيرفته شده نيست.
با تمام اين اوصاف برخي از کارشناسان معتقدند،پرخاشگري در فوتبال، پديده اي جداي از فوتبال است و شخصي که در حين يک رقابت ورزشي اقدام به اعمال پرخاشگرايانه و تخريبي مي نمايد، فردي فرصت طلب است که براي پرداختن به اين اعمال ورزشگاه را انتخاب مي کند چرا که در چنين اماکني کنترل و نظارات نيروهاي امنيتي کمتر است و او مي تواند بدون آنکه نگران پيامدهاي رفتار خود باشد، آزادانه به تخريب امول عمومي مي پردازد، به ديگر افراد توهين مي کند و با مخالفانش به درگيري فيزيکي مي پردازد.
اما در مقابل اين نظر، بسياري از کارشناسان معتقدند افرادي که در حين يک مسابقه اقدام به پرخاشگري و اعمال خشونت آميز مي نمايند نيز از ميان تماشاچيان و علاقه مندان به فوتبال بر مي خيزند و آنان نيز همانند يک تماشاچي آرام و منطقي از ديدن يک بازي فوتبال لذت مي برند.
در کنار تمام اين مسائل، آنچه که محققان داخلي را به کنترل و کاهش اين مشکل در ايران اميدوار مي سازد، آن است که به اعتقاد بسياري از آنان، پرخاشگري و خشونت در ورزش ايران به شکل يک معضل و بحران مطرح نيست. اين مسئله در کشورهاي اروپايي به صورت يک مشکل اجتماعي، مورد بحث بسياري از جامعه شناسان است چرا که مشکلات پديد آمده در حين يک بازي فوتبال گاه فضاي شهري را به طور کامل درگير مي کند و خشونت حاصل از آن در نظم شهر اختلال وارد مي سازد. اما در ايران هيچ گاه درگيري در حين و يا پس از مسابقه خارج از فضاي ورزشگاه به طور گسترده ادامه پيدا نکرده است.
اين موضوع نياز به بذل توجه بيشتر مسئولين فرهنگي کشور دارد چرا که پيش از آنکه موضوع پرخاشگري و خشونت در ورزش ايران نيز تبديل به يک معضل اجتماعي شود جا دارد با پرداختن به برنامه هاي فرهنگي و الگوسازي هاي مناسب، بستر را براي پرداختن به فعاليت هاي سالم و به دور از خشونت آماده سازيم.
منبع:www.aftabir.com