تقسيم بندي علل درد کمر

• تحت فشار قرار گرفتن ريشه هاي عصب نخاعي که به اندام تحتاني مي روند: مي تواند سبب بروز درد تيز و تير کشنده و بي حسي و گزگز شدن در اندام تحتاني شود. تحت فشار قرار گرفتن ريشه هاي اعصاب نخاعي (مثل عصب سياتيک ) علل مختلفي دارد که عبارتند از :
a. پارگي و فتق ديسک : معمولاً تغييرات تخريبي در ديسکها از دهه سوم شروع شده و اين تغييرات سبب کاهش توان ديسک در انجام خاصيت ضربه گيري و مستعد شدن آن به تخريب و فتق ميشود.
b. تنگي کانال نخاعي: تغييرات تخريبي در مهره ها و ديسک ها بدنبال افزايش سن و علل ديگر و نيز بيماريهاي مفصلي همراه سبب تنگي کانال نخاعي شده و ايجاد علائم مربوط به تحت فشار قرار گرفتن نخاع که شامل درد در هنگام ايستادن طولاني مدت يا راه رفتن مسافتي کوتاه است مي شود و همچنين امکان دارد خشکي صبحگاهي در ناحيه کمر وجود داشته باشد.
c. تنگي کانال عبوري ريشه هاي عصبي: همراه با کاهش ضخامت و حجم ديسکها با افزايش سن فضاي مفصلي کاهش يافته و با کوچکترين ضربه التهاب ايجاد شده سبب تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعي هنگام خروج از فضاي بين مهره اي مي شوند.
• درد ناشي از کشيدگي ماهيچه اي يا رباط هاي کمر: درد ناشي از اختلال عضلاني بصورتي است که در نواحي خاص در لمس آن ناحيه حساسيت و درد ايجاد شود و نيز دامنه حرکات در آن ناحيه کاهش يافته باشد. اين درد با تحت کشش قرار دادن آن ناحيه عضلاني تسکين مي يابد.
• درد ناشي از عفونتهاي ستون مهره : اغلب در شب تشديد و با نشستن و ايستادن طولاني مدت هم تشديد مي گردد و اغلب همراه با تب و يک مشکل زمينه اي مثل اعتياد تزريقي يا ضعف ايمني يا است.
• درد ناشي از تومورهاي ستون مهره : که اغلب با کاهش وزن همراهي دارند و عموماً در سنين بالا ديده مي شوند.
توجه:
بسياري از دردهايي که در ناحيه کمر احساس مي شوند دردهاي ارجاعي از ساير نقاط هستند بعنوان مثال بيماريهاي کليه, آپانديسيت , عفونتهاي لگني ( در زنان ) و بيماريهاي تخمدان و التهابات مثانه همگي مي توانند سبب بروز درد در ناحيه کمر شوند که بايد همواره به اين علل توجه خاص شود.

نشانه هاي درد ناشي از آسيب کمر

• دردي که امکان دارد به جلو, کناره ها يا عقب ساق تيز بکشد يا محدود به ناحيه تحتاني کمر باشد.
• دردي که با فعاليت بدتر شود.
• دردي که در شب يا در نتيجه نشستن طولاني مدت مثلاً رانندگي طولاني بدتر شود.
• دردي که همراه با گزگز شدن يا ضعف در بخشي از پا شود.

چه موقع به پزشک مراجعه شود

• در حوادث اخير رانندگي مثل پرتاب از موتور يا سقوط از ارتفاع که به کمر آسيب وارد شده است.
• دردکمر بدنبال صدمات خفيف وارد شده به کمر در افراد بالاي 50 سال.
• سابقه مصرف کورتون در فردي که کمردرد دارد.
• دردکمر در فردي که سابقه پوکي استخوان دارد مثلاً قبلاً دچار شکستگي ران شده است.
• دردکمر در افراد بالاي 70 سال.
• سابقه قبلي سرطان در حضور دردکمر اخيراً‌ ايجاد شده.
• بروز کمردرد جديد در حضور عفونت اخير.
• کمردرد در حضور تب بالاي 38 درجه سانتي گراد.
• کمردردي که با استراحت تشديد مي شود.
• کمردرد همراه با کاهش وزن اخير.
• همچنين بروز کمردرد به همراه ايجاد اختلالات عصبي مثل عدم توانايي در ايستادن روي پاشنه پا يا بالا و پائين بردن با در محل مفصل مچ پا يا ايستادن روي انگشتان پا نياز به معاينه توسط پزشک دارد.
• همچنين بروز کمردرد بهمراه اختلال در کنترل فعاليت مثانه و روده مثل بي اختياري يا اختلال در قطع و شروع جريان ادراري نياز به مراجعه فوري به پزشک دارد.

شرح حال

• آيا سابقه اي از بلند کردن جسم سنگين و بدنبال آن شروع درد وجود دارد يا خير
• آيا شروع کمردرد ناگهاني بوده يا تدريجي
• چه حرکاتي دردکمر را تشديد يا تسکين مي دهد
• آيا سابقه اي از کمردرد قبلي دارد يا خير
• آيا بيماري اخير داشته است يا خير
• آيا اختلال روده اي يا مثانه اي دارد يا خير
• در خانمها آيا اخيراً ترشح, درد شکمي يا خونريزي غير طبيعي داشته اند يا خير
• بر حسب شرايط سوالهاي ديگر نيز پرسيده خواهد شد

معاينه باليني

• از فرد خواسته مي شود روي پاشنه و انگشتان پا بايستد ( اين امر براي بررسي آسيب ريشه هاي عصبي انجام مي گيرد(.
• رفلکس هاي پا ( زانو- مچ ) بررسي مي شود.
• فرد روي تخت مي خوابد و يک يا هر دو پاي بيمار توسط پزشک يا خود بيمار بالا آورده مي شود, اين تست براي بررسي قدرت عضلاني درگيري احتمالي عصبي در ناحيه کمر و ارزيابي فشار احتمالي روي عصب سياتيک انجام مي گيرد.
• يک معاينه حسي اندام تحتاني لازم است صورت گيرد.
• براي بررسي دردهاي ارجاعي احتمال دارد معاينه مقعد يا لگني صورت گيرد.

تصويربرداري

•چنانچه علائم خطر ( علائم خطري که لازم است به پزشک مراجعه شود و قبلاً‌ بيان شد ) وجود نداشته باشد احتمال اينکه در تصويربرداري تشخيص خاصي مطرح شود کم است و از آنجا که 90% دردهاي حاد در غياب علائم خطر طي يکماه بهبود مي يابند اغلب پزشکان در اين موارد تصويربرداري را لازم نمي دانند.
•راديوگرافي ساده: اغلب در بررسي درد حاد کمردرد جايي ندارد بخصوص در 30 روز اول . تنها در مواردي که ضربه شديد به کمر وارد شده باشد يا ضربه متوسط در افراد بالاي 50 سال به کمر وارد شده باشد و يا در افراد دچار پوکي استخوان و نيز آنها که کورتون مصرف مي کنند راديوگرافي مي تواند مفيد باشد.
•ميلوگرافي: به بررسي کانال نخاعي در عکس ساده راديوگرافي که در آن يک ماده حاجب به درون کانال نخاعي تزريق مي شوند گويند. از زمان روتين شدن MRI استفاده از اين روش کاهش يافته است. امروزه بهمراه CT اسکن و در مواردي خاص براي تصميم گيري در مورد انجام جراحي صورت مي گيرد.
•ام آر آي : روش گران اما بسيار مفيدي براي بررسي ستون مهره است. در اين روش به فرد اشعه داده نمي شود. استفاده روتين از آن در درد حاد کمر جايي ندارد مگر در مواردي که نياز به جراحي اورژانس وجود دارد. همچنين MRI امکان دارد در مواردي که درد بيش از يکماه است که ادامه دارد و براي رد ساير علل زمينه اي انجام گيرد.
•سي تي اسکن : روش نوين از انجام راديوگرافي است که در آن مي توان مقاطع بسياري از محل ضايعه تهيه کرد.
•الکتروميلوگرام: روشي است که اغلب در دردهاي مزمن کمر و براي تمايز قابل شدن بين درد عصبي و درد عضلاني استفاده مي شود.

درمان کمردرد

درمان در خانه :

• برخي مطالعات نشان داده اند که قراردادن يک بالش کوچک در سمت داخل يا زير زانو هنگام خواب دردکمر امکان دارد بهتر شود.
• در مورد دردهاي حاد انجام ورزشهاي کمر معمولاً سودي ندارد اما در دردهاي مزمن ( بيش از يکماه ( ورزش مي تواند با تقويت عضلات درد را کاهش و کيفيت زندگي را بهبود بخشد.
• داروهايي مثل ايبوبروفن و استامينوفن مي تواند در کوتاه مدت دردکمر را تسکين بخشند اما توجه کنيد چنانچه دچار زخم معده يا خونريزي گوارشي شده ايد قبل از مصرف اين داروها با پزشک مشاوره شود.
• گرم کردن و سرد کردن موضعي مي تواند درد را بهبود بخشد.
• اغلب متخصصان معتقدند که استراحت طولاني در بستر با دوره بهبودي طولاني تري همراه است.

درمان طبي :

درمان طبي با اين پيش فرض بايد صورت گيرد که 90% از دردهاي حاد کمر طي يکماه بهبود خودبخودي دارند لذا درمان در خانه و استراحت اولين درمان در درد حاد کمري است. اغلب متخصصان توصيه مي کنند که بمدت دو روز استراحت در بستر و کاهش فعاليت صورت گيرد و مدت بيشتري از 2 روز را لازم نمي دانند. استفاده از گرما درماني ( حوله گرم ) و يا سرما درماني ( يخ درماني ) مي تواند مفيد باشد. اما جهت درمان طبي بر حسب سابقه پزشکي فردـ آلرژي هاي احتمالي و ساير داروهاي مصرفي توسط فرد پزشک داروي مناسب را انتخاب و تجويز مي کند. اين داروها مي توانند از داروهاي زير انتخاب گردند :
1- داروهاي ضد التهابي غير استروئيدي: داروهاي اصلي مورد استفاده در درد حاد کمر مي باشند و انواع مهم آنها عبارتست از ناپروکسن و ايبوبروفن.
2- استامينوفن: فقط اثر ضد درد دارد و برخلاف داروهاي بالا اثر ضد التهاب ندارد.
3- شل کننده هاي عضلاني: برخي اعتقاد دارد که اسپاسم عضلاني از علل دردکمر است و اين داروها با رفع اين انقباض نابجا باعث کاهش درد مي شوند.
4- ضد دردهاي اپيوئيدي: مي توانند در کاهش درد مفيد باشند اگر چه زمان بهبودي را تسريع نمي کنند. اين داروها مي توانند سبب يبوست, وابستگي و کاهش پاسخ به محرکها شوند. اعتقاد بر اين است که استفاده کوتاه مدت از اين داروها مفيد است.
5- استروئيدها ( کورتون ): استروئيدهاي خوراکي جايي در درمان ندارند. تزريق در فضاي مفصلي خلفي مي تواند در افرادي که دچار درد مزمن سياتيکي اند مفيد باشد.

جراحي:

گاهي جهت درمان درد سياتيک و نيز درد عصبي پيشرونده ناشي از فتق ديسک ضرورت دارد.

پيشگيري از کمردرد

• انجام ورزشهاي با تماس پائين مثل شنا, پياده روي و دوچرخه سواري با افزايش ميزان تناسب و توان مي توانند در کاهش ابتلا به کمردرد مفيد باشند.
• تقويت عضلات شکم ميزان ابتلا به کمردرد و در موارد وجود کمر درد شدت آنرا کاهش مي دهد.
• افرادي که کار آنها مستلزم بلند کردن اجسام سنگين است يا ورزشکاراني که با وزنه سروکار دارند بايد حتماً از کمربندهاي پهن محافظ کمر استفاده کنند.
• هرگز از کفشهاي پاشنه بلند بمدت طولاني استفاده نکنيد.
• در هنگام ايستادن طولاني مدت هر از گاهي به روي يک تکيه گاه يا ديوار تکيه کنيد تا از فشار بر روي کمر کاسته شود.
• هم تشک هاي خيلي نرم و هم تشک هاي سفت سبب کمردرد مي شوند لذا از تشک مناسب استفاده نمائيد.
• هرگز اجسامي را که براي شما سنگين هستند بلند نکنيد. در هنگام بلند کردن اجسام کمر بايد عمود بر زمين و نه خم شده به جلو باشد بايد اجسام را در حاليکه نزديک بدن شما هستند با زانوها بلند کنيد.

پيش آگهي

• پيش آگهي افرادي که مبتلا به علائم خطر هستند بسته به بيماري زمينه اي آنهاست.
• بيش از 90% افرادي که دردکمر را تجربه مي کنند و مشکل خاصي ندارند طي يکماه بهبود مي يابند و 50% از آنها امکان دارد دوباره دچار کمردرد مجدد شوند.
• بيش از 80% از افراد با درد سياتيک با يا بدون جراحي بهبود مي يابند.
منبع: موسسه طب ورزش پارس مي باشد
/خ