لازم? محبت و دوستي اهل بيت عليهم السلام و شيعه بودن اين است که بايد در تمام ابعاد زندگي از ائم? معصومين عليهم السلام پيروي نمود، چه در مسايل اعتقادي و چه در مسائل عبادي، سياسي و اجتماعي و چه در غمها و شاديها.
علي عليه السلام فرمود:
«اُنظُرُوا اَهلَ بَيتِ نَبِيِّکُم فَألزِموا سَمتَهُم وَاتَّبِعُوا أثَرَهُم فَلَن يُخرِجُوکُم مِن هُديً وَلَن يُعيدُوکُم فِي رِدي».
«توجه کنيد به اهل بيت پيامبر و در جهت و راه آنها برويد و پيروي کنيد آثارشان را؛ چرا که آنها شما را از راه هدايت خارج نمي سازند و در پستي نمي-اندازند».
الگوي رفتار و حساسيتهاي انسان در دوران کودکي، پدر و مادرند سپس معلمان و مربيان و همسالان وي مي باشند، اما آنچه مي تواند معيار حساسيت و رفتار براي همگان در هم? زمانها باشد، شيو? رفتار معصومين عليهم السلام است.
امام رضا عليه السلام به «ريّان بن شبيب» فرمود:
«اِن سَرَّکَ أن تَکُونَ مَعَنا فِي الدَّرَجاتِ العُلي مِنَ الجَنانِ فَاحزَن لِحُزنِنا وَافرَح لِفَرحِنا».
«اگر دوست داري در درجات عالي بهشت، همراه ما باشي، محزون باش به حزن ما و خوشحال باش براي شادي ما».
لازم? شاد بودن در شاديهاي اهل بيت عليهم السلام به اين است که در چنين مناسبتهايي، مجالس شادي برگزار شود تا شاديهاي زندگي به شاديهاي معصومين عليهم السلام پيوند بخورد؛ مانند برگزاري مراسم عروسي، جشنها، مهمانيها و خريد وسايل مورد نياز و عيدي، هديه دادن و به ديدار يکديگر رفتن درچنين روزها. براي اينکه از مظاهر فرح و سرور معصومين عليهم السلام پيروي نماييم، فهرستي از مظاهر فرح معصومين را مطرح مي نماييم.
برخلاف سنتهاي غلطي که در ميان جوامع اسلامي رواج دارد و فکر مي کنند در روزهاي شادي، هرکاري را که خواسته باشند، مي توانند انجام دهند و روزهاي شادي را روزهاي لهو و خوشگذراني مي دانند، ائم? معصومين عليهم السلام در چنين روزهايي ضمن شادي و سرور، برنامه هاي داشتند از مجموع آنها يک نکته استفاده مي شود و آن اين است که در روزهاي شادي نه تنها تکاليف شرعي نبايد تعطيل شود، بلکه تکليف و عبادت بيش از روزهاي ديگر است اصولا چنين روزها، روزهاي عبادت و بندگي است نه روزهاي غفلت و بي خبري، در اينجا به گوشه اي از برنامه هاي معصومين عليهم السلام در روزهاي شادي، اشاره مي کنيم:
1- تکبير و تهليل گفتن
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود:
«زَيِّنُوا اَعيادَکُم بِالتّکبير»
«اعيادتان را به الله اکبر گفتن زينت کنيد».
خود آن حضرت، هنگامي که از خانه به سمت مصلي بيرون مي رفت از منزل تا مصلي با صداي بلند «الله اکبر و لا اله الا الله» مي فرمود.
2- پوشيدن لباس پاکيزه
از بعضي از روايات استفاده مي شود که ائم? معصومين عليهم السلام در زمانهاي خاصي چون عيدغدير و بعضي از اعياد اسلامي، در لباس و پوشش خود تغييري ايجاد مي کردند و لباس شادي بر تن مي-نمودند.
امام صادق عليه السلام فرمود: «لازم است شخص مؤمن در روز غدير، پاکيزه ترين و مناسب ترين لباس خود را بپوشد».
امام رضا عليه السلام دربار? روز عيد غدير فرمود:
«يَومَ لُبسِ الثِّيابِ و نَزعِ السَّواد».
«اين روز، روز کندن لباس سياه و پوشيدن لباس مناسب است».
اين شيوه دربار? نهم ربيع – چنانکه گذشت – نيز نقل شده است.
«معلي بن خنيس» از امام صادق عليه السلام نقل کرده که حضرت فرمود:
«اِذَا کانَ يَومَ النِّيرُوزِ فَاغتَسِل وَألبِس أنظَفَ ثِيابِکَ و تَطَيَّب بِأطيَبِ طيبک و تَکُونَ ذلِکَ اليَوم صَائِماً».
«هنگامي که عيد نوروز فرارسيد، غسل کن و پاکيزه ترين لباسهايت را بر تن کن و به خوشبوترين عطرها خود را معطر کن و در اين روز، روزه داشته باش».
3- تبسم و لبخند
امام رضا عليه السلام فرمود: «روز غدير، روز تبسم بر مؤمنين است، کسي که در اين روز به روي برادر مؤمن، تبسم کند، خداوند در روز قيامت نظر رحمت بر او مي افکند».
4- تبريک و تهنيت گفتن
تبريک و تهنيت گفتن از برجسته ترين آداب هر عيدي است. و در اسلام نيز سنت تبريک و تهنيت در مناسبتهايي مانند عيد غدير، جايگاه ويژه اي دارد. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله بر تبريک گفتن در چنين روزي، تأکيد مي ورزيد و به مردم مي فرمود: «هَنِّئُوني ، هَنِّئوُني؛ مرا تبريک بگوييد! مرا تبريک بگوييد».
5- شادي کردن
علي عليه السلام فرمود:
«وأظهِروُا السُّرورَ في مُلاقاتِکُم».
«در برخوردهايتان، شادي را آشکار کنيد».
امام صادق عليه السلام فرمود: «روز غدير، روز خوشحالي و شادي است».
6- دعا و روزه
«شيخ طوسي» روايت کرده است که توقيعي به دست «قاسم بن علاي همداني» وکيل امام حسن عسگري عليه-السلام رسيد مبني بر اينکه روز سوم شعبان، سالروز ولادت امام حسين عليه السلام روزه بدارد و اين دعا را بخواند: «اَللهمَّ اِنّيِ اَسئَلُکَ بِحَقِ المَولُودِ في هذا اليَوم...».
و نيز در دهم رجب، سالروز تولد امام جواد عليه-السلام به دعاي مخصوصي سفارش شده است.
7- نماز
از اعمال اعياد اسلامي، «نماز و عبادت» است؛ در روز جمعه نماز جمعه و در عيد فطر و قربان، نماز مخصوص عيد و در عيد غدير نماز مخصوص سفارش شده است...
8- عطر زدن
از جمله سنتهاي پسنديده که هميشه مطلوب است، خصوصا در ايام عيد و شادي، «عطرزدن» است. امام صادق عليه السلام فرمود:
«کانَ رَسُولُ الله صلي الله عليه و آله يُنفِقُ فِي الطيبِ اکثَر مِمَا يُنفِقُ فِي الطَّعامِ».
«پيامبر صلي الله عليه و آله براي عطر بيش از طعام، بهاء مي داد و بيشتر پولش را خرج آن مي کرد».
امام صادق عليه السلام فرمود:
«تَطَيَّب بِاَطيَبِ طيبِک».
«با خوشبوترين و بهترين عطرها خود را معطر کن».
«ام سلمه» مي گويد: در شب عروسي حضرت زهرا عليهاالسلام به فاطمه عليهاالسلام عرض کردم آيا نزد شما بوي خوشي يافت مي شود که براي خود ذخيره کرده باشي؟ حضرت فرمود: آري، سپس شيش? عطري را آورد و مقداري از آن را به کف دستم ريخت، آن چنان بوي خوش داشت که هرگز نظيرش را نيافته بودم.
9- اطعام طعام
«فياض بن محمد طوسي» مي گويد: در يکي از سالها روز عيد غدير به حضور امام رضا عليه السلام شرفياب شدم، ديدم، گروهي در خدمت حضرت هستند، حضرت آنان را براي افطار در خانه اش نگهداشت و به خانه هاي آنان نيز طعام، لباس، انگشتر و کفش فرستاد.
«مرحوم علام? مجلسي» مي نويسد: در يکي از سالها که روز عيد غدير مصادف شده بود با روز جمعه، علي عليه السلام بعد از نماز جمعه با فرزندان و گروهي از شيعيانش به منزل امام حسن
عليه السلام جهت اطعامي که حضرت بدين مناسبت برايشان تدارک ديده بود، رفتند.
10- انفاق و کمک به فقراء
يکي از برنامه هاي اعياد اسلامي، کمک و دستگيري از فقراء و نيازمندان است؛ مثلاً در عيد فطر، با زکات فطره و در عيد قربان، با دادن گوشت قرباني و در ساير اعياد نيز با صدقات انجام مي شود.
علي عليه السلام فرمود:
«و اَدُّو فِطرَتکُم فَانّهَا سُنَّهُ نَبِيِّکُم وَ فَريضَهٌ واجِبَهٌ مِن رَبّکُم».
«زکات فطر? خود را بپردازيد زيرا زکات فطره سنت پيامبر و فريض? واجب الهي است».
11- زينت کردن
«علام? طباطبائي (ره)» در ذيل آي? : (... خُذُوا زينَتَکُم عِندَ کُلِّ مَسجِدٍ ...)؛ مي فرمايد: «زينت براي مسجد، زينت و زيبايي است که به هنگام حضور در مسجد مناسب است انجام شود که به طور طبيعي ابتداء براي نماز و طواف است. و از اطلاق آيه استفاده مي-شود که در تمام نمازهاي عيد و جماعتهاي يوميه و ساير عبادات، مناسب و مطلوب است».
12- تغيير ذائقه و تنوع
يکي از نمونه هاي مظاهر شادي معصومان عليهم السلام ايجاد تنوع در غذا و ميوه است.
از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده که فرمودند:
«اِطرفُوا اَهاليکُم في کُل جُمعهٍ بشيء مِنَ الفاکِهَةِ و الَّلحم حَتي يَفرحوا بِالجُمعه».
«براي خانواده هايتان در هر جمعه مقداري ميوه و گوشت خريداري نماييد تا با خوردن ميوه و غذاهاي خوشمزه در روز جمعه خوشحال شوند».
13- صله دادن
از سنتهاي معصومان در ايام شادي و سرور صله و هديه دادن است در اينجا به چند نمونه از آنها اشاره مي شود.
الف – صله امام رضا عليه السلام در زمان ولايتعهدي
در جريان ولايتعهدي امام رضا عليه السلام شعراء هرکدام به نوبت، اظهار وجد و سرور نموده و اشعاري را که در مناقب امام رضا عليه السلام سروده بودند، در مجلس خواندند. «ابونواس» خود را به امام رضا عليه السلام رسانيد و سلام کرد و جواب شنيد و عرض کرد يابن رسول الله صلي الله عليه و آله چند بيتي سروده ام و دوست دارم که آنها را از من بشنويد. امام اجازه داد. ابونواس شروع به خواندن اشعار خود کرد که سه بيت آن از اين قرار است:
مُطَهَّــرون نَقِّيلاتٌ ثِيــابُهُـم ُتلي الصَّلوهُ عَلَيهم اَينَما ذُکِروا
مَن لَم تَکُن عَلَوِيا حينَ تَنسِبُه فَعالَهُ في قَديمِ الدَّهــرِ مُفتَخِرٌ
فَأنتُمُ المَلأ الاعلي وَ عِندَکُم عِلمُ الکِتابَ وَ ما جائَت به السُّوَرُ
«آنها هستند پاکان و پاک دامناني که هر جا نام ايشان برده مي شود، درود و سلام بر آنها فرستاده مي شود».
«کسي را که نسبت به کسي مي دهند، اگر علوي نباشد براي او در اين روزگار افتخاري نيست».
«شما هستيد آن گروه بلند پايه و علم کتاب و آنچه در سوره هاي قرآن آمده است، نزد شماست».
امام به او فرمود: «شعري دربار? آنان گفته اي که تاکنون هيچ کس نگفته است». آنگاه رو به غلام خود نمود و فرمود: «آيا نزد تو از مخارج چيزي مانده است؟»
عرض کرد: بلي، سيصد دينار.
حضرت فرمود: «آن را به ابونواس بده و شايد او اين مبلغ را کم بشمارد، لذا اين اسب را هم براي او بفرست».
ب - «مرحوم شيخ مفيد» مي نويسد: «از جمله شاعراني که بر آن حضرت وارد شدند، «دعبل بن علي خزاعي» شاعر معروف اهل بيت بود و چون بر آن حضرت وارد شد، عرض کرد: اي پسر پيامبر! من قصيده اي گفته ام و با خود عهد کرده ام که پيش از اين که براي شما بخوانم براي ديگري آن را نخوانم، حضرت به او دستور داد بنشيند تا اينکه مجلس خلوت شد، آنگاه فرمود: «قصيده ات را بخوان». پس قصيده اي را ايراد کرد که بيت اول آن چنين است:
مَدارِسُ آياتٍ خَلَت مِن تَلاوَهٍ وَ مَنزلُ وَحيٍ مُقَفَّرُ العَرَصاتِ
اَري فيئهم في غيرِهم مُقتَسِماً وَ أيديهِم من فِيئِهِم صَفَراتٍ
«مدرسه هاي آيات قرآني، از تلاوت قرآن خالي مانده و خان? وحي الهي از سکنه خالي شده است».
«مي بينيم مال اختصاصي فرزندان رسول خدا در بين مخالفين تقسيم شده و عزيزان پيامبر صلي الله عليه و آله دستشان از اموالشان خالي است».
«دعبل» چون از خواندن اشعار خود فارغ شد، حضرت برخاست و سپس به وسيل? خادم خود، ششصد دينار فرستاد و از کمي آن عذر خواست.
ج – صل? امام سجاد عليه السلام
در زمان خلافت «عبدالملک مروان»، سالي پسرش «هشام» به حج رفت و در حال طواف، به حجرالأسود رسيد و خواست استلام حجر کند، اما از کثرت جمعيت نتوانست و کسي هم به او اعتنايي نکرد، در اين هنگام، امام سجاد عليه السلام در حالي که طواف مي کرد، به حجرالأسود رسيد، مردم به ملاحظ? هيبت و جلالت آن حضرت، از حجرالأسود دور شد تا آن حضرت استلام کند، هشام از ملاحظ? اين صحنه غضبناک شد. مردي از اهل شام چون اين عظمت و جلالت را مشاهده کرد، از هشام پرسيد: اين شخص کيست که کردم به او اين چنين احترام مي گذارند؟ هشام براي اينکه اهل شام آن جناب را نشناسند، گفت من او را نمي شناسم!!
«فرزدق شاعر» در آنجا حاضر بود، گفت من او را خوب مي شناسم.
مرد شامي گفت: يا ابافراس! او کيست؟ فرزدق گفت:
هذَا الَّذي تَعرِف البَطحاءُ وطأتَهُ وَالبيتُ يَعرفُهُ وَالحِلُّ وَالحَرَمُ
هذَا النَقــي التَقــيُ الطّاهر العَلَم اِذا رأتهُ قُـريشٌ قـالَ قائِلُهــا
هذا ابنُ خَيــرِ عِبـاداللهِ کُلُّهُــم اِلي مَکارِم هذا يَنتَهي الکَرَمُ...
«اين کسي است که مکه، گامهايش را مي شناسد خان? خدا و حل و حرم او را مي شناسد».
«اين شخصيت، مظهر تقوا، پاکي و سرشناس است، هر زماني که قريش او را مي بينند مي گويند:».
«اين فرزند بهترين بندگان خداست، ويژگيها و نيکيهاي اخلاقي و بزرگواري او به نهايت خود مي-رسد».
«هشام» خشمگين شد و دستور داد او را حبس کنند، وقتي خبر به حضرت علي بن الحسين عليه السلام رسد، حضرت دوازده هزار درهم براي فرزدق فرستاد و از او معذرت خواست که اگر بيشتر مي داشتم صل? بيشتري مي دادم. فرزدق آن مال را رد کرد و پيغام داد: من اين شعر را به خاطر صله نگفته ام بلکه به جهت خدا و رسول صلي الله عليه و آله گفتم. حضرت دوباره آن مال را براي او فرستاد و پيغام داد که به حق من قبول کن و فرزدق قبول نمود.
د – کميت بن زيد اسدي شاعر شيعي، زمان امام سجاد و امام باقر عليه السلام چون قصيد? هاشميات را سرود به بصره آمد و نزد فرزدق رفت و قصيده اش را خواند. فرزدق او را تحسين کرد و سپس به مدينه رفت و خدمت امام باقر عليه السلام شرفياب شد و اشعار خود را براي آن حضرت خواند امام باقر عليه السلام فرمود اي کميت اگر نزد من مالي بود تو را صله مي دادم لکن از براي توست آن عبارتي که رسول خدا صلي الله عليه و آله به حسان بن ثابت فرمودند:
«لازِلتَ مُؤيَّداً بروح القُدُس ما ذَبَّيتَ عَنا اَهلَ البَيت.»
«هميشه مؤيد باشي به روح القدس به جهت دفاع و حمايت از اهل بيت».
و در روايت ديگر آمده است که «صاعد» مولاي کميت گفت با کميت خدمت امام باقر عليه السلام رفتم و کميت قصيده اي در مدح اهل بيت عليهم السلام ايراد کرد. حضرت فرمود:
«اَلَّلهُمَ اغفِر لِلکُمِيت اَلَّلهُمَ اِغفِر لِلکُميتِ»
«خدايا کميت را بيامرز خدايا کميت را بيامرز سپس هزار دينار و مقداري لباس به او بخشيد کميت پول را قبول نکرد و جامه را به جهت تبرک و تيمن قبول نمود.»
هـ - و در حالات حضرت موسي بن جعفر عليه السلام آمده است: روز عيدي که مردم به ديدن آن حضرت آمده و هدايايي آورده بودند، آخرين نفر آنها پيرمرد فقيري بود که پيش آمد و عرض کرد: من هديه اي ندارم جز بيست شعر که جدم در مدح جدت گفته است. پس آن اشعار را خواند، حضرت فرمود: «هدي? تو را قبول کردم». سپس تمام هدايايي که براي او آورده بودند، به آن پيرمرد بخشيد.
14- وليمه
يکي از سنتهاي اسلامي در شاديها، «سنت وليمه» است. پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله فرمود: «لا وَليمَهَ الا فِي خَمسِ. في عُرسٍ أو خُرسٍ أو عِذار أو وکارٍ أو رِکاز».
«وليمه و اطعام در پنج مورد بيشتر تأکيد شده است: 1- عروسي. 2- هنگام تولد نوزاد. 3- ختن? اولاد. 4- موقع خريد خانه. 5- در مراجعت از زيارت خان? خدا».
پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله هنگام تزويج ميمونه دختر حارث، وليمه داد. حضرت علي عليه-السلام براي عروسي حضرت زهرا عليهاالسلام مهاجرين و انصار را دعوت کرد، و آنها را طعام و وليمه داد.
15- توسع? زندگي
علي عليه السلام روز عيد غدير، خطاب به افرادي که در مسجد کوفه حاضر بودند، فرمود: «خدا شما را رحمت کند! به خانه هايتان برويد و خانواده هاي خود را شاد بنماييد».
امام رضا عليه السلام فرمود: «خداوند کسي را که روز عيد غدير، بر عيال خود توسعه دهد، رحمت مي کند و او را از آتش دوزخ دور مي گرداند».
16- همايش
گردهمايي يکي از اعمال و آداب روزهاي عيد است.
علي عليه السلام فرمود: «وَاجمِعُوا يَجمَعِ الله شَملکم» در روز عيد غدير گرد هم آييد تا خداوند امورتان را از نابساماني و پراکندگي برهاند.
17- هديه دادن:
يکي از سنتهاي نيکو در اعياد اسلامي هديه دادن است امام رضا عليه السلام فرمود: اَفضِل علي اِخوانِک في هَذا اليوم: در اين روز «عيد غدير» بر برادرانت بخشش کن.
18- نيکي و احسان
احسان و نيکي يکي ديگر از آداب اعياد اسلامي است.
علي عليه السلام فرمود: به يکديگر نيکي کنيد که خداوند الفت ميان شما را پايدار سازد و نيکي در اين روز موجب افزايش مال و عمر مي شود.
امام صادق عليه السلام فرمود: وَاکثِر برّهم : در روز غدير به برادران ايماني ات بسيار نيکي کن.
19- ديدو بازديد
ديد و بازديد يکي از آداب روزهاي عيد و روزهاي شادي است، اين سنت مردم را شادابتر و نام و ياد عيد را در دل و ذهنشان ريشه دارتر مي کند و در روايات مورد توجه قرار گرفته است.
سايت هاي مرتبط با اين مقاله