خوش خويي و اخلاق پسنديده

لقد کان لکم في رسول الله اسوه حسنه(1)
و انک لعلي خلق عظيم(2)
قال رسول الله(ص)
الخلق و عاء الدين.
اخلاق ظرف دين است.(3)
چون خداي تعالي ايمان را آفريد، ايمان گفت: خدايا مرا نيرومند گردان، پس خداوند آن را به خوش خويي و بخشندگي توانمند ساخت. (4)
الاسلام حسن الخلق.
اسلام خوش خويي است.(5)
يکي از اساسي ترين رموز خوشبختي و لذت بردن از زندگي، اخلاق خوش و صفات کريمه است. به روشني مسلم است که هيچ چيز همانند خوش خلقي، زندگي را به کام فرد و اطرافيانش شيرين نمي سازد.در دنياي امروزي که استرس ها و فشارهاي فراوان از هر سو، وجود ما را محاصره کرده است، تنها با سلاح خوشرويي و خلق و خوي نرم و ملايم است که مي توان گذران عمر را با آرامش و رضايت سپري کرد.
اين گونه است که امام صادق(ع) مي فرمايند: هيچ زندگاني گواراتر از خوش اخلاقي نيست. (6)
پيامبر گرامي اسلام(ص) محبوب ترين فرد در نزد خود را انسان خوش خلق معرفي مي کند و مي فرمايد: دوست ترين و محبوب ترين شما در نزد من و نزديک ترين شما به من در روز قيامت، خوش اخلاق ترين شماست. (7)
البته مسلم است که «حسن خلق» دامنه اي وسيع و گسترده دارد و صفات پسنديده اي را شامل مي شود که مجموعه ي آن صفات، يک شخص را صاحب اخلاق خوش مي سازد.
شايد در اذهان عموم مردم، خوش اخلاقي به معناي خنده و شوخي و بذله گويي و دست انداختن و خنديدن به ديگري و ... باشد؛ در صورتي که اخلاق خوش، کسب کردن بسياري از فضايل است که با ممارست حاصل مي گردد.
کظم غيظ، گذشت و عفو، ملايمت و مهرباني، صبر و بردباري، اغماض از اشتباهات ديگران، برخورد محترمانه و مناسب با اطرافيان و خيلي از صفات نيک، در کنار يکديگر «حسن خلق» را پديد مي آورند.
زندگي زناشويي، بهترين فرصت براي کسب اين خصايل نيکو است؛ در صحنه ي زندگي مشترک موقعيت هاي بي شماري به وجود مي آيد. يک انسان آگاه و با ايمان، با برخورداري و مدد از اين موقعيت ها و کسب فضايل اخلاقي، مي تواند در جهت کمال خويش و حفظ آرامش خانواده، گام بردارد. براي داشتن يک زندگي خوب و باصفا، اخلاق خوش مهم ترين عنصر است. بدون آن زندگي عذاب آور و خسته کننده مي شود. شخص بداخلاق زندگي را به کام خود و خانواده اش تلخ و سياه مي کند و تمام پيوندهاي عاطفي را از ميان برمي دارد.
امام صادق(ع) مي فرمايند: هر که بدخلق است خود را معذب مي دارد و بسيار اتفاق مي افتد که به واسطه ي کج خلقي ضررهاي عظيم به او مي رسد و از منفعت هاي بزرگ محروم مي شود و عاقبت هم به عذاب اخروي دچار مي گردد. (8)
پل ارتباطي بين افراد به وسيله ي اخلاق خوش، مستحکم مي شود و از آن جايي که هيچ ارتباطي به اندازه ي رابطه ي زناشويي حائز اهميت نيست، خوش اخلاقي يکي از ارکان عظيم پايداري کانون خانواده به شمار مي آيد.
پيامبر اکرم(ص) انساني را از جهت ايمان کامل مي شمرند که خوش اخلاق باشد. مي فرمايند: کامل ترين مردم از جهت ايمان، خوش اخلاق ترين آنها مي باشد، بهترين شما کسي است که نسبت به خانواده اش احسان و نيکي کند. (9)
اخلاق خوش از آن جايي که باعث سلامت رواني خانواده و در نتيجه سلامت جامعه مي گردد، از بسياري عبادات نيز بالاتر و برتر شمرده شده است؛ چرا که به واسطه ي خوش خلقي، دل ها نرم مي گردند. مگر نه آن است که خداوند پيامبر اسلام را به واسطه ي داشتن خلق عظيم و پسنديده اش مي ستايد و گرايش انسان ها را نسبت به آن حضرت به علت اخلاق نرم و زيباي آن بزرگوار مي داند؟ و صراحتاً در قرآن مي فرمايد:
و لو کنت فظاً غليظ القلب لانفضوا من حولک ... (10)
اگر تو سنگدل و بدخلق بودي، همه از گرد تو پراکنده مي شدند ...
بدين سبب است که برترين اعمال حسن خلق است، چنان که پيامبر (ص) فرموده اند: در کفه ي ميزان اعمال در روز قيامت، چيزي بهتر و با ارزش تر از حسن خلق نيست. (11)
و امام صادق(ع) ثمرات خوش اخلاقي را اين گونه وصف مي نمايند: نيکي و خوش خلقي، ولايات را آباد مي گرداند، عمرها را طولاني مي سازد. به درستي خداي متعال به بنده اي که داراي حسن خلق است ثواب کسي را مي دهد که صبح و شام مشغول جهاد در راه خداست. (12)
با توجه به محسنات خوي نيک است که ضرورت اخلاق و اثرات ارزشمند آن در زندگي زناشويي روشن مي گردد.
همسري که اخلاقي پسنديده و رفتاري ملايم و لبخند و مهرباني در کردار خويش دارد، به راحتي خواهد توانست دل طرف مقابل را تسخير کند و آرامشي دلپذير را در خانه، براي تک تک افراد پديد آورد. با خنده و خوش رويي انرژي مثبت و روحيه اي شاد به ديگران منتقل و خستگي هاي روزمره را از خود دور سازد. و در انتها باز هم توصيه هاي متعدد اهل بيت(ع) ره توشه ي ما در اين مسير است.
رُبّ عزيز أذلّه خلقه و ذليل اعزّه خلقه.
بسا عزيز و ارجمندي که اخلاقش او را خوار و ذليل گرداند و بسا خوار و ذليلي که اخلاقش او را عزيز و ارجمند کرد. (13)
قال رسول الله(ص) :
انک امرو قد احسن الله خلقک فأحسن خلقک.
خداوند تو را نيکو و زيبا آفريده است پس اخلاقت را نيز نيکو گردان. (14)
قال الصادق(ع) :
ما يقدم المومن علي الله عز و جل به عمل بعد الفرائض أحب الي اله تعالي من ان يسع الناس بخلقه.
مومن بعد از انجام واجبات، عملي محبوب تر از خوش اخلاقي با مردم نزد خداي تعالي نمي آورد. (15)
و آخر اين که: پيامبر(ص) خطاب به مردان فرموده اند: به راستي که خوش دارم مرد با خوشحالي و افتخار چيزي را با دست خودش براي خانواده اش ببرد و بدين وسيله کبر را از خود دور کند.(16)
در مقالات آتي به ويژگي ها ئي که براي زنان مهم است مي پردازيم.
ادامه دارد...

پي نوشت:

1- سوره ي احزاب، آيه ي 21
2- سوره ي قلم، آيه ي 4
3- ميزان الحکمة، ج 4، ص 1518
4- همان مدرک
5- کنز العمال، 5225
6- بحارالانوار، ج 1، ص 389
7- معراج السعادة، ص 176
8- معراج السعادة، ص 176
9- بحارالانوار، ج 103، ص 226
10- سوره ي آل عمران، آيه ي 159
11- معراج السعادة، ص 176
12- معراج السعادة ، ص 177
13- بحارالانوار، ج 71، ص 396
14- سفينة البحار، ج 1، ص 410
15- الکافي، ج 2، ص 101
16- تنبيه الحواطر، ج 1، ص 201

منبع: کتاب «همسر اگر اينگونه مي بود»